CALENDARIUM
ROMANUM
CALENDARIUM ROMANUM
EX DECRETO SACROSANCTI (ECUMENICI
CONCILII VATICANI II INSTAURATUM
AUCTORITATE PAULI PP. VI PROMULGATUM
EDITIO TYPICA
TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS
MCMLXIX
Prior pars huius voluminis (pp. 5-49) documenta officialia exhibet ad no-
vum Calendarium generale necnon ad normas universales de Anno litur-
gico spectantia; altera vero pars (pp. 53-177), cura « Consilii ad exsequen-
dam Constitutionem de sacra Liturgia » apparata, Commentarium con-
tinet non officialem ad documenta quae praecedunt
SACRA CONGREGATIO RITUUM
Prot. N. R 21/969
DECRETUM
Anni liturgici ordinatione atque generali Calendario Romano a
Summo Pontifice PAULO PP. VI approbatis, per Litteras Apostolicas
Mysterii paschalis celebrationem die 14 februarii 1969 motu proprio
datas, Sacra haec Congregatio, de speciali mandato eiusdem Summi
Pontificis ea promulgat, statuens ut a die 1 ianuarii proximi anni
1970 vigere incipiant.
Dum vero novum Breviarium novumque Missale, ad normam
Constitutionis de sacra Liturgia instaurata exspectantur, novum Calen-
darium generale libris liturgicis in praesens vigentibus aptandum est
prout sequitur:
a) Dies liturgici qui « Sollemnitates » inscribuntur tamquam
festa I classis celebrentur; qui autem « Festa » nominantur, tamquam
festa II classis; qui « Memoriae » appellantur, tamquam festa III clas-
sis. Si vero hae Memoriae in feriis Adventus a die 17 ad diem 24 de-
cembris, diebus infra octavam Nativitatis et in feriis Quadragesimae
occurrunt, eorum celebratio fiat ad libitum et tantummodo ad mo-
dum commemorationis in fine Laudum cum antiphona, versu et ora-
tione. In ordinanda celebratione feriarum, normae serventur hacte-
nus vigentes.
h) Festa Baptismatis Domini, et D. N. I. C. universorum Regis
diebus noviter ipsis assignatis celebrentur; festum vero S. Familiae
dominica infra octavam Nativitatis, iam hoc anno, recolatur.
c) Festa quae e Calendario generali sunt expuncta, in universo
ritu romano amplius non celebrentur; retineantur tamen si ad Ca-
lendaria pertinent particularia.
d ) Sancti, qui in novo Calendario memoria ad libitum recen-
sentur, hac eadem ratione recolantur. Eorum autem celebratio fiat
ad modum festorum III classis; si vero in feriis Adventus a die 17 ad
diem 24 decembris, diebus infra octavam Nativitatis et in feriis Qua-
dragesimae occurrunt, fiat ad modum commemorationis in fine Lau-
dum, cum antiphona, versu et oratione.
6
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
e) Sancti, qui in Calendario generali instaurato alii diei ac nunc
assignantur, eo celebrari pergant die quo, apud hodiernos libros
liturgicos, recensentur.
/) Sancti, qui noviter in Calendario instaurato inscripti sunt,
memoria ad libitum recolantur, adhibitis textibus e Communi vel
Missa inter eas exstante, quae in Missali pro aliquibus locis assi-
gnantur.
Quapropter, Calendario generali instaurato additur schema eius-
dem Calendarii generalis, ad interim, idest usque ad promulgatio-
nem novorum librorum liturgicorum, adhibendum.
Instaurato denique Calendario generali, consentaneum visum est
etiam Litanias Sanctorum recognoscere. Duplex proinde evulgatur
schema Litaniarum, longius alterum, in publicis supplicationibus et
in processionibus adhibendum, alterum brevius, in ritibus usurpan-
dum, qui in Missae celebrationem inseruntur.
Haec autem Litaniarum schemata, quae libere statim adhiberi
possunt, a die 1 ianuarii 1970 obligatoria erunt.
Omnes autem ad quos pertinet. Calendaria atque Officiorum et
Missarum Propria, sive dioecesana sive religiosa, novo Calendario
generali conformare studeant, prae oculis habitis normis ad ordina-
tionem anni liturgici spectantibus. Huiusmodi vero Calendaria et
Propria, ab Apostolica Sede probanda, tunc valere incipient, quando
Missale et Breviarium instaurata vigorem habebunt.
Contrariis quibuslibet minime obstantibus.
Ex aedibus S. Congregationis Rituum, die 21 martii 1969.
Benno Card. Gut
S. C. R. Praefectus
et « Consilii » Praeses
t Ferdinandus Antonelli
Archiep. tit. Idicrensis
S. C. R. a Secretis
LITTERAE APOSTOLICAE
MOTU PROPRIO DATAE
QUIBUS NORMAE UNIVERSALES DE ANNO LITURGICO
ET NOVUM CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
APPROBANTUR
PAULUS PP. VI
Mysterii Paschalis celebrationem potissimum habere in religioso
Christianorum cultu momentum, eandemque per dierum, hebdoma-
darum totiusque anni explicari cursum, dilucide sacrosancto Conci-
lio Vaticano II docemur. Ex quo sequitur, opus esse, ut idem paschale
Christi mysterium in instauratione anni liturgici, cuius normae ab
ipsa Sancta Synodo traditae sunt , 1 in clariore luce ponatur, sive ad
ordinationem Proprii, quod vocant, de Tempore ac de Sanctis, sive
ad Calendarii Romani recognitionem quod attinet.
I
Re enim vera, progredientibus saeculis, factum est, ut tum ex
auctis pervigiliis, religiosis festis, eorumque per octo dies celebra-
tionibus, tum ex variis anni liturgici sensim intersertis partibus, ita
non numquam peculiaribus pietatis exercitationibus christifideles ute-
retur, ut eorum mentes a praecipuis divinae Redemptionis mysteriis
quadamtenus sevocari viderentur.
Sed neminem latet, a Decessoribus Nostris S. Pio X et ven. rec.
Ioanne XXIII nonnulla data esse praecepta eo spectantia, ut pariter
1 Cf. Cone. Vat. II, Constitutio de Sacra Liturgia Sacrosanctum Concilium ,
nn. 102-111: A.A.S. 56 (1964) pp. 125-128.
8
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
dies dominica, in suam pristinam dignitatem restituta, vere proprie-
que primordialis dies festus 2 ab omnibus haberetur, pariter liturgica
sacrae Quadragesimae celebratio instauraretur. Neque minus tenetur,
Decessorem Nostrum ven. rec. Pium XII decreto facto 3 mandavisse,
ut apud Ecclesiam Occidentalem, inter Noctem Paschalem, sollem-
nis pervigilia redintegraretur; in qua, dum Sacramenta christianae
initiationis celebrarentur, populus Dei cum Christo Domino resurgente
suum renovaret spirituale foedus.
Hi videlicet Summi Pontifices, Sanctorum Patrum institutionem
firmiterque catholicae Ecclesiae traditam doctrinam secuti, rectis-
sime sentiebant, annali Liturgiae cursu non modo facta commemo-
rari, quibus Christus Iesus salutem nobis moriendo attulit, aut prae-
teritarum rerum gestarum memoriam repeti, quam meditantes chri-
stifidelium animi, vel simpliciores, erudirentur et nutrirentur, verum
etiam iidem edocebant anni liturgici celebrationem peculiari sacra-
mentali vi et efficacia pollere ad christianam vitam alendam . 4 Quod
quidem Nosmetipsi et sentimus et profitemur.
Recte igitur ac merito cum sacramentum Nativitatis Christi 5
eiusque in mundo agimus manifestationem, illud deprecamur, ut
per eum, quem similem nohis foris agnovimus, intus reformari
mereamur ; 6 7 et cum eiusdem Christi Pascha renovamus, a summo
Deo poscimus, ut, qui cum Christo sint renati, sacramentum vivendo
teneant, quod fide perceperunt. 1 Nam, ut Concilii Oecumenici Va-
ticani II verbis utamur, Ecclesia mysteria Redemptionis ita recolens,
divitias virtutum atque meritorum Domini sui, adeo ut omni tem-
pore quodammodo praesentia reddantur, fidelibus aperit, qui ea
attingant et gratia salutis repleantur . 8
Quam ob rem anni liturgici recognitio, normaeque eius instau-
rationem consequentes, ad nihil aliud pertinent, nisi ut fideles per
fidem, spem, caritatem ardentius cum toto Christi mysterio per
anni circulum explicato 9 communicent.
2 Cf. Cone. Vat. II, Constitutio de Sacra Liturgia Sacrosanctum Concilium, n. 106:
A.A.S. 56 (1964) p. 126.
3 Cf. S. Congr. Rituum, Decretum Dominicae Resurrectionis, 9 febr. 1961: A.A.S.
43 (1951) pp. 128-129.
4 S. Congr. Rituum, Decretum generale Maxima Redemptionis nostrae mysteria,
16 nov. 1965: A.A.S. 47 (1955) p. 839.
5 S. Leo Magnus, Sermo XXVII in Nativitate Domini 7, 1: PL 54, 216.
6 Cf. Missale Romanum, Oratio de festo Baptismatis Domini.
7 Cf. Ibid., Oratio feriae III infra octavam Paschae.
8 Cone. Vat. II, Const. de Sacra Liturgia Sacrosanctum Concilium n. 102: A.A.S.
56 (1964) p. 125.
2 Cf. Ibid.
LITTERAE APOSTOLICAE PAULI PP. VI
9
II
A quo argumento illud haudquaquam dissidere existimamus,
etiam festa Beatae Mariae Virginis, quae indissolubili nexu cum
Filii sui opere coniungitur , 10 et memorias Sanctorum, quibus iure
merito dominorum nostrorum Confessorum et Victorum 11 natalicia
accensentur, nitida luminis claritate fulgere; cum festa Sanctorum
mirabilia Christi in servis eius praedicent, et fidelibus opportuna
praebeant exempla imitanda . 12 Etenim hoc firmum certumque sem-
per Ecclesiae catholicae fuit, Sanctorum festis paschale Christi myste-
rium nuntiari ac renovari . 13
Quapropter, cum infitias ire non liceat, labentibus saeculis, plura
quam par esset Sanctorum festa inducta esse, convenienter Sancta
Synodus monuit: Ne festa Sanctorum festis ipsa mysteria salutis
recolentibus praevaleant, plura ex his particulari cuique Ecclesiae
vel Nationi vel Religiosae Familiae relinquantur celebranda, iis tan-
tum ad Ecclesiam universam extensis, quae Sanctos memorant,
momentum universale revera prae se ferentes. 1 *
Iamvero haec Concilii Oecumenici decreta ad effectum adducendi
causa, hinc nonnullorum Sanctorum nomina a Calendario generali
sublata sunt, hinc facultas est concessa, ut aliorum Sanctorum me-
moriae, cum libet, agantur, eorumque cultus, in suis cuiusque regio-
nibus tributus, congruenter restituatur. Ex quo natum est, ut quo-
rundam Sanctorum non ubicumque terrarum notorum, a Calendario
Romano expunctis nominibus, ibidem nomina recepta sint quorun-
dam Martyrum, in iis ortorum regionibus, ad quas Evangelii nun-
tium serius manavit; ita ut in eodem indice omnium gentium quidam
quasi vicarii, vel profuso pro Christo sanguine, vel praestantissimis
adhibitis virtutibus insignes, pari dignitate conspiciantur.
Has ob causas putamus, novum generale Calendarium, ad usum
Latini ritus digestum, sive magis cum huius temporis pietatis ratio-
nibus et sensibus congruere, sive aptius eam Ecclesiae proprieta-
tem, qua est universalis, referre; utpote quod praeclarissimorum
Virorum nomina deinceps proponat, qui perspicua sanctitatis spe-
10 Ibid., n. 103.
11 Cf. Breviarium Syriacum (saec. v), ed. B. Mariani, Roma 1956, p. 27.
12 Cf. Cone. Vat. II, Const. de Sacra Liturgia Sacrosanctum Concilium, n. 111:
A.A.S. 56 (1964) p. 127.
13 Cf. Ibid., n. 104, pp. 125 s.
14 Ibid., n. 111, p. 127.
10
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
cimina, multiplicibus excultae modis, cuncto populo Dei apponant.
Quod quantum ad spiritualem totius christianae multitudinis utili-
tatem conducat supervacaneum est dicere.
Huiusmodi ergo causis diligentissime coram Domino perpensis,
novum Calendarium Romanum generale a Consilio ad exsequendam
Constitutionem de Sacra Liturgia compositum, itemque normas uni-
versales ad ordinationem anni liturgici spectantes, Apostolica Nostra
auctoritate approbamus, ut a die I mensis Ianuarii proximi anni
MCMLXX vigere incipiant, iuxta decreta, quae Sacra Rituum Con-
gregatio coniuncte cum Consilio, de quo mox diximus, fecerit, usque
ad illud tempus valitura, quo Missale et Breviarium rite instaurata
edita erunt.
Quaecumque vero Nostris hisce Litteris motu proprio datis sta-
tuta sunt, ea omnia firma ac rata esse iubemus, non obstantibus,
quatenus opus sit, Constitutionibus et Ordinationibus Apostolicis a
Decessoribus Nostris latis, ceterisque praescriptionibus, etiam men-
tione et derogatione dignis.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die XIV mensis Februarii
anno MCMLXIX, Pontificatus Nostri sexto.
PAULUS PP. VI
NORMAE UNIVERSALES DE ANNO LITURGICO
ET DE CALENDARIO
Caput primum
DE ANNO LITURGICO
1. Christi opus salutiferum sancta Ecclesia, statis diebus per anni
decursum, sacra recordatione celebrat. In unaquaque hebdomada, die
quae dominica appellatur, memoriam agit Resurrectionis Domini, quam
semel etiam in anno, maxima Paschae sollemnitate, una cum beata eius
Passione frequentat. Per anni vero circulum Christi totum mysterium
explicat nataliciaque Sanctorum commemorat.
Variis autem anni liturgici temporibus, iuxta traditas disciplinas, Ec-
clesia fidelium eruditionem perficit, per pias animi et corporis exercita-
tiones, instructionem, precationem, paenitentiae et misericordiae opera. 1
2. Principia quae sequuntur tum ad ritum romanum tum ad omnes
alios ritus applicari possunt ac debent, normae tamen practicae solum
ritum romanum spectare intellegendae sunt, nisi agatur de iis quae ex
ipsa rei natura alios quoque ritus afficiant. 2
Tit. I - De diebus liturgicis
I. De die liturgico in genere
3. Unusquisque dies sanctificatur liturgicis populi Dei celebrationibus,
praesertim vero Sacrificio eucharistico et Officio divino.
Dies liturgicus decurrit a media nocte ad mediam noctem. Celebratio
vero dominicae et sollemnitatum incipit iam vespere diei praecedentis.
II. De dominica
4. Primo uniuscuiusque hebdomadae die, quae dies Domini seu dies
dominica nuncupatur. Ecclesia, ex traditione apostolica, quae originem
ducit ab ipsa die Resurrectionis Christi, mysterium paschale celebrat.
Itaque dominica uti primordialis dies festus haberi debet. 3
1 Cf. Conc. Vat. II, Const. de Sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 102-
105: A.A.S. 56 (1964) pp. 125-126.
5 Cf. Ibidem, n. 3: A.A.S. 56 (1964) p. 98.
3 Cf. Ibidem, n. 106: A.A.S. 56 (1964) p. 126.
12
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
5 . Propter suum peculiare momentum, dominica suam cedit celebra-
tionem solummodo sollemnitatibus, necnon festis Domini; Dominicae
vero Adventus, Quadragesimae et Paschae super omnia festa Domini et
super omnes sollemnitates praecedentiam habent. Sollemnitates autem in
his dominicis occurrentes, sabbato anticipantur.
6. Dominica excludit per se assignationem perpetuam alius celebra-
tionis. Attamen:
a ) Dominica infra octavam Nativitatis Domini, fit festum S. Familiae;
b) Dominica post diem 6 ianuarii, fit festum Baptismatis Domini;
c ) Dominica post Pentecosten, fit sollemnitas SS.mae Trinitatis;
d) Dominica ultima « per annum », fit sollemnitas D. N. I. C. univer-
sorum Regis.
7 . Ubi autem sollemnitates Epiphaniae, Ascensionis et SS.mae Eucha-
ristiae non sunt de praecepto servandae, assignentur dominicae tamquam
diei proprio, hac ratione:
a) Epiphania, dominicae a die 2 ad diem 8 ianuarii occurrenti;
b ) Ascensio, dominicae VII Paschae;
c) Sollemnitas SSjnae Eucharistiae, dominicae post SS.mam Trinitatem.
S S Co x, (p io CfirljTi
III. De sollemnitatibus, festis et memoriis
8 . Anni circulo, Ecclesia, mysterium Christi celebrando, etiam beatam
Dei Genetricem Mariam cum peculiari amore veneratur, memoriasque
Martyrum aliorumque Sanctorum pietati fidelium proponit. 4
9 . Sancti qui momentum universale prae se ferunt in Ecclesia universa
obligatorie celebrantur; ceteri, aut in calendario inscribuntur, ad libi-
tum tamen celebrandi, aut particulari cuique Ecclesiae, vel nationi, vel
religiosae familiae, relinquuntur colendi. 5
10 . Celebrationes, iuxta momentum quod ipsis tribuitur, ita inter se
distinguuntur et nominantur: sollemnitas, festum, memoria.
11 . Sollemnitates inter dies praecipuos adnumerantur, quorum cele-
bratio incipit a I Vesperis, die praecedenti. Nonnullae sollemnitates etiam
Missa propria vigiliae ditantur, vespere diei praecedentis adhibenda, si
Missa horis vespertinis celebratur.
12 . Summarum sollemnitatum Paschae et Nativitatis celebratio per
octo dies continuos protrahitur. Utraque octava legibus propriis ordinatur.
4 Cf. Conc. Vat. II, Const. de Sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, nn. 103-
104: A.A.S. 56 (1964) pp. 125-126.
s Cf. Ibidem, n. 111: A.A.S. 56 (1964) p. 127.
NORMAE DE ANNO LITURGICO ET DE CALENDARIO
13
13 . Festa intra fines diei naturalis celebrantur; proinde non habent
I Vesperas, nisi de festis Domini agatur quae in dominicis per annum
occurrunt et pro earum Officio substituuntur.
14 . Memoriae sunt obligatoriae vel ad libitum; earum autem cele-
bratio cum celebratione feriae occurrentis componitur secundum normas,
quae in Institutionibus generalibus 'de Missa et de Officio divino expo-
nuntur.
Memoriae vero obligatoriae, quae occurrunt in feriis Quadragesimae,
solummodo tamquam memoriae ad libitum celebrari possunt.
Si eodem die plures inscribuntur in calendario memoriae ad libitum,
una tantum celebrari potest, omissis ceteris.
15 . In sabbatis per annum, in quibus non occurrat memoria obliga-
toria, fieri potest memoria ad libitum de beata Maria Virgine.
IV. De feriis
16 . Hebdomadae dies, qui post dominicam decurrunt, feriae nuncu-
pantur; diversa tamen ratione celebrantur, iuxta momentum ipsis pro-
prium:
a) Feria IV Cinerum et feriae Hebdomadae sanctae, a feria II ad fe-
riam V inclusive, omnibus aliis celebrationibus praeferuntur.
b) Feriae Adventus, a die 17 ad diem 24 decembris inclusive, et om-
nes feriae Quadragesimae memoriis obligatoriis praeferuntur.
c) Ceterae feriae omnibus sollemnitatibus et festis cedunt et cum
memoriis componuntur.
Tit. II - De anni circulo
17 . Totum Christi mysterium per anni circulum ab Ecclesia recolitur,
ab Incarnatione usque ad diem Pentecostes et ad exspectationem adventus
Domini. 6
I. De Triduo paschali
18 . Cum vero humanae redemptionis et perfectae Dei glorificationis
opus adimpleverit Christus praecipue per suum paschale mysterium, quo
mortem nostram moriendo destruxit et vitam resurgendo reparavit,
sacrum paschale Triduum Passionis et Resurrectionis Domini uti totius
6 Cf. Conc. Vat. II, Const. de Sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 102:
A.A.S. 56 (1964) p. 125.
14
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
anni liturgici culmen effulget. 7 Fastigium igitur, quod dies dominica habet
in hebdomada, sollemnitas Paschae habet in anno liturgico. 8
19. Triduum paschale Passionis et Resurrectionis Domini incipit a Missa
vespertina in Cena Domini, habet suum centrum in Vigilia paschali, et
clauditur Vesperis dominicae Resurrectionis.
20. Feria VI in Passione Domini, 9 et, iuxta opportunitatem, etiam Sab-
bato sancto usque ad Vigiliam paschalem, 10 ubique celebratur sacrum
ieiunium paschale.
Feria VI Hebdomadae sanctae, horis postmeridianis, fit celebratio
Passionis Domini.
21. Vigilia paschalis, nocte sancta qua Dominus resurrexit, habetur
ut « mater omnium sanctarum Vigiliarum », lx in qua Ecclesia Christi
resurrectionem vigilando exspectat, eamque in sacramentis celebrat. Ergo
tota huius sacrae Vigiliae celebratio nocte peragi debet, ita ut incipiatur
post initium noctis et finiatur ante diei dominicae diluculum.
II. De tempore paschali
22. Quinquaginta dies a dominica Resurrectionis ad dominicam Pen-
tecostes in laetitia et exsultatione celebrantur sicut unus dies festus,
immo « magna dominica ». 12
Hi sunt dies in quibus praecipue cantatur Alleluia.
23. Dominicae huius temporis veluti dominicae Paschae habentur et,
post dominicam Resurrectionis, dominicae II, III, IV, V, VI, VII Paschae
nuncupantur; concluditur autem hoc sacrum quinquaginta dierum tem-
pus dominica Pentecostes.
24. Octo primi dies temporis paschalis constituunt octavam Paschae
et uti sollemnitates Domini celebrantur.
25. Quadragesima die post Pascha celebratur Ascensio Domini, nisi,
ubi non est de praecepto servanda, VII dominicae Paschae fuerit assi-
gnata (cf. n. 7).
26. Feriae post Ascensionem usque ad sabbatum ante Pentecosten in-
clusive ad adventum praeparant Spiritus Sancti Paracliti.
7 Cf. Conc, Vat. II, Const. de Sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 5:
A.A.S. 56 (1964) p. 99.
s Cf. Ibidem, n. 106: A.A.S. 56 (1964) p. 126.
9 Cf. Paulus VI, Const. Apost. Paenitemini, 17 febr. 1966, II § 3: A.A.S. 58 (1966)
p. 184.
10 Cf. Conc. Vat. II, Const. de Sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 110:
A.A.S. 56 (1964) p. 127.
11 S. Augustinus, Sermo 219: PL 38, 1088.
12 S. Athanasius, Epist. fest. 1: PG 26, 1366.
NORMAE DE ANNO LITURGICO ET DE CALENDARIO
15
III. De tempore Quadragesimae
27. Tempus Quadragesimae ordinatur ad praeparationem celebratio-
nis Paschae: liturgia enim quadragesimalis tam catechumenos, per diver-
sos initiationis Christianae gradus, quam fideles, memoriam Baptismi
recolentes et paenitentiam agentes, componit ad celebrandum paschale
mysterium. 13
28. Tempus Quadragesimae decurrit a feria IV Cinerum ad Missam
in Cena Domini exclusive.
Ab initio Quadragesimae usque ad Vigiliam paschalem non dicitur
Alleluia.
29. Feria IV in capite Quadragesimae, quae ubique habetur ut dies
ieiunii, 14 imponuntur cineres.
30. Dominicae huius temporis appellantur dominicae I, II, III, IV, V
in Quadragesima. Dominica sexta, in qua initium sumit Hebdomada sanc-
ta, dicitur « Dominica in palmis de Passione Domini ».
31. Hebdomada sancta ordinatur ad recolendam Passionem Christi
ab eius ingressu messianico in Ierusalem.
Feria V Hebdomadae sanctae, mane, Episcopus, Missam cum suo pre-
sbyterio concelebrans, olea sancta benedicit et chrisma conficit.
IV. De tempore Nativitatis
32. Post annuam mysterii paschalis celebrationem, nihil antiquius
habet Ecclesia quam memoriam Nativitatis Domini et primarum eius
manifestationum recolere: quod fit tempore Nativitatis.
33. Tempus Nativitatis decurrit a I Vesperis Nativitatis Domini usque
ad dominicam post Epiphaniam, seu post diem 6 ianuarii, inclusive.
34. Missa in Vigilia Nativitatis adhibetur vespere diei 24 decembris
sive ante sive post I Vesperas.
Die autem Nativitatis Domini, Missa ter celebrari potest, secundum
antiquam traditionem romanam, scilicet in nocte, in aurora et in die.
35. Nativitas Domini suam habet octavam sic ordinatam:
a) Dominica infra octavam, fit festum S. Familiae Iesu, Mariae et Ioseph.
b ) Die 26 decembris, fit festum S. Stephani, Protomartyris.
c) Die 27 decembris, fit festum S. Ioannis, Apostoli et Evangelistae.
13 Cf. Conc. Vat. II, Const. de Sacra Liturgia, Sacrosanctum Concilium, n. 109:
A.A.S. 56 (1964) p. 127.
14 Cf. Paulus VI, Const. Apost. Paenitemini, 17 febr. 1966, II § 3: A.A.S. 58 (1966)
p. 184.
16
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
d) Die 28 decembris, fit festum Ss. Innocentium.
e) Dies 29, 30, 31 sunt dies infra octavam.
/) Die 1 ianuarii, in octava Nativitatis, fit Sollemnitas Sanctae Dei
Genetricis Mariae, in qua commemoratur etiam impositio SS.mi Nomi-
nis Iesu.
36. Dominica a die 2 ad diem 5 ianuarii occurrens est Dominica II
post Nativitatem.
37 . Epiphania Domini celebratur die 6 ianuarii, nisi, ubi non est de
praecepto servanda, assignata sit dominicae a die 2 ad diem 8 ianuarii
occurrenti (cf. n. 7).
38. Dominica post diem 6 ianuarii occurrente, fit festum Baptismatis
Domini.
V. De tempore Adventus
39. Tempus Adventus duplicem habet indolem: est enim tempus prae-
parationis ad sollemnia Nativitatis, in quibus primus Dei Filii adventus
ad homines recolitur, ac simul tempus quo per hanc recordationem men-
tes diriguntur ad exspectationem secundi Christi adventus in fine tem-
porum. His duabus rationibus, tempus Adventus se praebet ut tempus
devotae ac iucundae exspectationis.
40 . Tempus Adventus incipit a I Vesperis dominicae quae incidit in
diem 30 novembris vel est huic vicinior, et explicit ante I Vesperas Na-
tivitatis Domini.
41 . Dominicae huius temporis nuncupantur dominicae I, II, III, IV
Adventus.
42 . Feriae a die 17 ad diem 24 decembris inclusive modo magis di-
recto ad praeparationem Nativitatis Domini ordinantur.
VI. De tempore « per annum »
43 . Praeter tempora propriam indolem habentia, triginta tres vel tri-
ginta quattuor supersunt hebdomadae per anni circulum, in quibus non
celebratur peculiaris mysterii Christi aspectus; sed potius ipsum myste-
rium Christi in sua plenitudine recolitur, praesertim vero diebus domi-
nicis. Huiusmodi periodus tempus « per annum » nuncupatur.
44 . Tempus « per annum » incipit feria II quae sequitur dominicam post
diem 6 ianuarii occurrentem et protrahitur usque ad feriam III ante
NORMAE DE ANNO LITURGICO ET DE CALENDARIO
17
Quadragesimam inclusive; iterum incipit feria II post dominicam Pen-
tecostes et explicit ante I Vesperas dominicae I Adventus.
Eadem ratione adhibetur series formulariorum, quae pro dominicis
et feriis huius temporis invenitur tum in Breviario tum in Missali.
VII. De Rogationibus et Quattuor anni Temporibus
45. In Rogationibus et Quattuor anni Temporibus, Ecclesia solet pro
variis hominum necessitatibus, imprimis vero pro fructibus terrae et
hominum laboribus, Dominum exorare, eique publice gratias referre.
46. Ut Rogationes et Quattuor anni Tempora diversis locorum et fide-
lium necessitatibus aptari possint, quoad tempus et rationem illa cele-
brandi a Conferentiis Episcopalibus ordinentur oportet.
De eorum proinde amplitudine celebrationis, per unum vel plures dies
protrahendae, de eorum iteratione per anni decursum, normae statuantur
a competenti auctoritate, attentis necessitatibus localibus.
47. Missa pro singulis diebus harum celebrationum, inter votivas eli-
gatur, quae sit magis accommodata supplicationum proposito.
Caput secundum
DE CALENDARIO
Tit. I - De calendario et celebrationibus in eo inscribendis
48. Ordinatio celebrationis anni liturgici calendario regitur, quod est
generale vel particulare, prouti statutum est in usum totius ritus romani,
vel in usum alicuius Ecclesiae particularis vel familiae religiosae.
49. In calendario generali universus cyclus celebrationum inscribitur,
tum mysterii salutis in Proprio de tempore, tum eorum Sanctorum qui
momentum universale prae se ferunt, et ideo obligatorie ab omnibus cele-
brantur, tum aliorum qui universalitatem et continuitatem sanctitatis
in populo Dei demonstrant.
Calendaria vero particularia celebrationes magis proprias continent
congruenti ratione cum cyclo generali organice compositas. Singulae enim
Ecclesiae vel familiae religiosae Sanctos, qui ipsis sunt peculiari ratione
proprii, peculiari honore prosequantur oportet.
Calendaria tamen particularia, a competenti auctoritate componenda,
ab Apostolica Sede sunt probanda.
2 ( 790 )
18
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
50. In componendis calendariis particularibus, ad haec attendatur:
a) Proprium de tempore, seu cyclus temporum, sollemnitatum et fe-
storum, quo mysterium Redemptionis in anno liturgico explicatur et
colitur, integer semper servetur, et debita praeeminentia gaudeat super
celebrationes particulares.
b ) Celebrationes propriae organice cum celebrationibus universalibus
componantur, attentis ordine et praecedentia in tabula dierum liturgico-
rum pro singulis indicatis. Ne tamen calendaria particularia plus aequo
onerentur, singuli Sancti unica celebratione in anno liturgico gaudeant,
servata, ubi rationes pastorales id suadeant, altera celebratione in forma
memoriae ad libitum pro translatione aut inventione sanctorum Patro-
norum aut Fundatorum Ecclesiarum vel familiarum religiosarum.
c ) Celebrationes indultae ne sint duplicatio aliarum celebrationum in
cyclo mysterii salutis iam occurrentium, neque numero plus aequo
augeantur.
51. Quamvis conveniat ut quaevis dioecesis suum Calendarium et Pro-
prium Officiorum atque Missarum habeat, nihil tamen obstat quominus
Calendaria et Propria habeantur universae provinciae aut regioni aut
nationi, vel etiam latiori dicioni, communia, ab iis quorum interest, mu-
tua cooperatione paranda.
Quod principium, aequa ratione, servari potest etiam in calendariis
religiosis pro pluribus provinciis eiusdem dicionis civilis.
52. Calendarium particulare conficitur inserendo calendario generali
sollemnitates, festa et memorias quae sunt propria, idest:
a) In calendario dioecesano, praeter celebrationes Patronorum, et De-
dicationis ecclesiae cathedralis, Sancti et Beati, qui cum dioecesi pecu-
liarem habent necessitudinem, ex. gr. originis, commorationis longioris,
obitus.
b ) In calendario religioso, praeter celebrationes Tituli, Fundatoris et
Patroni, Sancti et Beati, qui illius familiae religiosae sodales fuerunt vel
cum ea peculiarem relationem habuerunt.
c ) In calendario singularum ecclesiarum, praeter celebrationes pro-
prias dioecesis aut familiae religiosae, celebrationes ipsius ecclesiae pro-
priae, quae in tabula dierum liturgicorum recensentur, necnon Sancti
quorum corpus in eadem ecclesia asservatur. Sodales autem familiarum
religiosarum cum communitate Ecclesiae localis iunguntur in celebrandis
Dedicatione ecclesiae cathedralis et Patronis principalibus loci et am-
plioris dicionis ubi degunt.
53. Quando aliqua dioecesis vel aliqua familia religiosa pluribus Sanctis
et Beatis decoratur, cavendum est ne calendarium universae dioecesis
vel universi Instituti plus aequo gravetur. Proinde:
NORMAE DE ANNO LITURGICO ET DE CALENDARIO
19
a) Haberi potest imprimis celebratio communis omnium Sanctorum
et Beatorum dioecesis vel familiae religiosae, vel alicuius ordinis eorum;
b) Singulari celebratione inscribantur calendario tantummodo Sancti
vel Beati, qui peculiare momentum prae se ferunt pro universa dioecesi
vel familia religiosa;
c) Ceteri Sancti et Beati celebrentur tantum iis in locis cum quibus
strictiores habent necessitudines, aut ubi eorum corpus asservatur.
54. Celebrationes propriae, nisi aliter pro aliquibus earum in tabula
dierum liturgicorum praevideatur, aut peculiares rationes exstent histo-
ricae aut pastorales, ut memoriae obligatoriae vel ad libitum inscriban-
tur. Nihil tamen impedit, quominus aliquae celebrationes pro certis locis
modo sollemniore fiant quam in universa dioecesi vel familia religiosa.
55. Celebrationes calendario proprio inscriptae ab omnibus qui ad
illud calendarium tenentur servari debent; et nonnisi approbante Apo-
stolica Sede e calendario expungi vel gradu mutari possunt.
Tit. II - De celebrationum die proprio
56. Sanctos consuevit Ecclesia celebrare ipsorum die natalicio: quod
opportune servetur etiam in propriis celebrationibus calendario parti-
culari inscribendis.
Attamen, etsi celebrationes propriae peculiare momentum habent pro
singulis Ecclesiis particularibus vel familiis religiosis, valde tamen ex-
pedit ut, in celebrandis sollemnitatibus, festis et memoriis obligatoriis,
quae in calendario generali recensentur, unitas, quantum fieri potest,
habeatur.
Proinde in celebrationibus propriis calendario particulari inscriben-
dis, haec serventur:
a) Celebrationes quae etiam in calendario generali recensentur, eodem
die quo ibi inscripta sunt, calendario proprio inscribantur, mutato, si
necesse est, gradu celebrationis.
Idem servetur in inscribendis celebrationibus alicui tantum ecclesiae
propriis, ad calendarium dioecesanum vel religiosum quod attinet.
b) Celebrationes Sanctorum, quae in calendario generali non inve-
niuntur, diei natalicio assignentur.
c) Si autem dies natalicius ignoratur, celebratio assignetur diei alia
ratione eidem Sancto proprio, ex. gr. diei ordinationis, inventionis, trans-
lationis; secus diei qui in calendario particulari liber sit ab aliis cele-
brationibus.
d) Si vero dies natalicius impeditur alia celebratione superioris vel
20
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
eiusdem gradus in calendario generali vel particulari, assignetur proxi-
miori diei similiter non impedito.
e) Aliae celebrationes, quae indultae vocantur, inscribantur die aptiore
sub respectu pastorali.
/) Ut autem cyclus anni liturgici plena sua luce fulgeat, neque cele-
brationes Sanctorum perpetuo impediantur, dies quibus plerumque tem-
pus Quadragesimae et octava Paschae occurrunt, necnon dies a 17 ad
31 decembris, a celebrationibus particularibus liberi maneant, nisi agatur
de memoriis non obligatoriis vel de festis de quibus in tabula dierum
liturgicorum, n. 8 a, b, c, d, aut de sollemnitatibus quae ad aliud tempus
nequeunt transferri.
Sollemnitas S. Ioseph (die 19 martii), ad alium diem extra Quadra-
gesimam a Conferentiis Episcopalibus transferri potest, nisi sit de prae-
cepto servanda.
57. Si qui Sancti vel Beati una simul calendario inscribuntur, simul
semper celebrantur, quoties eodem gradu sunt celebrandi, etsi unus aut
aliqui eorum sunt magis proprii. Si vero unus aut aliqui ex his Sanctis
vel Beatis gradu superiore sunt celebrandi, fiat Officium de his tantum,
omissa celebratione ceterorum, nisi conveniat eos alii diei assignare ad
modum memoriae obligatoriae.
58. Ad bonum pastorale fidelium procurandum, in dominicis per an-
num, licet eas celebrationes agere, quae infra hebdomadam occurrunt,
quaeque ipsorum fidelium pietati sunt acceptae, dummodo hae in tabula
praecedentiae ipsi dominicae praeponantur. De his celebrationibus dici
possunt omnes Missae, quae concurrente populo celebrantur.
59. Praecedentia inter dies liturgicos, quoad eorum celebrationem,
unice regitur sequenti tabula.
Tabula dierum liturgicorum
secundum ordinem praecedentiae disposita
I
1. Triduum paschale Passionis et Resurrectionis Domini.
2. Nativitas Domini, Epiphania, Ascensio et Pentecostes.
Dominicae Adventus, Quadragesimae et Paschae.
Feria IV Cinerum.
Feriae Hebdomadae sanctae, a feria II ad feriam V inclusive.
Dies infra octavam Paschae.
NORMAE DE ANNO LITURGICO ET DE CALENDARIO
21
3. Sollemnitates Domini, beatae Mariae Virginis, Sanctorum in calen-
dario generali inscriptae.
Commemoratio omnium fidelium defunctorum, quae tamen locum
cedit dominicae occurrenti.
4. Sollemnitates propriae, nempe:
a ) Sollemnitas Patroni principalis loci seu oppidi aut civitatis.
b ) Sollemnitas Dedicationis et anniversarii Dedicationis ecclesiae
propriae.
c ) Sollemnitas Tituli ecclesiae propriae.
cL) Sollemnitas aut Tituli,
aut Fundatoris,
aut Patroni principalis Ordinis seu Congregationis.
II
5. Festa Domini.
6. Dominicae temporis Nativitatis et dominicae « per annum ».
7. Festa beatae Mariae Virginis et Sanctorum calendarii generalis.
8. Festa propria, nempe:
a) Festum Patroni principalis dioecesis.
b ) Festum anniversarii Dedicationis ecclesiae cathedralis.
c ) Festum Patroni principalis regionis aut provinciae, nationis, am-
plioris territorii.
d) Festum Tituli, Fundatoris, Patroni principalis Ordinis seu Con-
gregationis et provinciae religiosae , salvis praescriptis sub n. 4.
e) Alia festa alicui ecclesiae propria.
/) Alia festa inscripta in Calendario cuiusque dioecesis vel Ordinis
seu Congregationis.
9. Feriae Adventus a die 17 ad 24 decembris inclusive.
Dies infra octavam Nativitatis.
Feriae Quadragesimae.
III
10. Memoriae obligatoriae calendarii generalis.
11. Memoriae obligatoriae propriae, nempe:
a) Memoriae Patroni secundarii loci, dioecesis, regionis aut provin-
ciae, nationis, amplioris territorii, Ordinis seu Congregationis et provin-
ciae religiosae.
b) Aliae memoriae obligatoriae alicui ecclesiae propriae.
c) Aliae memoriae obligatoriae inscriptae in calendario cuiusque
dioecesis, vel Ordinis seu Congregationis.
22
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
12. Memoriae ad libitum, quae tamen, modo quidem peculiari in Insti-
tutionibus de Missa et de Officio descripto, fieri possunt etiam diebus de
quibus sub n. 9.
Hac eadem ratione, ut memoriae ad libitum celebrari possunt memo-
riae obligatoriae, quae accidentaliter occurrunt in feriis Quadragesimae.
13. Feriae Adventus usque ad diem 16 decembris inclusive.
Feriae temporis Nativitatis a die 2 ianuarii ad sabbatum post Epi-
phaniam.
Feriae temporis paschalis a feria II post octavam Paschae ad sabba-
tum ante Pentecosten inclusive.
Feriae per annum.
60 . Si eodem die plures celebrationes occurrunt, fit de ea quae in ta-
bula dierum liturgicorum superiorem obtinet locum.
Attamen:
a ) in occurrentia perpetua, sollemnitates et festa, necnon memoriae
calendarii particularis quae in tota dioecesi vel in tota familia religiosa
vel eiusdem provincia impediuntur, assignentur proximiori diei non im-
pedito sollemnitatibus vel festis; memoriae vero calendarii generalis in
aliquo calendario particulari, necnon memoriae dioecesis vel familiae reli-
giosae in aliqua tantum ecclesia impeditae, omittuntur.
b) In occurrentia accidentali, sollemnitas quae impeditur a die litur-
gico qui praecedentia gaudeat, ad proximiorem diem transferatur qui sit
liber a diebus sub nn. 1-8 in tabula praecedentiae recensitis. Reliquae
celebrationes eo anno omittuntur.
61 . Si vero eodem die celebrandae sint Vesperae Officii currentis et
I Vesperae diei sequentis, praevalent Vesperae celebrationis quae in
tabula dierum liturgicorum superiorem obtinet locum; in casu autem
paritatis, Vesperae diei currentis.
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
I ANU ARIUS
1 In octava Nativitatis.
SOLLEMNITAS SANCTAE DEI GENETRICIS MARIAE
2 Ss. Basilii Magni et Gregorii Nazianzeni, episcoporum
et Ecclesiae doctorum
3
4
5
6 IN EPIPHANIA DOMINI
7 S. Raymundi de Penyafort, presbyteri *
8
9
10
11
12
13 S. Hilarii, episcopi et Ecclesiae doctoris
14
15
16
17 S. Antonii, abbatis
18
19
20 S. Fabiani, papae et martyris
S. Sebastiani, martyris
21 S. Agnetis, virginis et martyris
22 S. Vincentii, diaconi et martyris
23
24 S. Francisci de Sales, episcopi et Ecclesiae doctoris
25 In Conversione S. Pauli, apostoli
26 Ss. Timothei et Titi, episcoporum
27 S. Angelae Merici, virginis
28 S. Thomae de Aquino, presbyteri et Ecclesiae doctoris
29
30
31 S. Ioannis Bosco, presbyteri
Dominica post diem 6 ianuarii: Baptismatis Domini
Sollemnitas
Memoria
Sollemnitas
Memoria
Memoria
Memoria
Festum
Memoria
Memoria
Memoria
Festum
Quando non indicatur gradus celebrationis , fit Memoria ad libitum.
24
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
FEBRUARIUS
In Praesentatione Domini
S. Blasii, episcopi et martyris
S. Ansgarii, episcopi
S. Agathae, virginis et martyris
Ss. Pauli Miki, prosbytori, et sociorum, martyrum
S. Hieronymi Emiliani,
S. Scholasticae, virginis
B. Mariae Virginis de Lapurdo
Ss. Cyrilli, monachi, et Methodii, episcopi
Ss. Septem Fundatorum Ordinis Servorum B. M. V.
S. Petri Damiani, episcopi et Ecclesiae doctoris
Cathedrae S. Petri, apostoli
S. Polycarpi, episcopi et martyris
MARTIUS
S. Casimiri
Ss. Perpetuae et Felicitatis, martyrum
S. Ioannis a Deo, religiosi
S. Franciscae Romanae, religiosae
Festum
Memoria
Memoria
Memoria
Memoria
Festum
Memoria
Memoria
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
25
13
14
15
16
17 S. Patricii, episcopi
18 S. Cyrilli Hierosolymitani, episcopi et Ecclesiae
19 S. IOSEPH, SPONSI B. M. V.
20
21
22
23 S. Turibii de Mongrovejo, episcopi
24
25 IN ANNUNTIATIONE DOMINI
26
27
28
29
30
31
APRILIS
1
2 S. Francisci de Paula, eremitae
3
4 S. Isidori, episcopi et Ecclesiae doctoris
5 S. Vincentii Ferrer, presbyteri
6
7 S. Ioannis Baptistae de la Salle, presbyteri
8
9
10
11 S. Stanislai, episcopi et martyris
12
13 S. Martini I, papae et martyris
14
15
16
17
18
19
20
21 S. Anselmi, episcopi et Ecclesiae doctoris
22
23
doctoris
Sollemnitas
Sollemnitas
Memoria
S. Georgii, martyris
26
CALENDARIUM ROMANUM
24 S. Fidelis de Sigmaringa, presbyteri et martyris
25 S. Marci, evangelistae
26
27
28 S. Petri Chanel, presbyteri et martyris
29 S. Catharinae Senensis, virginis
30 S. Pii V, papae
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
MAIUS
S. loseph Opificis
S. Athanasii, episcopi et Ecclesiae doctoris
Ss. Philippi et Iacobi, apostolorum
Ss. Nerei et Achillei, martyrum
S. Pancratii, martyris
S. Matthiae, apostoli
S. Ioannis I, papae et martyris
S. Bernardini Senensis, presbyteri
S. Bedae Venerabilis, presbyteri et Ecclesiae doctoris
S. Gregorii VII, papae
S. Mariae Magdalenae de’ Pazzi, virginis
S. Philippi Neri, presbyteri
S. Augustini Cantuariensis, episcopi
In Visitatione B. Mariae Virginis
GENERALE
Festum
Memoria
Memoria
Festum
Festum
Memoria
Festum
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
27
Dominica prima post Pentecosten: SS.MAE TRINITATIS Sollemnitas
Feria V post Ss.mam Trinitatem: SS.MI CORPORIS CHRISTI Sollemnitas
Feria VI post dominicam secundam post Pentecosten:
SACRATISSIMI CORDIS IESU Sollemnitas
Sabbato post dominicam secundam post Pentecosten:
Immaculati Cordis B. Mariae Virginis
IUNIUS
1 S. Iustini, martyris Memoria
2 Ss. Marcellini et Petri, martyrum
3 Ss. Caroli Lwanga et sociorum, martyrum Memoria
4
5 S. Bonifatii, episcopi et martyris Memoria
6 S. Norberti, episcopi
7
8
9 S. Ephraem, diaconi et Ecclesiae doctoris
10
11 S. Barnabae, apostoli Memoria
12
13 S. Antonii de Padua, presbyteri et Ecclesiae doctoris Memoria
14
15
16
17
18
19 S. Romualdi, abbatis
20
21 S. Aloisii Gonzaga, religiosi Memoria
22 S. Paulini Nolani, episcopi
Ss. Ioannis Fisher, episcopi, et Thomae More, martyrum
23
24 IN NATIVITATE S. IOANNIS BAPTISTAE Sollemnitas
25
26
27 S. Cyrilli Alexandrini, episcopi et Ecclesiae doctoris
28 S. Irenaei, episcopi et martyris
29 SS. PETRI ET PAULI, APOSTOLORUM
30 Ss. Protomartyrum S. Romanae Ecclesiae
Memoria
Sollemnitas
28
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
1
IULIUS
2
3
S. Thomae, apostoli
Festum
4
S. Elisabeth Lusitaniae
5
6
7
8
9
10
S. Antonii Mariae Zaccaria, presbyteri
S. Mariae Goretti, virginis et martyris
11
S. Benedicti, abbatis
Memoria
12
13
S. Henrici
14
S. Camilli de Lellis, presbyteri
15
S. Bonaventurae, episcopi et Ecclesiae doctoris
Memoria
16
. B. Mariae Virginis de Monte Carmelo
17
18
19
20
21
S. Laurentii de Brundusio, presbyteri et Ecclesiae doctoris
22
S. Mariae Magdalenae
Memoria
23
S. Birgittae, religiosae
24
25
S. Iacobi, apostoli
Festum
26
Ss. Ioachim et Annae, parentum B. M. V.
Memoria
27
28
29
S. Marthae
Memoria
30
S. Petri Chrysologi, episcopi et Ecclesiae doctoris
31
S. Ignatii de Loyola, presbyteri
Memoria
AUGUSTUS
1 S. Alfonsi Mariae de' Liguori, episcopi et Ecclesiae
doctoris Memoria
2 S. Eusebii Vercellensis, episcopi
3
4 S. Ioannis Mariae Vianney, presbyteri Memoria
5 In Dedicatione basilicae S. Mariae
Ss. Xysti II, papae, et sociorum, martyrum
In Transfiguratione Domini
6
Festum
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
29
C S. Dominici, presbyteri
8 S. Caietani, presbyteri
9
10 S. Laurentii, diaconi et martyris
11 S. Clarae, virginis
12
13 Ss. Pontiani, papae, et Hippolyti, presbyteri, martyrum
14
15 IN ASSUMPTIONE BEATAE MARIAE VIRGINIS
16 S. Stephani Hungariae
17
18
19 S. Ioannis Eudes, presbyteri
20 S. Bernardi, abbatis et Ecclesiae doctoris
21 S. Pii X, papae
22 B. Mariae Virginis Reginae
23 S. Rosae de Lima, virginis
24 S. Bartholomaei, apostoli
25 S. Ludovici
S. Ioseph Calasanz, presbyteri
26
27 S. Monicae
28 S. Augustini, episcopi et Ecclesiae doctoris
29 In Passione S. Ioannis Baptistae, martyris
30
31
SEPTEMBER
1
2
3 S. Gregorii Magni, papae et Ecclesiae doctoris
4
5
6
7
8 In Nativitate B. Mariae Virginis
9
10
11
12
13 S. Ioannis Chrysostomi, episcopi et Ecclesiae doctoris
14 In Exaltatione sanctae Crucis
15 B. Mariae Virginis Perdolentis
16 Ss. Cornelii, papae, et Cypriani, episcopi, martyrum
Memoria
Festum
Memoria
Sollemnitas
Memoria
Memoria
Memoria
Festum
Memoria
Memoria
Memoria
Memoria
Festum
Memoria
Festum
Memoria
Memoria
30
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
17 S. Roberti Bellarmino, episcopi et Ecclesiae doctoris
18
19 S. Ianuarii, episcopi et martyris
20
21 S. Matthaei, apostoli et evangelistae
22
23
24
25
26 Ss. Cosmae et Damiani, martyrum
27 S. Vincentii de Paul, presbyteri
28 S. Wenceslai, martyris
29 Ss. Michaelis, Gabrielis et Raphaelis, archangelorum
30 S. Hieronymi, presbyteri et Ecclesiae doctoris
OCTOBER
1 S. Teresiae a Iesu Infante, virginis
2 Ss. Angelorum Custodum
3
4 S. Francisci Assisiensis
5
6 S. Brunonis, presbyteri
7 B. Mariae Virginis a Rosario
8
9 Ss. Dionysii, episcopi, et sociorum, martyrum
S. Ioannis Leonardi, presbyteri
10
11
12
13
14 S. Callisti I, papae et martyris
15 S. Teresiae de Avila, virginis
16 S. Hedwigis, religiosae
S. Margaritae Mariae Alacoque, virginis
17 S. Ignatii Antiocheni, episcopi et martyris
18 S. Lucae, evangelistae
19 Ss. Isaac Jogues, presbyteri, et sociorum, martyrum
S. Pauli a Cruce, presbyteri
20
21
22
23 S. Ioannis de Capistrano, presbyteri
24 S. Antonii Mariae Claret, episcopi
Festum
Memoria
Festum
Memoria
Memoria
Memoria
Memoria
Memoria
Memoria
Memoria
Festum
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
31
25
26
27
28 Ss. Simonis et Iudae, apostolorum
29
30
31
NOVEMBER
Festum
1 OMNIUM SANCTORUM Sollemnitas
2 IN COMMEMORATIONE OMNIUM FIDELIUM
DEFUNCTORUM
3 S. Martini de Porres, religiosi
4 S. Caroli Borromeo, episcopi
5
6
7
8
9 In dedicatione basilicae Lateranensis
10 S. Leonis Magni, papae et Ecclesiae doctoris
11 S. Martini Turonensis, episcopi
12 S. Iosaphat, episcopi et martyris
13
14
15 S. Alberti Magni, episcopi et Ecclesiae doctoris
16 S. Margaritae Scotiae
S. Gertrudis, virginis
17 S. Elisabeth Hungariae, religiosae
18 In Dedicatione basilicarum Ss. Petri et Pauli, apostolorum
19
20
21 In Praesentatione B. Mariae Virginis
22 S. Caeciliae, virginis et martyris
23 S. Clementis I, papae et martyris
S. Columbani, abbatis
24
25
26
27
28
29
30 S. Andreae, apostoli
Dominica ultima « per annum »:
D. N. I. C. UNIVERSORUM REGIS
Memoria
Festum
Memoria
Memoria
Memoria
Memoria
Memoria
Memoria
Festum
Sollemnitas
32
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
DECEMBER
1
2
3 S. Francisci Xavier, presbyteri
4 S. Ioannis Damasceni, presbyteri et Ecclesiae doctoris
5
6 S. Nicolai, episcopi
7 S. Ambrosii, episcopi et Ecclesiae doctoris
8 IN CONCEPTIONE IMMACULATA BEATAE MARIAE
VIRGINIS
9
10
11 S. Damasi I, papae
12 S. Ioannae Franciscae de Chantal, religiosae
13 S. Luciae, virginis et martyris
14 S. Ioannis a Cruce, presbyteri et Ecclesiae doctoris
15
16
17
18
19
20
21 S. Petri Canisii, presbyteri et Ecclesiae doctoris
22
23 S. Ioannis de Kety, presbyteri
24
25 IN NATIVITATE DOMINI
26 S. Stephani, protomartyris
27 S. Ioannis, apostoli et evangelistae
28 Ss. Innocentium, martyrum
29 S. Thomae Becket, episcopi et martyris
30
31 S. Silvestri I, papae
Dominica infra octavam Nativitatis:
Sanctae Familiae Iesu, Mariae et Ioseph
Memoria
Memoria
Sollemnitas
Memoria
Memoria
Sollemnitas
Festum
Festum
Festum
Festum
LITANIAE SANCTORUM
LITANIAE IN SOLLEMNIBUS SUPPLICATIONIBUS ADHIBENDAE
Quoties in singulis sectionibus plures formulae proponuntur litteris
A et B distinctis, una vel alia ad libitum seligi potest. In elencho Sancto-
rum aliqua nomina suis locis inseri possunt (ex. gr. Patronorum, Tituli
ecclesiae, Fundatorum, etc.), litteris tamen diversis conscribenda. Item in
supplicationibus pro diversis necessitatibus aliquae invocationes addi pos-
sunt, rerum et locorum adiunctis accommodatae.
I
Supplicatio ad Deum
vel A
Kyrie, eleison
Kyrie, eleison
Christe, eleison
Christe, eleison
Kyrie, eleison
Kyrie, eleison
vel B
Pater de caelis Deus,
miserere nobis
Fili Redemptor mundi Deus,
miserere nobis
Spiritus Sancte Deus,
miserere nobis
Sancta Trinitas, unus Deus,
miserere nobis
II
Invocatio Sanctorum
Sancta Maria
ora pro nobis
Sancta Dei Genetrix
ora pro nobis
Sancta Virgo virginum
ora pro nobis
Sancti Michael, Gabriel et Raphael
orate pro nobis
Omnes sancti Angeli
orate pro nobis
Patriarchae et Prophetae
Sancte Abraham
ora pro nobis
Sancte Moyses
ora pro nobis
Sancte Elia
ora pro nobis
Sancte Ioseph
ora pro nobis
Sancte Ioannes Baptista
ora pro nobis
Omnes sancti Patriarchae et Prophetae
orate pro nobis
3 ( 790 )
34
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Apostoli et Discipuli
Sancti Petre et Paule
orate pro nobis
Sancte Andrea
ora pro nobis
Sancti Ioannes et Iacobe
orate pro nobis
Sancte Thoma
ora pro nobis
Sancte Matthaee
ora pro nobis
Omnes sancti Apostoli
orate pro nobis
Sancte Luca
ora pro nobis
Sancte Marce
ora pro nobis
Sancte Barnaba
ora pro nobis
Sancta Maria Magdalena
ora pro nobis
Omnes sancti Discipuli Domini
orate pro nobis
Martyres
Sancte Stephane
ora pro nobis
Sancte Ignati Antiochene
ora pro nobis
Sancte Polycarpe
ora pro nobis
Sancte Iustine
ora pro nobis
Sancte Laurenti
ora pro nobis
Sancte Cypriane
ora pro nobis
Sancte Bonifati
ora pro nobis
Sancte Thoma Becket
ora pro nobis
Sancti Ioannes Fisher et Thoma More
orate pro nobis
Sancte Paule Miki
ora pro nobis
Sancti Isaac Jogues et Ioannes de Brebeuf
orate pro nobis
Sancte Petre Chanel
ora pro nobis
Sancte Carole Lwanga
ora pro nobis
Sanctae Perpetua et Felicitas
orate pro nobis
Sancta Agnes
ora pro nobis
Sancta Maria Goretti
ora pro nobis
Omnes sancti Martyres
orate pro nobis
Episcopi et Doctores
Sancti Leo et Gregori
orate pro nobis
Sancte Ambrosi
ora pro nobis
Sancte Hieronyme
ora pro nobis
Sancte Augustine
ora pro nobis
Sancte Athanasi
ora pro nobis
Sancti Basili et Gregori Nazianzene
orate pro nobis
Sancte Ioannes Chrysostome
ora pro nobis
Sancte Martine
ora pro nobis
LITANIAE SANCTORUM
35
Sancte Patrici
Sancti Cyrille et Methodi
Sancte Carole Borromeo
Sancte Francisce de Sales
Sancte Pie Decime
Sacerdotes et Religiosi
Sancte Antoni
Sancte Benedicte
Sancte Bernarde
Sancti Francisce et Dominice
Sancte Thoma de Aquino
Sancte Ignati de Loyola
Sancte Francisce Xavier
Sancte Vincenti de Paul
Sancte Ioannes Maria Vianney
Sancte Ioannes Bosco
Sancta Catharina Senensis
Sancta Teresia de Avila
Sancta Rosa de Lima
Laici
Sancte Ludovice
Sancta Monica
Sancta Elisabeth Hungariae
Omnes Sancti et Sanctae Dei
III
Invocatio ad Christum
vel A
Propitius esto,
Ab omni malo
Ab omni peccato
Ab insidiis diaboli
Ab ira et odio et omni mala voluntate
A morte perpetua
Per incarnationem tuam
Per nativitatem tuam
Per baptismum et sanctum ieiunium tuum
Per crucem et passionem tuam
ora pro nobis
orate pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
orate pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
orate pro nobis
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
36
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Per mortem et sepulturam tuam
Per sanctam resurrectionem tuam
Per admirabilem ascensionem tuam
Per effusionem Spiritus Sancti
Per gloriosum adventum tuum
vel B
Christe, Fili Dei vivi
Qui in hunc mundum venisti
Qui in cruce pependisti
Qui mortem propter nos accepisti
Qui in sepulcro iacuisti
Qui a mortuis resurrexisti
Qui in caelos ascendisti
Qui Spiritum Sanctum in Apostolos misisti
Qui sedes ad dexteram Patris
Qui venturus es iudicare vivos et mortuos
IV
Supplicatio pro diversis necessitatibus
vel A
Ut nobis parcas te rogamus, audi nos
Ut ad veram paenitentiam nos perducere digneris te rogamus
Ut nosmetipsos in tuo sancto servitio confortare
et conservare digneris te rogamus
Ut omnibus benefactoribus nostris sempiterna bona retribuas te rogamus
Ut fructus terrae dare et conservare digneris te rogamus
vel B
Ut nobis indulgeas te rogamus, audi nos
Ut mentes nostras ad caelestia desideria erigas te rogamus
Ut animas nostras, fratrum, propinquorum et benefactorum
nostrorum ab aeterna damnatione eripias te rogamus
Ut omnibus fidelibus defunctis requiem aeternam
donare digneris te rogamus
Ut mundum a peste, fame et bello servare digneris te rogamus
Ut cunctis populis pacem et veram concordiam
donare digneris te rogamus
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
libera nos, Domine
miserere nobis
miserere nobis
miserere nobis
miserere nobis
miserere nobis
miserere nobis
miserere nobis
miserere nobis
miserere nobis
miserere nobis
LITANIAE SANCTORUM
37
C ( semper servanda )
Ut Ecclesiam tuam sanctam regere et conservare digneris te rogamus
Ut domnum apostolicum et omnes ecclesiasticos ordines
in sancta religione conservare digneris te rogamus
Ut omnibus in Christum credentibus unitatem largiri digneris te rogamus
Ut omnes homines ad Evangelii lumen perducere digneris te rogamus
V
Conclusio
vel A
Christe, audi nos
Christe, audi nos
Christe, exaudi nos
Christe, exaudi nos
vel B
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis
Oratio
Deus, refugium nostrum et virtus: adesto piis Ecclesiae tuae precibus,
auctor ipse pietatis, et praesta: ut, quod fideliter petimus, efficaciter con-
sequamur. Per Christum Dominum nostrum.
vel
Deus, qui nos conspicis ex nostra infirmitate deficere, ad amorem tui
nominis nos misericorditer per Sanctorum tuorum exempla restaura. Per
Christum Dominum nostrum.
LITANIAE
PRO RITIBUS IN QUIBUS CONFERUNTUR CONSECRATIONES
ET SOLLEMNES BENEDICTIONES
In unoquoque ritu addi possunt, suis locis, aliqua nomina Sanctorum
(ex. gr. Patroni, Tituli ecclesiae, Fundatoris, Patroni eorum qui conse-
crationem recipiunt, vel etiam omnium Apostolorum in Ordinatione Epi-
scopi, etc.), aut aliquae invocationes magis aptae singulis circumstantiis.
Kyrie, eleison
Kyrie, eleison
Christe, eleison
Christe, eleison
Kyrie, eleison
Kyrie, eleison
Sancta Maria, Mater Dei
Sancte Michael
Sancti Angeli Dei
Sancte Ioseph
Sancte Ioannes Baptista
Sancti Petre et Paule
Sancte Andrea
Sancte Ioannes
Sancta Maria Magdalena
Sancte Stephane
Sancte Ignati Antiochene
Sancte Laurenti
Sanctae Perpetua et Felicitas
Sancta Agnes
Sancte Gregori
Sancte Augustine
Sancte Athanasi
Sancte Basili
Sancte Martine
Sancte Benedicte
Sancti Francisce et Dominice
Sancte Francisce Xavier
Sancte Ioannes Maria Vianney
Sancta Catharina Senensis
Sancta Teresia de Avila
Omnes Sancti et Sanctae Dei
Propitius esto
Ab omni malo
ora pro nobis
ora pro nobis
orate pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
orate pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
orate pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
orate pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
ora pro nobis
orate pro nobis
libera nos, Domine
libera nos, Domine
LITANIAE SANCTORUM
39
Ab omni peccato
libera nos, Domine
A morte perpetua
libera nos, Domine
Per incarnationem tuam
libera nos, Domine
Per mortem et resurrectionem tuam
libera nos, Domine
Per effusionem Spiritus Sancti
libera nos. Domine
Peccatores,
Ut Ecclesiam tuam sanctam regere et conservare
te rogamus, audi nos
digneris
te rogamus, audi nos
Ut domnum apostolicum et omnes ecclesiasticos
ordines in sancta religione conservare digneris
Ut cunctis populis pacem et veram concordiam
te rogamus, audi nos
donare digneris
Ut nosmetipsos in tuo sancto servitio confortare
te rogamus, audi nos
et conservare digneris
te rogamus, audi nos
Invocationes peculiares
In Vigilia paschali, quando celebratur Baptismus :
Ut hos electos per gratiam Baptismi regenerare digneris
te rogamus, audi nos
In Ordinationibus:
Ut hos electos benedicere digneris
te rogamus, audi nos
Ut hos electos benedicere et sanctificare digneris
Ut hos electos benedicere et sanctificare
te rogamus, audi nos
et consecrare digneris
te rogamus, audi nos
In Dedicatione ecclesiae :
Ut hanc ecclesiam consecrare digneris
te rogamus, audi nos
Iesu, Fili Dei vivi
te rogamus, audi nos
Christe, audi nos
Christe, audi nos
Christe, exaudi nos
Christe, exaudi nos
CALENDARIUM GENERALE
AD INTERIM SERVANDUM
DONEC PROMULGENTUR BREVIARIUM ET MISSALE
EX DECRETO SS. CONCILII VATICANI II INSTAURATA
I ANU ARIUS
1 In Octava Nativitatis.
SOLLEMNITAS S. DEI GENETRICIS MARIAE Sollemnitas (I cl.)
2
3
4
5
6 IN EPIPHANIA DOMINI Sollemnitas (I cl.)
7
8
9
10
11
12
13
14 S. Hilarii, episcopi et Eccl. doctoris *
15
16
17 S. Antonii, abbatis Memoria (III cl.)
18
19
20 Ss. Fabiani papae, et Sebastiani, martyrum
21 S. Agnetis, virginis et martyris
22 S. Vincentii, diaconi et martyris
23 S. Raymundi de Penyafort, presbyteri
24 S. Timothei, episcopi
25 In Conversione S. Pauli, apostoli
26 S. Polycarpi, episcopi et martyris
27 S. Ioannis Chrysostomi, episc. et Eccl. doct.
28
29 S. Francisci de Sales, episc. et Eccl. doct.
30
31 S. Ioannis Bosco, presbyteri
Dominica post diem 6 ianuarii: Baptismatis Domini
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
Festum (II cl.)
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
Festum (II cl.)
Quando non indicatur gradus, agitur de Memoria ad libitum.
CALENDARIUM GENERALE AD INTERIM
41
FEBRUARIUS
1 S. Ignatii Antiocheni, episcopi et martyris Memoria (III cl.)
2 In Praesentatione Domini Festum (II cl.)
3 j S. Blasii, episcopi et martyris
S. Ansgarii, episcopi
4
5 S. Agathae, virginis et martyris Memoria (III cl.)
6 S. Titi, episcopi
Ss. Pauli Miki, presbyteri, et sociorum, martyrum
7 S. Romualdi, abbatis
8
9 S. Cyrilli Alexandrini, episcopi et Eccl. doct.
10 S. Scholasticae, virginis Memoria (III cl.)
11 B. M. V. de Lapurdo
12 Ss. VII Fundatorum Ordinis Servorum B. M. V., religiosorum
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22 Cathedrae S. Petri, apostoli Festum (II cl.)
23 S. Petri Damiani, episcopi et Eccl. doct.
24 S. Matthiae, apostoli Festum (II cl.)
25
26
27
28
MARTIUS
1
2
3
4 S. Casimiri
5
6 Ss. Perpetuae et Felicitatis, martyrum Memoria (III cl.)
7 S. Thomae de Aquino, presbyteri et Eccl. doct. Memoria (III cl.)
8 S. Ioannis a Deo, religiosi
9 S. Franciscae Romanae, religiosae
10
11 S. Gregorii Magni, papae et Eccl. doct. Memoria (III cl.)
42
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
S. Patricii , episcopi
S. Cyrilli Hierosolymitani, episcopi et Eccl. doct.
S. IOSEPH, SPONSI B. M. V. Sollemnitas (I cl.)
S. Benedicti, abbatis Memoria (III cl.)
S. Turibii de Mongrovejo, episcopi
IN ANNUNTIATIONE DOMINI Sollemnitas (I cl.)
S. Ioannis Damasceni, presbyteri et Eccl. doct.
S. Ioannis de Capistrano, presbyteri
APRILIS
S. Francisci de Paula, eremitae
S. Isidori, episcopi et Eccl. doctoris
S. Vincentii Ferrer, presbyteri
S. Leonis Magni, papae et Eccl. doct. Memoria (III cl.)
S. Iustini, martyris
Memoria (III cl.)
S. Anselmi, episcopi et Eccl. doctoris
CALENDARIUM GENERALE AD INTERIM
43
23
S. Georgii, martyris
24
S. Fidelis de Sigmaringa, martyris
25
S. Marci, evangelistae
Festum (II cl.)
26
27
S. Petri Canisii, presbyteri et Eccl. doctoris
28
S. Pauli a Cruce, presbyteri
S. Petri Chanel, presbyteri et martyris
29
30
S. Catharinae Senensis, virginis
Memoria (III cl.)
MAIUS
1
S. Ioseph Opificis
2
*2
S. Athanasii, episcopi et Eccl. doctoris
Memoria (III cl.)
D
4
S. Monicae
Memoria (III cl.)
5
A
S. Pii V, papae
u
7
8
9
S. Stanislai, episcopi et martyris
S. Gregorii Nazianzeni, episc. et Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
10
11
Ss. Philippi et Iacobi, apostolorum
Festum (II cl.)
12
Ss. Nerei et Achillei atque Pancratii, martyrum
13
S. Roberti Bellarmino, episcopi et Eccl. doct.
14
15
S. Ioannis Baptistae de la Salle, presbyteri
Memoria (III cl.)
16
17
18
19
20
S. Bernardini Senensis, presbyteri
21
22
23
24
25
S. Gregorii VII, papae
26
S. Philippi Neri, presbyteri
Memoria (III cl.)
27
S. Bedae Venerabilis, presbyteri et Eccl. doct.
S. Ioannis I, papae et martyris
28
S. Augustini Cantuariensis, episcopi
29
S. Mariae Magdalenae de’ Pazzi, virginis
30
31
B. M. V. Reginae
Memoria (III cl.)
44
CALENDARIUM
Dominica I post Pentecosten: SS.MAE TRINITATIS
Feria V post Ss.mam Trinitatem:
SS.MI CORPORIS CHRISTI
Feria VI post dominicam II post Pentecosten:
SACRATISSIMI CORDIS IESU
Sabbato post dominicam II post Pentecosten:
Immaculati Cordis B. Mariae Virginis
IUNIUS
1 S. Angelae Merici, virginis
2 Ss. Marcellini et Petri, martyrum
3 Ss. Car oli Lwanga et sociorum, martyrum
4
5 S. Bonifatii, episcopi et martyris
6 S. Norberti, episcopi
7
8
9
10 S. Margaritae Scotiae
11 S. Barnabae, apostoli
12
13 S. Antonii de Padua, presbyteri et Eccl. doct.
14 S. Basilii Magni, episcopi et Eccl. doct.
15
16
17
18 S. Ephraem, diaconi et Ecclesiae doctoris
19
20
21 S. Aloisii Gonzaga, religiosi
22 S. Paulini Nolani, episcopi
Ss. Ioannis Fisher, episcopi, et Thomae More,
23
24 IN NATIVITATE S. IOANNIS BAPTISTAE
25
26
27
28
29 SS. PETRI ET PAULI, APOSTOLORUM
30 Ss. Protomartyrum S. Romanae Ecclesiae
ROMANUM GENERALE
Sollemnitas (I cl.)
Sollemnitas (I cl.)
Sollemnitas (I cl.)
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
martyrum
Sollemnitas (I cl.)
Sollemnitas (I cl.)
CALENDARIUM GENERALE AD INTERIM
45
2
In Visitatione B. M. V.
Festum (II cl.)
3
A
S. Irenaei, episcopi et martyris
Memoria (III cl.)
5
S. Antonii Mariae Zaccaria, presbyteri
6
S. Mariae Goretti, virginis et martyris
7
S. Cyrilli, monachi, et Methodii, episcopi
Memoria (III cl.)
8
Q
S. Elisabeth Lusitaniae
7
10
11
12
13
14
S. Bonaventurae, episcopi et Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
15
S. Henrici
16
B. M. V. de Monte Carmelo
17
18
S. Camilli de Lellis, presbyteri
19
S. Vincentii de Paul, presbyteri
Memoria (III cl.)
20
S. Hieronymi Emiliani, presbytor-i
21
S. Laurentii de Brundusio, presbyteri et Eccl.
doct.
22
S. Mariae Magdalenae
Memoria (III cl.)
23
24
25
S. Iacobi, apostoli
Festum (II cl.)
26
S. Annae, Matris B. M. V.
Memoria (III cl.)
27
28
29
S. Marthae
Memoria (III cl.)
30
31
S. Ignatii de Loyola, presbyteri
Memoria (III cl.)
AUGUSTUS
1
2
S. Alfonsi Mariae de' Liguori, episc. et Eccl. doct. Memoria (III cl.)
D
4
S. Dominici, presbyteri
Memoria (III cl.)
5 -
In Dedicatione basilicae S. Mariae
Ss. Xysti II, papae, et sociorum, martyrum (e die 6 augusti)
6
In Transfiguratione Domini
Festum (II cl.)
7
S. Caietani, presbyteri
46
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
8
Q
S. Ioannis Mariae Vianney, presbyteri
Memoria (III cl.)
10
S. Laurentii, diaconi et martyris
Festum (II cl.)
11
12
S. Clarae, virginis
Memoria (III cl.)
13
Ss. Pontiani, papae, et Hippolyti, martyrum
14
15
IN ASSUMPTIONE B. M. V.
Sollemnitas (I cl.)
16
S. Ioachim, Patris B. M. V.
Memoria (III cl.)
17
18
19
S. Ioannis Eudes, presbyteri
20
S. Bernardi, abbatis et Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
21
S. Ioannae Franciscae de Chantal, religiosae
22
Immaculati Cordis B. M. V.
23
24
S. Bartholomaei, apostoli
Festum (II cl.)
25
S. Ludovici
26
27
S. Ioseph Calasanz, presbyteri
28
S. Augustini, episcopi et Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
29
In Passione S. Ioannis Baptistae, martyris
Memoria (III cl.)
30
S. Rosae de Lima, virginis
1
SEPTEMBER
1
2
S. Stephani Hungariae
3
4
5
S. Pii X, papae
Memoria (III cl.)
6
7
8
Q
In Nativitate B. M. V.
Festum (II cl.)
y
10
11
12
13
14
In Exaltatione S. Crucis
Festum (II cl.)
15
B. M. V. Perdolentis
Memoria (III cl.)
16
Ss. Cornelii et Cypriani, martyrum
Memoria (III cl.)
17
18
CALENDARIUM GENERALE AD INTERIM
47
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
S. Ianuarii, episcopi et martyris
S. Matthaei, apostoli et evangelistae Festum (II cl.)
Ss. Cosmae et Damiani, martyrum
S. Wenceslai, martyris
Ss. Michaelis, Gabrielis et Raphaelis, archangelorum Festum (II cl.)
S. Hieronymi, presbyteri et Eccl. doct. Memoria (III cl.)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
OCTOBER
Ss. Angelorum Custodum
S. Teresiae a Iesu Infante, virginis
S. Francisci Assisiensis
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
S. Brunonis, presbyteri
B. M. V. a Rosario Memoria (III cl.)
S. Birgittae, religiosae
Ss. Dionysii, episcopi, et sociorum, martyrum
S. Ioannis Leonardi, presbyteri
S. Callisti I, papae et martyris
S. Teresiae de Avila, virginis Memoria (III cl.)
S. Hedwigis, religiosae
S. Margaritae Mariae Alacoque, virginis
S. Lucae, evangelistae Festum (II cl.)
Ss. Isaac Jogues, presbyteri, et sociorum, martyrum
S. Ioannis de Kety, presbyteri
S. Antonii Mariae Claret, episcopi
48
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
28 Ss. Simonis et Iudae, apostolorum Festum (II cl.)
29
30
31
NOVEMBER
1 OMNIUM SANCTORUM Sollemnitas (I cl.)
2 IN COMMEMORATIONE OMNIUM FIDELIUM
DEFUNCTORUM
3 S. Martini de Porres, religiosi
4 S. Caroli Borromeo, episcopi Memoria (III cl.)
5
6
7
8
9 In Dedicatione basilicae Lateranensis Festum (II cl.)
10
11 S. Martini Turonensis, episcopi Memoria (III cl.)
12 S. Martini I, papae et martyris
13
14 S. Iosaphat, episcopi et martyris
15 S. Alberti Magni, episcopi et Eccl. doctoris
16 S. Gertrudis, virginis
17
18 In Dedicatione basilicarum Ss. Petri et Pauli, apostolorum
19 S. Elisabeth Hungariae, religiosae Memoria (III cl.)
20
21 In Praesentatione B. M. V. Memoria (III cl.)
22 S. Caeciliae, virginis et martyris Memoria (III cl.)
23 S. Clementis I, papae et martyris
S. Columbani, abbatis
24 S. Ioannis a Cruce, presbyteri et Eccl. doct. Memoria (III cl.)
25
26
27
29
30 S. Andreae, apostoli Festum (II cl.)
Dominica ultima « per annum »:
D. N. I. C. UNIVERSORUM REGIS
Sollemnitas (I cl.)
CALENDARIUM GENERALE AD INTERIM
49
DECEMBER
1
2
3 S. Francisci Xavier, presbyteri
4 S. Petri Chrysologi, episcopi et Eccl. doctoris
5
6 S. Nicolai, episcopi
7 S. Ambrosii, episcopi et Eccl. doct.
8 IN CONCEPTIONE IMMACULATA B. M. V.
9
10
11 S. Damasi I, papae
12
13 S. Luciae, virginis et martyris
14
15
16 S. Eusebii Vercellensis, episcopi
17
18
19
20
21 S. Thomae, apostoli
22
23
24
25 IN NATIVITATE DOMINI
26 S. Stephani, protomartyris
27 S. IOANNIS, APOSTOLI ET EVANGELISTAE
28 Ss. Innocentium, martyrum
29 De die V infra octavam
S. Thomae Becket, episcopi et martyris
30 De die VI infra octavam
31 De die VII infra octavam
S. Silvestri I, papae
Memoria (III cl.)
Memoria (III cl.)
Sollemnitas (I cl.)
Memoria (III cl.)
Festum (II cl.)
Sollemnitas (I cl.)
Festum (II cl.)
Festum (II cl.)
Festum (II cl.)
Dominica infra octavam Nativitatis:
S. Familiae Iesu, Mariae, Ioseph Festum (II cl.)
4 ( 790 )
COMMENTARIUS
IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM,
IN NOVUM CALENDARIUM GENERALE
ET IN LITANIAS SANCTORUM
CURA ET STUDIO
CONSILII AD EXSEQUENDAM CONSTITUTIONEM DE SACRA LITURGIA
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM
INSTAURATUM
INTRODUCTIO
Constitutio Sacrosanctum Concilium, agens in capite V de Anno litur-
gico, eius momentum in primis exponit (SC, art. 102-106), ac deinde mandat
ut recognitioni subiciatur iuxta normas in ipsa Constitutione statutas
(art. 107-111): Pia Mater Ecclesia suum esse ducit Sponsi sui divini opus
salutiferum, statis diebus per anni decursum, sacra recordatione cele-
brare ... Mysteria Redemptionis ita recolens, divitias virtutum atque me-
ritorum Domini sui, adeo ut omni tempore quodammodo praesentia red-
dantur, fidelibus aperit, qui ea attingant et gratia salutis repleantur
(art. 102). Ad hunc finem plene obtinendum praecipitur ut Annus litur-
gicus ita recognoscatur ut, servatis aut restitutis sacrorum temporum
traditis consuetudinibus et disciplinis iuxta nostrae aetatis condiciones,
ipsorum indoles nativa retineatur ad fidelium pietatem debite alendam
in celebrandis mysteriis Redemptionis christianae, maxime vero mysterio
paschali (art. 107).
Recognitio anni liturgici inseritur in instaurationem liturgicam gene-
ralem, de qua pariter ipsa Constitutio conciliaris leges condidit: De singulis
Liturgiae partibus recognoscendis accurata investigatio theologica, histo-
rica, pastoralis semper praecedat. Insuper considerentur cum leges gene-
rales structurae et mentis Liturgiae, tum experientia ex recentiore instau-
ratione liturgica et ex induitis passim concessis promanans (art. 23). Ad
fidelium pietatem debite alendam, ritus anni liturgici, sicut et ritus Mis-
sae et Sacramentorum, debent nobili simplicitate fulgere, esse brevitate
perspicui et repetitiones inutiles vitare, neque generatim multis indi-
gere explanationibus (cfr. art. 34).
Hoc spiritu atque principiis ductum a Constitutione statutis, « Con-
silium ad exsequendam Constitutionem de sacra Liturgia » recognitionem
Proprii de Tempore ac Proprii de Sanctis iam anno 1964 aggressum est.
Mense octobri 1966, exemplar novi Calendarii iam in promptu erat ut
proponeretur Patrum iudicio, in eorum septima sessione plenaria. Patres
illud probaverunt die 12 octobris; die autem 17 aprilis 1967 exemplar a
Praeside « Consilii » Summo Pontifici traditum est.
Caput I
PROPRIUM DE TEMPORE
Sacra recordatio praecipua, qua Ecclesia statis diebus per anni de-
cursum Christi opus salutiferum celebrat, est recordatio hebdomadaria
et annua mysterii paschalis: In unaquaque hebdomada, die quam Do-
minicam vocavit, memoriam habet Resurrectionis Domini, quam semel
etiam in anno, sollemnitate maxima Paschatis, una cum beata ipsius
Passione, frequentat (SC, art. 102).
Universus mysterii Christi cursus per anni circulum, ab Incarnatione
et Nativitate ad eius adventum gloriosum, culmen habet in hac duplici
celebratione hebdomadaria et annua Paschae. Ad quod dilucide mani-
festandum recognitio Proprii de Tempore contendit.
I. Mysterii paschalis celebratio
1. Celebratio hebdomadaria mysterii paschalis
Constitutio liturgica ad exitum ducit seu perficit Summorum Pontifi-
cum S. Pii X, Pii XII, Ioannis XXIII incepta ad restituendam liturgiam
diei dominicae in pristinam dignitatem primordialis diei festi, fundamenti
et nuclei totius anni liturgici (art. 106).
Multum adhuc per catechesim faciendum restat, ut hoc pietati fidelium
proponatur et inculcetur: attamen aucta copia orationum, usus novi Or-
dinis lectionum, per quem, intra praestitutum annorum spatium, praestan-
tior pars Scripturarum Sanctarum populo legetur (SC, art. 51), norma-
rum observantia S.R.C. Instructionis De cultu mysterii eucharistici quoad
celebrationem dominicam memorialis Domini (art. 25-28), desiderio Con-
cilii magis favebunt quam ipsa rubricarum instauratio efficere posset.
Verumtamen animadvertere fas est dominicas temporis paschalis, ob
novam anni liturgici instaurationem, eodem momento frui ac dominicas
Adventus et Quadragesimae: ideoque saltem viginti dominicas quotannis
praecedentiam habere etiam super sollemnitates: has vero, praesertim
proprias alicuius particularis territorii aut familiae religiosae, multum
imminutas esse. Ita in praxim praescriptum conciliare deducitur: aliae
celebrationes, nisi revera sint maximi momenti, ipsi (scii, dominicae) ne
praeponantur (SC, art. 106).
Quamquam dies liturgicus decurrit, sicut dies astronomicus, a media
nocte ad mediam noctem, Ecclesia quoad dominicam usum biblicum
servavit computandi initium diei a vespere: factum est vespere et mane,
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
55
dies primus ( Gen . 1, 5): nam iuxta verba S. Leonis Magni dominica est
dies resurrectionis dominicae, cui a vespera sabbati initium constat ascribi. 1
Haec est vera ratio cur primae Vesperae dominicae semper celebratae
sint, et cur Sedes Apostolica, ad nostrorum temporum necessitudini
consulendum, Conferentiis Episcopalibus petentibus facultatem tribuat
ad Vesperas sabbati anticipandi Missam insequentis diei dominicae.
2. Mysterii paschalis annua celebratio
Iam Pius Papa XII providit instaurandae annuae mysterii paschalis
celebrationi magna ex parte a. 1951 et a. 1955; nunc autem de perficiendo
opere agitur.
A) Festa paschalia
1) Triduum paschale
Ut fideles recte intellegant Triduum sacrum non sollemnitatis Paschae
praeparationem constituere, sed ipsum, iuxta verba S. Augustini, esse vere
sacratissimum triduum crucifixi, sepulti et suscitati, 2 hoc triduum ini-
tium sumet a Missa vespertina in Cena Domini, quae beatae Passionis
celebrationem inchoat.
Quo autem melius appareat Christi Pascha ex eius morte constare et
resurrectione, id est e novitate vitae a morte redemptrice fluente, Tri-
duum sacrum exinde Triduum paschale vocabitur. Ceterum Concilium
ipsum quodammodo hoc vocabulum consecravit cum ieiunium feriae VI
in Passione Domini et Sabbati sancti ieiunium paschale appellavit (SC,
art. 110).
2) De Vigilia paschali
Nova recognitio Hebdomadae sanctae perpauca mutavit in ritibus
feriae V in Cena Domini et feriae VI in Passione Domini. Quoad vero
Vigiliam paschalem, totius anni liturgici culmen, horam celebrationis
ulterius determinavit et aliquot ritus restauravit.
Tota celebratio Vigiliae paschalis peragenda est noctu, ita ut aut non
incipiatur ante initium noctis, aut finiatur ante diluculum dominicae.
Inter hos temporis fines, hora magis idonea ad concursum communitatis
localis praeferatur.
Quoad ritus, innovatio praecipua habetur in translatione celebrationis
baptismatis post Evangelium et homiliam in Missa; ita ut liturgia verbi
Dei, quae lectiones ex Vetere et Novo Testamento complectitur, fideles
1 S. Leo Magnus, Epistola 9, 1 ad Dioscorum: PL 54, 626.
2 S. Augustinus, Epistola 55, 14: PL 33, 215.
56
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
qui audiunt interius disponat ad sacramenta initiationis Christianae magna
cum fide celebranda, et baptismus, quod in morte et resurrectione Christi
lesu confertur ( Rom ., 6, 3-11), post nuntium resurrectionis ipsius cele-
bretur.
Praeterea ritus benedictionis ignis, processionis cerei paschalis et
cantus Praeconii paschalis breviati sunt, quo longius tempus lectionibus
concedatur, quas inter, liturgia instaurata multas pericopas ex Vetere
Testamento excerptas praebet (quarum saltem duae sunt de praecepto
legendae).
Liturgia baptismalis, una cum litania Sanctorum a qua initium sumit,
et ipsa brevior facta est, iuxta novum Ordinem baptismum conferendi.
Post professionis fidei baptismalis renovationem a tota communitate
factam, ad offertorium Missae proceditur.
3) Tempus paschale
Instauratio temporis paschalis mutationes quae sequuntur secumfert.
Temporis paschalis spatium. — Structura nativa temporis paschalis
est ut spatio quinquaginta dierum perduret: Deus, qui paschale sacra-
mentum quinquaginta dierum voluisti mysterio contineri . 3 Incipit ergo
Vigilia paschali et explicit dominica Pentecostes, sicut testatur traditio
antiqua et universalis Ecclesiae, quae semper ut unum diem festum cele-
bravit spatium Pentecostes , 4 septem hebdomadas sacrae Pentecostes. 5
Et haec est ratio cur ritus orientales finem ponant tempori paschali die
dominica Pentecostes, de sero. Et hic quidem mos erat liturgiae roma-
nae, S. Leonis Magni temporibus. Cum vero dies festus Pentecostes unice
ut dies anniversarius descensus Spiritus Sancti in Apostolos celebrari
coeptus est (saec. vu) et unio vitalis diei Pentecostes cum tempore pa-
schali in oblivionem cecidit, ipse dies festus Pentecostes octava est ornatus.
Investigatio de mysterio paschali quae nostra aetate facta est, com-
perire permisit intimum nexum inter donum Spiritus Sancti et resur-
rectionem et ascensionem Domini, ita ut a multis optaretur suppressio
octavae Pentecostes: quod factum est.
Disciplina quinquaginta dierum. — Quo melius appareat quinquaginta
dies temporis paschalis quasi unus dies esse vel magna dominica, iuxta
S. Athanasii dictum, 6 dominicae temporis paschalis exinde minime nomi-
nabuntur Dominicae post Pascham sed Dominicae Paschae, sic Dominica
in albis erit Dominica secunda Paschae, aliae vero Dominica tertia, quarta
Paschae, etc.
3 Sacramentarium Gelasianum (ed. Mohlberg), n. 637.
4 Tertullianus, De oratione, 23, 2: PL 1, 1299.
5 S. Basilius, De Spiritu Sancto, 27, 66: PG 32, 191.
6 S. Athanasius, Epist. Festal. 1 (a. 329): PG 26, 1366.
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
57
Sollemnitas Ascensionis Domini celebratur quadragesimo die post
Pascha; attamen ubi non est de praecepto servanda, transfertur in se-
quentem dominicam, scilicet ad Dominicam VII Paschae.
Octava Pentecostes, ut dictum est, supprimitur; attamen feriae cur-
rentes inter sollemnitatem Ascensionis et sollemnitatem Pentecostes pecu-
liare momentum acquirunt: formulariis enim propriis ditantur quibus
in mentem revocantur promissiones Christi relate ad effusionem Spi-
ritus Sancti.
Iuxta novam Missarum vigiliarum disciplinam, Missa In Vigilia Pen-
tecostes exinde non celebrabitur mane sabbati; celebrari tantum potest
vespere ut prima Missa diei Pentecostes. 7
Textus. — Post octavam Paschae, quae textus prouti nunc exstant
servat, unaquaeque feria temporis paschalis suam habebit orationem, seu
collectam propriam.
Toto tempore paschali legentur Actus Apostolorum, iuxta antiquum
morem, teste S. loanne Chrysostomo, 8 necnon S. Augustino dicente: Ipse
liber incipit legi a Dominico Paschae, sicut se consuetudo habet Eccle-
siae . 9 Pariter fiet lectio Evangelii secundum loannem: quae lectio tamen
initium habet media Quadragesima.
B) Tempus praeparationis seu Quadragesima
Constitutio de sacra Liturgia de Quadragesima statuit quod pleniore
in luce ponatur duplex indoles temporis quadragesimalis, id est indoles
baptismalis et indoles paenitentialis (art. 109).
Praesertim in reformatione Quadragesimae voluntas restituendi litur-
giae suam nobilem simplicitatem et eam aptandi captui fidelium exegit ut
partes minoris momenti remitterentur, quo plenius praecipuae res vim
suam caperent.
1. Spatium temporis praeparationis
Quadraginta dierum spatium. — Indoles nativa Quadragesimae, secun-
dum vim ipsius verbi, posita est in paenitentia totius communitatis et
singulorum, per quadraginta dies perducta.
In determinando spatio quadraginta dierum, ut christifideles se dispo-
nant ad sollemnitatem paschalem celebrandam, magnum pondus certo
certius habuit typologia biblica quadraginta dierum, id est ieiunium qua-
draginta dierum D.N.I.C.; tempus quadraginta annorum a populo Dei
7 S. R. C. Instructio de cultu mysterii eucharistici, Eucharisticum mysterium,
25 maii 1967, n. 28: A.A.S. (1967) pp. 556.
8 S. Ioannes Chrysostomus, In Actus Apostolorum, Sermo IV, 5: PG 51, 103.
9 S. Augustinus, Sermo 315, 1: PL 38, 1426.
58
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
in deserto transactum; tempus quadraginta dierum quo Moyses in monte
Sina fuit; quo Goliath Philisthaeus stetit contra Israel, i. e. usque dum
David contra illum processit, iliumque prostravit et occidit; quo Elias
in fortitudine subcinericii panis et aquae pervenit ad montem Dei Horeb;
quo lonas paenitentiam Ninivitis praedicavit.
Patrum tempore, quadraginta dies Quadragesimae numerabantur a
dominica prima Quadragesimae usque ad feriam V in Cena Domini, ut
legitur in sermonibus S. Leonis Magni. Missale et Breviarium Romanum
memoriam et usum huius rationis computandi Quadragesimam usque
adhuc servaverunt.
Attamen usus inchoandi ieiunium quadragesimale inde a feria IV ante
dominicam primam Quadragesimae antiquissimus est (saec. vi-vii), quin-
immo ritus impositionis cinerum illo die statutus effecit, ut feria IV Ci-
nerum in communi fidelium praxi vulgaretur magis quam plures alii
dies sollemniores.
Et haec est ratio cur visum est nihil in hac re innovandum esse ad
reddendam sacrae « Quadragesimae » suam plenitudinem symbolicam,
sicut de « Pentecoste » paschali factum est.
Tempus Septuagesimae et Passionis. — Si initium Quadragesimae fe-
ria IV Cinerum servatum est propter suam indolem popularem, suppressio
temporis Septuagesimae, quandam amplificationem antecedentem tem-
poris quadragesimalis constituentis, necnon temporis Passionis tempera-
mentum, eo quod quandam abruptionem efficit, sacram Quadragesimam
in pristinam unitatem et momentum restituet.
Tempus Septuagesimae aboletur, eo quod nihil proprium prae se fe-
rebat et in Officio divino partes « per annum » sumebat. Difficillimum erat
munus de eo loqui ad populum (quid admodum sonant voces Septuagesima,
Sexagesima, Quinquagesima?), et praesertim novitatis notam detrahebat
liturgiae paenitentiali Quadragesimae, antequam haec inciperet.
Textus proprii harum trium Dominicarum alibi ponentur in Missali
romano; Alleluia cantabitur usque ad feriam IV Cinerum exclusive.
Tempus Passionis temperatur ad tuendam interiorem unitatem Qua-
dragesimae, et dominica quae nunc dicitur I Passionis erit Dominica V
Quadragesimae, sicut in ritu ambrosiano; dominica vero subsequens, qua
Hebdomada sancta incipit, erit Dominica in Palmis de Passione Domini.
Crux et imagines sanctorum exinde non cooperientur, exceptis regio-
nibus, ubi Conferentiae Episcopales illum morem servari utile esse de-
cernant; pietas fidelium diebus posterioribus Quadragesimae ad Christi
Passionem spectandam dirigatur.
Hebdomada sancta. — Nomine Hebdomadae sanctae ultimi dies Qua-
dragesimae veniunt necnon initium Tridui paschalis.
Hebdomada sancta initium sumit a processione, quae Iesu Christi in-
gressus messianici in Ierusalem memoriam facit et a Missa in qua legitur
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
59
Passio secundum unum ex synopticis Evangeliis; nam lectio Passionis
secundum Ioannem feriae VI in Passione Domini reservatur.
Ubi condiciones locorum impediunt quominus processio palmarum per
civitatis vias evolvatur, commemoratio ingressus Iesu Christi in Ierusalem
ritu simpliciore celebrari potest; quinimmo haec memoria, saltem per
cantum ad introitum, in omnibus Missis exinde celebrabitur.
Feriis III et IV Hebdomadae sanctae non amplius locum habet lectio
Passionis Domini; Evangelium Missae harum feriarum desumitur ex dictis
et factis Domini ultima hebdomada ante Passionem.
Feria V Hebdomadae sanctae dies proprius remanet quo Episcopus,
a suo presbyterio circumdatus, olea sacra benedicit et chrisma conficit.
2. De indole paenitentiali et baptismati Quadragesimae
In liturgia romana numquam defuerunt textus paenitentiales et lectio-
nes quae praecipua catecheseos praebaptismalis elementa praeberent.
Attamen hi textus iam dudum e Missis dominicis ad Missas feriales
translati sunt, et nonnulli ex iis aboliti (praesertim orationes pro cate-
chumenis). Cum Concilium decreverit ut indoles baptismalis et paeni-
tentialis temporis Quadragesimae pleniore in luce ponatur, ad hos textus
attentio instauratorum conversa est.
Quoad lectiones : lectiones pro Missis dominicarum selectae sunt ea
mente ut fidelibus praebeantur prophetarum invitationes ad paenitentiam,
et, quarto quoque anno, synthesis totius mysterii salutis; et praecipui loci
Evangelii resumerentur, qui, primaevis saeculis, catechumenis legebantur
ad illos praeparandos ad baptismum. Hae lectiones ad omnes fideles
diriguntur; nam, sacra Quadragesima perdurante, tota Ecclesia una cum
baptizandis, mysterium suae initiationis Christianae memorat.
Quoad orationes: instauratio orationum pro catechumenis nullam dif-
ficultatem habet; recognitio vero precum paenitentialium postulat ut illae
aptentur hodiernis adiunctis quoad paenitentiam, ad mentem Constitu-
tionis Apostolicae Paenitemini (1966). Praefatio pro dominicis Quadra-
gesimae anno 1968 promulgata, viam ostendit qua huiusmodi recognitio
facta sit.
60
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
II. Manifestationis Domini celebratio
Licet Ecclesia celebret, decursu anni, mysterium paschale, praesertim
per hebdomadariam memoriam dominicam et quotidie per celebrationem
memorialis eucharistici, tamen, iuxta monitum Concilii, totum Christi
mysterium per anni circulum explicat, ah Incarnatione et Nativitate
usque ... ad exspectationem beatae spei et adventus Domini (SC, art. 102).
Memoriam manifestationis Domini ab Ecclesia praecipue celebratur
temporibus liturgicis Adventus et Nativitatis. Recognitio autem huius
partis anni liturgici magnam rerum commutationem minime postulabat.
Oportuit tantum simplicius aliquid reddere, copiam textuum eucholo-
gicorum augere, unamquamque feriam huiusmodi temporis propria ora-
tione seu collecta ditare.
1. Tempus Nativitatis
Limites. — Tempus Nativitatis initium sumit a Missa in vigilia Nati-
vitatis, quae est Missa vespertinis horis diei 24 decembris ad libitum cele-
branda, ut supra dictum est de vigilia Pentecostes, et finem habet cum
dominica post diem 6 ianuarii occurrente.
De celebratione vero vigiliarum animadvertendum est quod notio me-
dioevalis vigiliae, idest diei paenitentialis ante festum, in instauratione
liturgica omnino abolita est. Si excipitur Vigilia paschalis, quae celebrari
debet decursu sanctissimae noctis, nomine Missa in vigilia venit exinde
Missa quae celebrari potest horis vespertinis, modo festivo, sive ante
sive post primas Vesperas alicuius sollemnitatis.
Proinde Missam in vigilia habent tantummodo sollemnitates Pente-
costes et Nativitatis Domini in Proprio de Tempore, necnon Nativitatis
S. Ioannis Baptistae, sanctorum Apostolorum Petri et Pauli et Assumptio-
nis B. M. V. in Proprio Sanctorum.
Disciplina huius temporis. — Sollemnitas Nativitatis Domini retinet
ex traditione, post Missam de vigilia, tres Missas in nocte, in aurora et
in die.
Dominica infra octavam Nativitatis celebratur festum sanctae Familiae.
Infra octavam Nativitatis celebrantur festa S. Stephani, S. Ioannis
Evangelistae necnon Ss. Innocentium.
Die octava Nativitatis (1 ianuarii) celebratur, iuxta antiquam consue-
tudinem romanam, cuius testimonium usque nunc habetur in textibus
Missae et Officii, Sollemnitas sanctae Dei Genetricis Mariae.
Dominica inter dies 2 et 5 ianuarii occurrens denominatur Dominica II
post Nativitatem.
Festum SS. Nominis Iesu, a. 1721 institutum, supprimitur, eo quod
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
61
impositionis Nominis Iesu memoria iam habetur in evangelio Missae
diei 1 ianuarii.
In Epiphania Domini, die 6 ianuarii, nihil innovatur. Attamen ubi haec
sollemnitas non est de praecepto servanda, transfertur ad dominicam
post octavam Nativitatis (id est a die 2 ad diem 8 ianuarii occurrente).
Dominica post diem 6 ianuarii, festum Baptismatis Domini celebratur.
Quando vero hoc festum occurrit una cum sollemnitate Epiphaniae ad
hanc dominicam translata, festum Baptismatis Domini, illis in locis, eo
anno omittitur.
2. Tempus Adventus
Ratio seu mens huius temporis. — Dum tempus paschale et Quadra-
gesima, necnon Nativitas Domini et Epiphania omnibus ritibus commu-
nia sunt, tempus Adventus Occidentis proprium est. Institutum est
autem ut fideles ad celebrationem Nativitatis praepararentur, sed brevi
sensum quoque eschatologicum assumpsit: duplicem enim adventum
Domini recolit, adventum nempe apud homines et adventum in fine
temporum.
In instauratione liturgica, Adventus suum temporis spatium servat,
nempe quattuor hebdomadarum, attamen non amplius habetur tantum ut
tempus paenitentiale; quinimmo tempus est laetae exspectationis. Si vero
in dominicis huius temporis non dicitur Gloria, hoc non fit eadem ratione
ac tempore Quadragesimae, sed ut hymnus angelicus in nocte Nativitatis
quasi quid novum resonet.
Disciplina huius temporis. — Quamquam textus liturgici Adventus
huic tempori notam unitatis attribuant, quae elucet praesertim lectione
fere quotidiana Isaiae prophetae, attamen Adventus in duas partes bene
distingui potest, quarum quaeque suum peculiare momentum habet,
a duabus novis praefationibus nunc optime enuntiatum.
A dominica I Adventus ad diem 16 decembris, liturgia aspectum escha-
tologicum Adventus exprimit, animos impellens ad exspectationem secundi
Christi adventus.
A die vero 17 ad 24 decembris habentur tum in Missa tum in Officio
formularia unicuique diei propria, ut animi magis directe ad Nativita-
tem Domini celebrandam praeparentur.
Dominica autem IV Adventus ex lectionibus Missae apparet quasi
dominica Patrum Veteris Testamenti et B. M. V., in exspectatione Nati-
vitatis Domini.
62
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
III. Cyclus « per annum »
1. Tempus «per annum»
Praeter tempora celebrationi mysterii paschalis et adventus Christi
inter homines dicata, trigintatres vel trigintaquattuor hebdomadae per
circulum anni remanent et cyclum constituunt, quod communiter tempus
« per annum » nuncupatur.
Hoc tempus usque adhuc in duas partes dividebatur quarum spatium
per singulos annos variabatur iuxta diem Paschae: distinguebatur enim
tempus post Epiphaniam et tempus post Pentecosten.
Textus Missarum dominicarum post Epiphaniam, qui propter super-
venientem Quadragesimam non legebantur, ante ultimam dominicam
post Pentecosten resumebantur.
Abhinc vero trigintaquattuor hebdomadae « per annum » quid unum
constituent: prima hebdomada incipit post festum Baptismatis Domini, id
est feria II quae sequitur dominicam post diem 6 ianuarii. Hebdomadae
continuantur usque ad feriam IV Cinerum. Feria II post Pentecosten
resumuntur eae hebdomadae quae veniunt post ultimam ante Quadra-
gesimam celebratam, usque ad dominicam I Adventus.
Quaevis dominica orationes, lectiones et cantus propria habet. Diebus
vero infra hebdomadam orationes et cantus sumi possunt ad libitum ab
uno ex trigintaquattuor formulariis Missae.
2. Sollemnitates mobiles « per annum »
Sollemnitates mobiles Domini, quae tempore « per annum » occurrunt,
fere nullam mutationem subierunt: Dominica I post Pentecosten fit sol-
lemnitas Ss.mae Trinitatis; feria V subsequente sollemnitas Ss.mi Cor-
poris Christi celebratur, et feria VI hebdomadae sequentis sollemnitas
Sacr.mi Cordis Iesu.
Sollemnitas SS. Corporis Christi est etiam celebratio Pretiosissimi
Sanguinis D. N. I. C., ut clare patet e textibus Missae et Officii necnon
ex Bulla Papae Urbani IV, qua festum hoc instituebatur (a. 1264).
Ubi haec sollemnitas non est de praecepto servanda, transfertur ad
dominicam post SS.mam Trinitatem.
Sollemnitas Sacr.mi Cordis Iesu statuta feria VI, ut antea, remanet,
ex eo quod feria VI ut dies memorialis Passionis Domini habetur, atta-
men textus liturgici ad mentem Litt. Encycl. Haurietis aquas Pii Papae XII
(a. 1956) recogniti sunt.
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
63
Ultima dominica per annum fit sollemnitas D. N. I. C. universorum
Regis, loco festivitatis institutae a Pio Papa XI, a. 1925 et ultimae domi-
nicae octobris assignatae. Hac ratione, momentum quoque eschatologicum
huius dominicae meliore in luce ponitur.
3. Rogationes et Quattuor Tempora
Variis denique anni temporibus, ut legitur in Constitutione de sacra
Liturgia, iuxta traditas disciplinas, Ecclesia fidelium eruditionem per-
ficit, per pias animi et corporis exercitationes, instructionem, precatio-
nem, paenitentiae et misericordiae opera (art. 105). Inter huiusmodi cele-
brationes certo tempore recurrentes enumerare oportet Litanias maiores
(25 aprilis), Litanias minores seu Rogationes et Quattuor Tempora.
Rogationes. — Litania maior supprimitur eo quod originem ducebat
a ritu stricte locali Ecclesiae Romanae: institutione huiusmodi proces-
sionis enim Romani Pontifices substituere voluerunt aliquo ritu Christiano
antiquum morem a paganorum cultu acceptum.
Rogationes, in Gallia institutae a S. Mamerto, Viennensi episcopo,
circa a. 475, originem duxerunt ab obsecrationibus Deo factis una cum
ieiunio ad repellendas calamitates. Deinde processiones lustrales tem-
poris verni factae sunt ad obtinendum a Domino ut fructus terrae dare
et conservare dignaretur.
Ex hoc patet quod Rogationes celebrari nequeunt iisdem diebus ubi-
que terrarum, neque eundem sensum seu momentum habere possunt pro
urbibus et campis; ergo earum disciplina Conferentiis Episcopalibus
committitur.
Quattuor Tempora. — Quattuor Tempora initio fuerunt hebdomadae
gratiarum actioni dicatae pro fructibus terrae, quorum primitiae Deo
dicabantur. Fidelibus suadebatur ut, sicut et in Quadragesima, hos dies
santificarent ieiunio, eleemosyna et orationibus. Cum in his hebdoma-
dibus prae aliis intensius vitam spiritualem fideles alerent, opportunum
visum est deinde sacras Ordinationes his diebus habere.
Sicut de Rogationibus dictum est, etiam disciplina Quattuor Tempo-
rum Conferentiis Episcopalibus committitur et Missae propriae Quattuor
Temporum non amplius in Proprio de Tempore, sed inter Missas votivas,
locum habebunt.
His temporibus quibus omnes homines gravia problemata pacis, iusti-
tiae, famis recte sentiunt, cyclus paenitentiae et Christianae caritatis
cum quattuor anni temporibus connexus in suam primaevam virtutem
oportet reviviscat.
Expedit ergo ut in quavis regione, perspectis rerum adiunctis necnon
locorum consuetudinibus, apta via inveniatur ut liturgia Quattuor Tem-
porum servetur et caritatis ministerio dedicetur.
64
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
IV. De sollemnitate Paschae certae dominicae assignanda
Aliqui mirari possunt quod annus liturgicus instauretur quin sollem-
nitas Paschae certae dominicae assignetur.
Notare tamen liceat plures annos necessario requiri ad hanc sollemni-
tatem certae dominicae assignandam, quamvis ab omnibus Christianis hoc
optetur. Decrevit enim Concilium Oecumenicum Vaticanum II ut hoc non
fiat nisi assentientibus iis quorum interest, praesertim fratribus ab Apo-
stolicae Sedis communione seiunctis ( Appendix ad Const. liturg.).
Iam nunc qui Ecclesiis Orientalibus praesunt in eorum Synodis quae-
stionem posuerunt de hac re; longa ergo via adhuc superesse videtur,
antequam ad commune consilium perveniatur. Ecclesia orthodoxa prae-
sertim ante suum universale Concilium, quod nunc momentum praepa-
rationis tantummodo vivit, certo certius nihil de hac re decernet.
Dum omnes exspectamus hanc optatam inter omnes Christianos con-
ventionem de unico die, quo sollemnitas Paschae ab omnibus celebretur,
Concilium Vaticanum II suggessit, in Decreto De Ecclesiis orientalibus ca-
tholicis, ut interim, ad unitatem inter Christianos in eadem regione vel
natione degentes fovendam, Patriarchae vel Supremae in loco Auctori-
tates ecclesiasticae, unanimi consensu et collatis consiliis cum iis quo-
rum interest, de Pascha eadem die dominica celebranda conveniant
(art. 20).
Hoc animo catholici Graeci et maior pars Aegyptiorum, sive ritus
latini sive ritus orientalis, necnon Aethiopes, decreverunt Pascham ad
interim celebrandam esse iuxta antiquum calendarium iulianum ante
reformationem. 1 0
10 Cf. Mandatum Patriarchae Maximi IV de unificatione celebrationis Paschae
in Aegypto, diei 1 ian. 1967.
Caput II
PROPRIUM DE SANCTIS
Proprii de Sanctis instauratio duabus viis facienda erat: revisione
calendarii et revisione modi quo fit celebratio festorum, sive in Missa
sive in Officio.
I. De Calendarii recognitione
Calendarium natura sua est mutabile’ et necessario novae celebrationes
interdum ipsi inserendae sunt. Fatendum est tamen, postremis hisce
saeculis, numerum festorum plus aequo auctum esse. Calendarium enim
a S. Pio V instauratum 65 tantum festa ritus duplicis recensebat (tunc
festa nondum in varias classes dispertiebantur); Codex autem rubrica-
rum (1960) 21 festa I classis, 31 gradu II classis et 180 gradu III classis,
praeter 106 commemorationes, referebat. Festa ita aucta sunt, in primis
quia interea plures viri et feminae, sanctissima vita functi, albo Sancto-
rum adiecti sunt; v. g. paulo ante reformationem S. Pii V ad Dominum
transierant S. Franciscus Xavier (1552) et S. Ignatius de Loyola (1556)
ac paulo post S. Teresia de Avila (1582) et S. Carolus Borromeo (1584).
Attamen ob alias etiam causas nonnulla festa introducta sunt: principes
enim Christiani et familiae religiosae saepius a Summis Pontificibus pe-
tierunt ut suae gentis vel religionis Sancti ab universa Ecclesia cele-
brarentur; festa devotionis insuper multiplicata sunt; immo, ante refor-
mationem S. Pii X plura festa in calendarium libenter introducta et
accepta sunt, ut minueretur Matutinum dominicale et feriale, in quo
respective 18 vel 12 psalmi integri (i. e. absque divisionibus) dicendi erant,
dum Matutino festorum 9 breves psalmi assignabantur.
Proprium ergo Sanctorum nimis auctum est, detrimento Proprii de
Tempore, quo mysterium salutis celebratur. Initio huius saeculi formularia
Missarum dominicarum per annum et feriarum temporis quadragesimalis
raro adhibebantur. Nonnulli Summi Pontifices (v. g. Benedictus XIV,
S. Pius X, Pius XII) animadverterunt et statuerunt calendarium restau-
randum et festa imminuenda esse, sed propositum suum, varias ob cau-
sas, perficere nequiverunt.
Demum Concilium Oecumenicum Vaticanum II hac de re statuit:
Ne festa Sanctorum festis ipsa mysteria salutis recolentibus praevaleant,
plura ex his particulari cuique Ecclesiae vel Nationi vel Religiosae Fami-
liae relinquantur celebranda, iis tantum ad Ecclesiam universam extensis,
quae Sanctos memorant momentum universale revera prae se ferentes
(SC, art. 111).
5 ( 790 )
66
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Oportuit autem principia statuere quibus, ad mentem Constitutionis
de sacra Liturgia, recognitio fieret festorum Sanctorum in novo calen-
dario conficiendo. Haec ergo recognitio his principiis innixa est:
a ) minuatur numerus festorum devotionis;
b) critico examini subiciantur ea quae nobis tradita sunt de Sanctis
in calendario anni 1960 inscriptis;
c) seligantur Sancti maioris momenti;
d ) recognoscantur dies quibus festum uniuscuiusque Sancti statuitur;
e) calendarium magis universale efficiatur, ita ut, quantum fieri potest,
Sanctos ex omnibus populis et aevis exhibeat.
1. Festorum devotionis imminutio
Devotionis festa ea sunt quae celebrant non factum mysterii salutis,
sed quamdam faciem, seu rationem, alicuius mysterii, vel titulum quo
Dominus aut beata Virgo Maria aut Sanctus invocatur. « Haec festa, inde
a media Aetate, e privata devotione in publicum Ecclesiae cultum inducta
sunt ». 1X Etenim hi gressus fere semper conspici possunt: cum alicuius
privatae devotionis argumentum a legitima auctoritate bonum agnitum
est, statim regio vel religiosa familia, in qua haec devotio orta est, petiit
ut festo liturgico a dioecesi vel religione recoleretur; demum Summus
Pontifex, pluribus petitionibus permotus, festum ad universam Eccle-
siam extendit.
Pleraque devotionis festa recenter (i. e. saeculo xvn exeunte) a calen-
dariis particularibus in calendarium generale relata sunt. Breviarium
et Missale instaurando, S. Pius V duo tantum devotionis festa retinuit:
festa nempe SS. Corporis Christi (1264) et SS. Trinitatis (1334). His tribus
postremis saeculis 16 devotionis festa calendario generali adscripta
sunt, e quibus quattuor gradu I classis, septem gradu II classis: SS. No-
minis Mariae (1683), B. M. V. a Mercede (1696), B. M. V. a Rosario (1716),
SS. Nominis Iesu (1721), B. M. V. de Monte Carmelo (1726), Compassio-
nis B. M. V. (1727), Septem Dolorum B. M. V. (1814), Pret.mi Sanguinis
D. N. I. C. (1849), Sacr.mi Cordis Iesu (1856), B. M. V. de Lapurdo (1907),
S. Familiae (1921), D. N. I. C. Regis (1925), Maternitatis B. M. V. (1931),
Immaculati Cordis B. M. V. (1942), B. M. V. Reginae (1954), S. Ioseph
Opificis (1955).
Plura ex his festis pietatem significant cuiusdam aetatis vel familiae
religiosae propriam; nonnulla vero, initio, alicui piae associationi tam-
quam propria concessa sunt. Unde intellegitur idem festum non eodem
populi favore ubique gaudere: v. g., festum S. Ioseph Opificis alicubi toto
11 S. Congr. Rituum, Instructio de Calendariis particularibus revisendis, n. 32,
14 febr. 1961: A.A.S. 53 (1961) p. 174.
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
67
pectore a Christianorum operariorum coetibus celebratur, alibi vero mi-
nore animo.
Natura igitur festorum devotionis postulat ut pauca tantum ex ipsis
in calendario generali serventur, ceteris ad calendaria particularia remis-
sis, vel eorum tantum formulariis Missarum inter Missas votivas servatis.
En festa devotionis in novo calendario servata.
A) Festa Domini
Perstant sollemnitates SS. Trinitatis, SS. Eucharistiae, Sacr.mi Cordis
Iesu et D. N. I. C. universorum Regis, necnon festum S. Familiae. Sol-
lemnitas autem D. N. I. C. universorum Regis posthac ultima dominica
« per annum » seu dominica ante Adventum, celebrabitur, festum autem
S. Familiae dominica infra octavam Nativitatis.
Cetera vero, ut supra dictum est, in calendariis particularibus servari
poterunt, formulariis tamen earundem Missarum inter Missas votivas
positis. Attamen de SS. Nomine Iesu mentio habebitur per primam lectio-
nem et evangelium die 1 ianuarii, quod de impositione huius Nominis
loquitur. E contra, festum Pretiosissimi Sanguinis Christi supervacaneum
visum est, cum Passio Domini per Hebdomadam sanctam praecipue
celebretur et de eadem in sollemnitatibus SS. Corporis Christi (seu
SS. Corporis et Sanguinis Christi) et Sacr.mi Cordis Iesu, necnon in festo
Exaltationis S. Crucis, agatur.
B) Festa B. Mariae Virginis, S. Ioseph et Ss. Angelorum
Festum Maternitatis B. M. V. calendario, die 1 ianuarii, inter sollemni-
tates adscribitur, ut supra dictum est, cum agebatur de Proprio de
Tempore.
Quattuor e festis calendarii praecedentis servantur ut memoriae obli-
gatoriae: B. M. V. Reginae (22 aug.), B. M. V. Perdolentis (15 sept.),
B. M. V. a Rosario (7 oct.), Praesentationis B. M. V. (21 nov.).
Quattuor autem memoriae ad libitum effecta sunt: B. M. V. de Lapurdo
(11 febr.), Immaculati Cordis B. M. V. (sabbato post sollemnitatem Sacr.mi
Cordis Iesu), B. M. V. de Monte Carmelo (16 iul.), Dedicationis basilicae
S. Mariae Maioris (5 aug.).
Celebratio S. Ioseph Opificis tamquam memoria ad libitum servata
est, coetuum operariorum Christianorum causa.
Suppressio vel imminutio festorum devotionis B. M. V. id efficiet ut a
populo Christiano pluris fiant, et maiore honore colantur festa Domini
in quibus Iesus cum Matre sua intime coniungitur, i. e. Annuntiatio Do-
mini (25 mart.) et Praesentatio Domini (2 febr.), necnon maiora festa
beatae Mariae Virginis, quae eiusdem vitae mysteria celebrant, i. e. Con-
ceptio Immaculata (8 dec.), Nativitas (8 sept.), Visitatio (31 maii), As-
68
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
sumptio (15 aug.). Tali ratione insuper pietas erga Deiparam condicio-
nibus, indoli ingenioque populorum melius aptari poterit, ad mentem
Const. Lumen Gentium (art. 66).
Vetustum festum Dedicationis S. Michaelis Arch. (29 sept.) in festum
Ss. Archangelorum Michaelis, Gabrielis et Raphaelis versum est; festum
autem Ss. Angelorum Custodum (2 oct.) inter memorias obligatorias
servabitur.
2. Criticum examen de iis quae de singulis Sanctis tradita sunt
Si mandatum Constitutionis de sacra Liturgia ad verbum et rigide
exsequendum fuisset, pauci Sancti momentum universale revera prae se
ferentes in calendario generali servandi fuissent. Incongruens et immo-
deratus hic modus visus est; stupores quamplurimos et offensiones exci-
tasset. Quam ob rem alia via electa est: plures Sancti, in calendario
anni 1960 inscripti, servati sunt, memoria tamen eorum ad libitum relicta.
Ad historicum iudicium de singulis Sanctis faciendum, plurimum pro-
fuit hagiographica scientia, quae inde ab exitu saeculi xix, archeologiae
studiis adiuvantibus, valde profecit, labore praecipue H. Delehaye et So-
cietatis Bollandistarum. Commentarius perpetuus in Martyrologium hie-
ronymianum (1931) et Martyrologium romanum scholiis historicis instruc-
tum (1940) huius laboris exitus, optimis argumentis nixos, exhibent, quam-
vis nonnulla adhuc incerta et tenebricosa sint. Alia posteriora hagiogra-
phica opera, inter quae excellit Bibliotheca Sanctorum Universitatis La-
teranensis, has notitias pervulgarunt, compleverunt et expoliverunt. Ca-
lendarii recognitio necessario et largiter his operibus studiisque usa est.
Nostrae enim aetatis Christiani, suam erga Sanctos venerationem histo-
rica veritate, ut aequum est, firmare volunt.
Maxima ergo cum diligentia historicum iudicium de Sanctis in calen-
dario anni 1960 inscriptis factum est. Secundum diversas quaestiones
quas praebent, Sancti hac in inquisitione in diversas classes distributi sunt.
A) Sancti qui graves historicas difficultates praebent
Maiores difficultates exhibent: S. Paulus eremita (15 ian.), S. Maurus
(15 ian.), S. Martina (30 ian.), S. Domitilla (12 maii), S. Bonifatius Tar-
sensis (14 maii), S. Venantius (18 maii), S. Pudentiana (19 maii), Ss. Mo-
destus et Crescentia (15 iun.), Ss. Ioannes et Paulus (26 iun.), S. Alexius
(17 iul.), Ss. Symphorosa et filii (18 iul.), S. Margarita (20 iul.), S. Christo-
phorus (25 iul.), S. Susanna (11 aug.), S. Hippolytus (22 aug.), Ss. duo-
decim Fratres (1 sept.), Ss. Lucia et Geminianus (16 sept.), Ss. Eustachius
et socii (20 sept.), S. Thecla (23 sept.), Ss. Cyprianus et Iustina (26 sept.),
S Ss. Placidus et socii (5 oct.), Bacchus et Apuleius (8 oct.),
s> Ss. Ursula et sociae (21 oct.), Ss.IRespicius et Nympha (10 nov.), S. Felix
I
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
69
Valesius (20 nov.), S. Caecilia (22 nov.), S. Catharina (25 nov.), S. Bibiana
(2 dec.), S. Barbara (4 dec.).
Quamvis affirmare non possint hos Sanctos non exstitisse, hagiographi
nequeunt historica fundamenta eorum cultus penitus explanare, ut facile
intellegi potest e notitiis in memoratis operibus collectis de unoquoque
Sancto. Nomina igitur horum Sanctorum, excepto nomine S. Caeciliae,
in novo Calendario non amplius continentur.
De sancta Caecilia vero historicae difficultates non paucae exstant.
« Caeciliam ignorant Depositio Martyrum, Calendarium Carthaginiense,
Damasus, Prudentius, Ambrosius. Unum satis certum est, Romae exstitisse
titulum Caeciliae, qui, inclinante saeculo v, in monumentis iam compe-
ritur, et in eodem titulo, medio circiter saeculo vi, festum S. Caeciliae
celebrari iam solitum esse die 22 novembris ». 12 Eadem vero in calen-
dario retenta est, popularis devotionis causa.
B) Martyres romani antiqui
Tales habentur martyres romani de quorum exsistentia et cultu cer-
tiores nos faciunt Depositio martyrum romana anni 354, Sacramentaria
aliaque Mediae Aetatis monumenta. Hi sunt: Ss. Marius et socii (19 ian.),
S. Fabianus (20 ian.), S. Sebastianus (20 ian.), S. Agnes (21 ian.), S. Eme-
rentiana (23 ian.), S. Valentinus (14 febr.), Ss. Tiburtius et socii (14 apr.),
Ss. Alexander et socii (3 maii), Ss. Gordianus et Epimachus (10 maii),
Ss. Nereus et Achilleus (12 maii), S. Pancratius (12 maii), S. Petronilla
(31 maii), Ss. Marcellinus et Petrus (2 iun.), Ss. Primus et Felicianus
(9 iun.), S. Basilides (12 iun.), Ss. Marcus et Marcellianus (18 iun.), Ss. Pe-
trus et Paulus (29 iun.), Ss. Processus et Martinianus (2 iul.), Ss. septem
Martyres (10 iul.), S. Felix (29 iul.), Ss. Simplicius, Faustinus et Beatrix
(29 iul.), Ss. Abdon et Sennen (30 iul.), Ss. Xystus II et socii (6 aug.),
Ss. Cyriacus et socii (8 aug.), S. Romanus (9 aug.), S. Laurentius (10 aug.),
S. Tiburtius (11 aug.), Ss. Pontianus et Hippolytus (13 aug.), S. Timo-
theus (22 aug.), S. Hermes (28 aug.), Ss. Felix et Adauctus (30 aug.),
S. Gorgonius (9 sept.), Ss. Protus et Hyacinthus (11 sept.), S. Nicomedes
(15 sept.), S. Cornelius (16 sept.), S. Callistus (14 oct.), Ss. Chrysanthus
et Daria (25 oct.), Ss. quatuor Coronati (8 nov.), S. Clemens (23 nov.),
S. Felicitas (23 nov.), S. Saturninus (29 nov.).
Hi considerandi sunt velut augustum cor agminis Sanctorum quos
Romana Ecclesia coluit. Si Apostolos Petrum et Paulum et insignes Mar-
tyres saeculi m excipimus, de ceteris nihil aliud novimus praeter nomen,
locum, diem, verba adhibentes S. Gregorii Magni, 13 quae verba H. Dele-
haye hoc noto nomine vocavit: « coordonnees hagiographiques ». Quae,
si multum viris historicis valent, parum fidelibus saeculi xx significant.
12 H. Delehaye, Commentarius perpetuus in Martyrologium hieronymianum, p. 613.
13 S. Gregorius Magnus, Registri epistolarum, VIII, 28: PL 77, 441.
70
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Quaestio ergo orta est, utrum omnes memorati Sancti in calendario ser-
vandi essent an non.
Via media electa est. Praeter sollemnitatem Ss. Apostolorum Petri et
Pauli (29 iun.) et festum S. Laurentii (10 aug.), in calendario exstant:
memoriae obligatoriae S. Agnetis (21 ian.), S. Iustini (1 iun.), S. Cornelii
cum S. Cypriano (16 sept.) atque S. Ignatii Antiocheni (17 oct.); memoriae
ad libitum Paparum Fabiani (20 ian.), Xysti II (5 aug.), Pontiani cum Hip-
polyto exsilii socio (13 aug.), Callisti (14 oct.) et Clementis (23 nov.),
necnon martyrum quos in coemeterialibus vel urbanis basilicis peregrini
adhuc venerantur: Sebastiani (20 ian.), Nerei et Achillei (12 maii), Pan-
cratii (12 maii), Petri et Marcellini (2 iun.). Addita quoque est, postridie
sollemnitatem Ss. Petri et Pauli (30 iunii), nova memoria ad libitum
Ss. Protomartyrum S. Romanae Ecclesiae, i. e. virorum ac mulierum,
qui in circo Neroniano occisi sunt (a. 64). Itaque novum calendarium vere
calendarium romanum haberi potest, traditioni inhaerens.
C) Titulorum fundatores
Hi sunt: S. Prisca (18 ian.), S. Praxedes (21 iul.), S. Eusebius (14 aug.),
S. Sabina (29 aug.), S. Chrysogonus (24 nov.), S. Anastasia (25 dec.), qui-
bus addi possunt S. Pudentiana (19 maii) et S. Caecilia (22 nov.).
Genus scriptionis legendarum fundationis antiquorum titulorum roma-
norum hodie omnibus notum est, nec quisquam credere potest horum
fundatores martyres vel confessores esse, sicut legendae affirmant. Eorum
ergo nomina (excepta S. Caecilia) e calendario expuncta sunt.
3. Electio Sanctorum maioris momenti
Constitutio de sacra Liturgia statuit in calendario generali servanda
esse festa quae Sanctos memorant momentum universale revera prae
se ferentes (art. 111). Nemo dubitat quattuor magnos doctores Orientis
et Occidentis, S. Leonem Magnum, S. Benedictum, S. Bernardum, S. Do-
minicum, S. Franciscum Assisiensem, S. Thomam de Aquino, S. Ignatium
de Loyola, S. Franciscum Xavier, S. Teresiam de Avila et nonnullos
alios Sanctos magni momenti pro Ecclesia universali esse. Nullam autem
aequam regulam statuere sine ulla dubitatione possumus qui Sancti sint
vere magni momenti.
Plerique huiusmodi Sanctorum selecti sunt ex calendario anni 1960;
nonnulli additi sunt ut calendarium re vera universale fieret, ut infra
dicetur. Mirum esset si Sancti qui his postremis saeculis Ecclesiae histo-
riam magnis vestigiis illustrarunt, in calendarium romanum non assu-
merentur. In Sanctis novi calendarii eligendis, quoddam chronologicum
et geographicum aequilibrium institutum est. Decet omnes aetates expri-
mi; et dedecet Sanctos ex diversis Italiae et Galliae regionibus nimis
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
71
numerosos esse prae Sanctis ceterarum nationum. Elenchis chronologico,
geographico et alphabetico infra relatis, exquiri potest quo modo com-
mune hoc desiderium expleri potuit.
Ut Sancti statuerentur, quorum nomina ad calendaria particularia
remitti potuissent, in variis classibus divisi sunt, et sic recognitio et
iudicium facta sunt.
A) Romani Pontifices
Calendarium anni 1960 nomina exhibebat 38 Paparum, quorum 26 co-
lebantur tamquam martyres priorum saeculorum. In antiquis sacramen-
tariis pauci ex his 26 Papis nominantur. Ceteris cultus exhiberi coeptus
est saeculis xn et xm, impulsus causa a S. Gregorio VII illati, saeculo xi
exeunte. 14
In novo calendario 15 tantum Papae servati sunt:
6 trium priorum saeculorum (omnes martyres): S. Fabianus (20 ian.),
S. Xystus II (5 aug.), S. Cornelius (16 sept.), S. Pontianus (13 aug.), S. Cal-
listus (14 oct.), S. Clemens (23 nov.);
6 quattuor sequentium saeculorum (e quibus duo martyres): S. Mar-
tinus I (13 apr.), S. Ioannes I (18 maii), S. Gregorius Magnus (3 sept.),
S. Leo Magnus (10 nov.), S. Damasus (11 dec.), S. Silvester (31 dec.);
3 posteriorum temporum: S. Pius V (30 apr.), S. Gregorius VII
(25 maii), S. Pius X (21 aug.).
Iam e Calendario pro clero almae Urbis, anno 1963 recognito, plura
nomina Paparum expuncta erant.
En 23 Papae qui non amplius exstant in novo calendario generali:
Telesphorus (5 ian.), Hyginus (11 ian.), Marcellus I (16 ian.), Lucius I
(4 mart.), Anicetus (17 apr.), Soter et Caius (22 apr.), Cletus et Marcel-
linus (26 apr.), Petrus Caelestinus (19 maii), Urbanus I (25 maii), Eleu-
therius (26 maii). Felix I (30 maii), Silverius (20 iun.), Pius I (11 iul.),
Victor I et Innocentius I (28 iul.), Stephanus I (2 aug.), Zephyrinus
(26 aug.), Linus (23 sept.), Marcus I (7 oct.), Evaristus (26 oct.), Miltiades
(10 dec.).
Calendarium anni 1960 iam deleverat festum S. Anacleti (13 iul.) et
dempserat titulum Papae a martyribus Alexandro (3 maii) et Felice (29 iul.).
Memoria vero S. Petri Caelestini ad calendaria particularia remittitur,
quippe qui post mortem non tamquam pontifex sed tamquam eremita
honoratus est; in calendario enim Capellae papalis saeculi xiv legimus:
« S. Petri, confessoris, olim Caelestini, papae ».
14 Micrologus, cap. 43. De martyribus Romanis Pontificibus: PL 151, 1010.
72
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
B) Martyres non romani
In calendario anni 1960 multi martyres non romani scripti erant:
S. Felix (14 ian.), S. Canutus (19 ian.), Ss. Vincentius et Anastasius (22 ian.),
S. Polycarpus (26 ian.), S. Blasius (3 febr.), S. Agatha (5 febr.), S. Doro-
thea (6 febr.), S. Apollonia (9 febr.), Ss. Faustinus et Iovita (15 febr.),
S. Simeon (18 febr.), Ss. Perpetua et Felicitas (6 mart.), Ss. quadraginta
Martyres (10 mart.), S. Hermenegildus (13 apr.), S. Georgius (23 apr.),
S. Fidelis (24 apr.), S. Petrus de Verona (29 apr.), S. Stanislaus (7 maii),
S. Erasmus (2 iun.), S. Bonifatius (5 iun.), Ss. Cyrinus, Nabor et Na-
zarius (12 iun.), S. Vitus (15 iun.), Ss. Gervasius et Protasius (19 iun.),
S. Irenaeus (3 iul.), Ss. Nabor et Felix (12 iul.), S. Apollinaris (23 iul.),
S. Christina (24 iul.), S. Pantaleon (27 iul.), Ss. Nazarius et Celsus (28 iul.),
Ss. Macchabaei (1 aug.), S. Donatus (7 aug.), S. Cassianus (13 aug.), S. Aga-
pitus (18 aug.), S. Symphorianus (22 aug.), S. Hadrianus (8 sept.), S. Cy-
prianus, S. Euphemia et S. Lucia (16 sept.), Ss. Ianuarius et socii (19 sept.),
Ss. Mauritius et socii (22 sept.), Ss. Cosmas et Damianus (27 sept.),
S. Wenceslaus (28 sept.), Ss. Sergius et Marcellus (8 oct.), Ss. Dionysius
et socii (9 oct.), Ss. Vitalis et Agricola (4 nov.), S. Theodorus (9 nov.),
S. Menna (11 nov.), S. Iosaphat (14 nov.), S. Petrus Alexandrinus (26 nov.),
S. Lucia (13 dec.), S. Eusebius (16 dec.), S. Thomas Cantuariensis (29 dec.).
Qua ratione, ex omnibus his, assumendi erant martyres in novo calen-
dario servandi? Ii selecti sunt qui in una ex sequentibus classibus haberi
possunt:
Martyres clariores antiqui : S. Polycarpus (23 febr.), Ss. Perpetua et
Felicitas (7 mart.), S. Cyprianus (16 sept.). Secundum traditionem, S. Ire-
naeus adhuc tamquam martyr coletur, etiamsi scriptores antiqui nihil
de eius martyrio dicant. Contra, S. Eusebius in novo calendario tamquam
episcopus non martyr inscribitur.
Martyres quorum cultus valde popularis est Romae et alibi: S. Vin-
centius (22 ian.), S. Blasius (3 febr.), S. Agatha (5 febr.), S. Georgius
(23 apr.), S. Ianuarius (19 sept.), Ss. Cosmas et Damianus (26 sept.),
Ss. Dionysius et socii (9 oct.), S. Lucia (13 dec.). Eorum sane passiones
fabulosae sunt, sed viri historici de eorum exsistentia et martyrio mi-
nime dubitant.
Martyres clariores mediae et modernae aetatis : S. Fidelis de Sigma-
ringa (24 apr.), S. Stanislaus (8 maii), S. Bonifatius (5 iun.), S. Wenceslaus
(28 sept.), S. Iosaphat (12 nov.), S. Thomas Cantuariensis (29 dec.). Om-
nes hi Sancti ad diversas regiones pertinent.
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
73
C) Sancti non martyres
Aequum est ut universa Ecclesia diversarum regionum apostolos colat,
v. g. S. Augustinum Cantuariensem, Ss. Cyrillum et Methodium, quibus
tamquam memoria ad libitum additur S. Ansgarius (3 febr.), Evangelii
praeco in Dania et Suecia.
Servantur etiam nomina fundatorum ordinum et congregationum, qui
novum magni momenti religionis aspectum in Ecclesiam advexerunt.
Omnes vero Ecclesiae doctores retinentur, memoria saltem ad libitum
colendi.
Nomina 30 Sanctorum e calendario expuncta sunt, quorum plerique
ex Italia proveniunt; quo geographicum quoddam aequilibrium in calen-
dario effectum est. Nonnulli tamen hanc simplificationem nimis timidam
fuisse et nonnullas memorias ad libitum propositas e calendario expungi
potuisse existimabunt.
En Sancti quorum celebratio ad calendaria particularia remittitur:
S. Petrus de Nolasco (28 ian.), S. Andreas Corsini (4 febr.), S. Ioannes
de Matha (8 febr.), S. Gabriel a Virgine Perdolente (27 febr.), S. Iuve-
nalis (3 maii), S. Antoninus (10 maii), S. Ubaldus (16 maii), S. Paschalis
Baylon (17 maii), S. Franciscus Caracciolo (4 iun.), S. Ioannes de S. Fa-
cundo (12 iun.), S. Gregorius Barbarigo (17 iun.), S. Iuliana Falco-
nieri (19 iun.), S. Gulielmus (25 iun.), S. Ioannes Gualberto (12 iul.),
S. Liborius (23 iul.), S. Hyacinthus (17 aug.), S. Philippus Benizi (23 aug.),
S. Raimundus Nonnatus (31 aug.), S. Aegidius (1 sept.), S. Laurentius
Giustiniani (5 sept.), S. Nicolaus de Tolentino (10 sept.), S. Iosephus de
Cupertino (18 sept.), S. Petrus de Alcantara (19 oct.), S. Thomas de
Villanova (22 sept.), S. Remigius (1 oct.), S. Franciscus Borgia (10 oct.),
S. Eduardus (13 oct.), S. Hilarion (21 oct.), S. Andreas Avellino (10 nov.),
S. Didacus (13 nov.), S. Gregorius Thaumaturgus (17 nov.), S. Silvester
Gozzelini (26 nov.), S. Sabbas (5 dec.).
4. Recognitio diei festi Sanctorum
Primitus martyres praecipue colebantur die anniversaria eorum mortis,
quae Sanctorum dies natalis aeternae vitae est, qua gloriae Christi parti-
cipes effecti sunt. Christiani smyrnenses, locum significantes quo S. Po-
lycarpi ossa posita erant, dicebant: « Ibi, quantum fieri potest, cum gaudio
et laetitia conveniemus, anniversarium, Deo favente, celebraturi diei quo
Polycarpus martyrio caelo natus est ». 1S Item S. Cyprianus presbyteris
praecepit ut diem notarent quo fidei confessores in carceribus martyrium
15 Ecclesiae Smyrnensis de martyrio sancti Polycarpi epistula circularis, 18:
PG 51, 1043.
74
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
complebant: « Denique et dies eorum quibus excedunt adnotate, ut com-
memorationes eorum inter memorias martyrum celebrare possimus ». 16
Traditio cultum Sanctorum evidenter et expresse in spatio (cultum loca-
lem) et in tempore (cultum in die anniversaria) definivit.
Calendarium romanum usque adhuc vigens multas anomalias hac de
re habet. Multi dies falsi sunt; nonnulli Sancti cum aliis confusi sunt;
v. g., S. Polycarpus martyrium subiit die 23 februarii (anno circiter 156),
sed eius festum die 26 ianuarii statutum est, quo die S. Polycarpus Ni-
caenus obiit. 17 Saeculo ix Adon Viennensis, in opere quod falso antiquius
putatum est, plurimos dies suo arbitrio statuit, quos dein calendarium
romanum recepit. Recentiore autem aetate, pluries variis festis dies sta-
tuta est nullo modo cum Sancti vita coniuncta; v. g. nulla firma ratione
festo S. Vincentii de Paul dies 19 iulii, festo S. Ioannis Damasceni dies
27 martii, festo S. Roberti Bellarmino dies 13 maii.
In hac calendarii emendatione, quantum fieri potuit, omnes Sancto-
rum celebrationes in eorum diem natalicium collatae vel restitutae sunt.
Si haec dies a sollemnitate vel festo vel memoria obligatoria impeditur
aut ignoratur:
a) Vel electa est proxima dies libera, quae diem natalicium sequitur
vel praecedit; v. g., S. Pius X obiit die 20 augusti 1914, sed cum eodem
die in calendario iam S. Bernardus inscriptus sit (f 20 augusti 1153),
sequens dies electus est; nam eodem die duae memoriae obligatoriae
celebrari nequeunt.
b) Vel electum est anniversarium translationis (v. g., pro S. Fran-
cisco de Sales) vel dedicationis ecclesiae in eius honorem (v. g., pro S. Mi-
chaele Archangelo) vel ordinationis (v. g., pro S. Ambrosio).
c ) Pro pluribus Sanctis orientalibus dies electa est, qua in loco suo
coluntur (v. g., pro S. Ignatio Antiocheno).
Dies natalis trium Sanctorum magni momenti tempore quadragesimali
occurrit; cum autem memoriae obligatoriae eodem tempore celebrari
nequeant, S. Thomas de Aquino diei 28 ianuarii assignatus est (qua eius
corpus Tolosam anno 1369 translatum est), S. Gregorius Magnus diei
3 septembris (qua anno 590 ordinatus est), S. Benedictus diei 11 iulii (qua
eius sollemnitas a monachis iam a saeculo vm celebratur).
5. Calendarii « universalizatio »
Sanctorum cultus a martyrum veneratione ortus est. In calendario
generali Sanctis romanis additi sunt multi Sancti orientales et Africae
septentrionalis, plurimi Sancti itali, galli atque hispani, et aliquot Sancti
16 Epistula 37: PL 4, 337.
17 Cf. Breviarium Syriacum, ed. B. Mariani, Roma 1956, p. 30.
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
75
ex aliis Europae regionibus. Nunc autem tempus advenit quo calen-
dario inserantur aliquot Sancti aliarum orbis regionum, martyres prae-
cipue, quibus singularem cultum Ecclesia semper praebuit. Hodie omnes
quinque continentes iam Evangelii praeconum laboribus martyrumque
sanguine sanctificati sunt. In novum calendarium ergo memoriae intro-
ductae sunt Ss. Pauli Miki eiusque sociorum, martyrum iaponensium et
protomartyrum canonizatorum Extremi Orientis (f 5 februarii 1597),
Ss. Isaac Jogues eiusque sociorum martyrum, in regionibus Canadiae et
U. S. A. interfectorum (f 18 octobris 1647), S. Petri Chanel protomartyris
Oceaniae (f 28 aprilis 1841) et Ss. Caroli Lwanga eiusque sociorum, mar-
tyrum ugandensium et protomartyrum Africae centralis (t 3 iunii 1886).
In calendario iam inveniebatur S. Rosa de Lima (30 aug.); nunc additi
sunt S. Turibius de Mongrovejo, archiepiscopus Limanus (t 23 martii 1606),
qui ecclesiasticam hierarchiam in America Latina ordinavit et S. Marti-
nus de Porres (f 3 novembris 1639), inter gentes nigri et mixti coloris
valde popularis.
II. De ratione celebrationis
Constitutio de sacra Liturgia decrevit: Proprium de Tempore aptum
suum locum obtineat super festa Sanctorum, ut integer mysteriorum salu-
tis cyclus debito modo recolatur (art. 108).
Haec tamen praecedentia cycli liturgici de mysterio salutis super cele-
brationes Sanctorum minime obtineri potest calendarii tantum recogni-
tione, sed attendendum est etiam ad rationem celebrationis Sanctorum,
principio de quo supra prae oculis habito.
Ceterum res non est omnino nova: iam instauratio liturgica a S. Pio X
promota ad hunc finem intendebat. Neque negari potest quanti ponderis
ad primam instaurationem cycli liturgici de mysterio salutis fuerunt nor-
mae illius instaurationis « pianae » et de usu psalterii ferialis necnon de
lectione Scripturae sacrae sic dictae « occurrentis » in officiis Sanctorum,
et de usu infra hebdomadam formularii Missae de dominica praecedenti
necnon de facultate celebrandi in Quadragesima Missam de feria etiam in
festis Sanctorum.
Hanc instaurationem, ut patet, S. Pius X effecit rubricarum immutatio-
ne, non calendarii reformatione.
Cum non omnes celebrationes Sanctorum eundem momentum habeant,
praeprimis oportet eas per gradus distinguere, ac deinde modum cele-
brationis pro unoquoque gradu statuere.
76
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
1. De gradibus celebrationis Sanctorum
In definiendis gradibus celebrationis Sanctorum, decursu temporum,
quidam graduum ordo introductus est, semper in dies magis implicatus,
necnon quoad vocabula difficilis intellectu, ex. gr. duplex, semiduplex, etc.
Anno 1960, Codex rubricarum hunc graduum ordinem feliciter simplicio-
rem reddidit, Sanctorum festa distinguens tantum in tres classes, quibus
addidit, pro Sanctis minoris momenti, celebrationem per « commemoratio-
nem » in Officio diei.
Celebratio tamen omnium festorum et commemorationum, quae in ca-
lendario romano generali erant inscripta, iuxta Codicem rubricarum,
erat praeceptiva. Anno 1967, Instructio Tres abhinc annos, normam
instaurans de unica oratione in Missa dicenda, novam viam aperuit in cele-
brandis in Missa festis minoris momenti. Nam si ex una parte norma
illa de unica oratione in Missa dicenda, in praxi, saltem in festis primae et
secundae classis necnon per totam Quadragesimam, abolevit commemora-
tionem in Missa omnium celebrationum cum illis festis vel diebus occur-
rentibus, ex altera parte sacerdotibus facultatem dedit in festis tertiae
classis celebrandi Missam aut de festo occurrente aut de commemoratione
ad Laudes facta: i. e. introduxit novum principium, temporibus anteactis
bene notum, celebrationis « ad libitum » Sanctorum calendario inscrip-
torum.
Nova disciplina graduum celebrationis cohaeret cum hac simplifica-
tione, ultimis temporibus incepta. Cum vox « classis » pro Sanctis, etsi per-
spicua et apta, non omnibus bene accepta sit, exinde, vocabula magis reli-
giosa ac traditionalia tres gradus celebrationis Sanctorum indicabunt:
« sollemnitas », « festum », « memoria »; quae ultima « obligatoria » vel
« ad libitum » erit.
a) Sollemnitas
Sollemnitas respondet primae classi anterioris denominationis.
Praeter sollemnitates mobiles, i. e. de Ss.ma Trinitate, de Ss.mo Cor-
pore Christi, de Sacratissimo Corde Iesu, de DNIC universorum Rege,
decem numerantur sollemnitates fixae:
Ianuarius
1 In octava Nativitatis Domini. Sollemnitas sanctae Dei Genetricis Mariae.
6 In Epiphania Domini.
Martius
19 S. Ioseph, sponsi beatae Mariae Virginis.
25 In Annuntiatione Domini.
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
77
I unius
24 In Nativitate S. Ioannis Baptistae.
29 Ss. Petri et Pauli, apostolorum.
Augustus
15 In Assumptione B. M. V.
November
1 Omnium Sanctorum.
December
8 In Conceptione immaculata B. M. V.
25 In Nativitate Domini.
b) Festum
Festum respondet secundae classi anterioris denominationis. Praeter
festa mobilia S. Familiae et Baptismatis Domini, viginti tria festa fixa
numerantur:
Ianuarius
25 In Conversione S. Pauli, apostoli.
Februarius
2 In Praesentatione Domini.
22 Cathedrae S. Petri, apostoli.
Aprilis
25 S. Marci, evangelistae.
Maius
3 Ss. Philippi et Iacobi, apostolorum.
14 S. Matthiae, apostoli.
31 In Visitatione B. M. V.
Iulius
3 S. Thomae, apostoli.
25 S. Iacobi, apostoli.
Augustus
6 In Transfiguratione Domini.
10 S. Laurentii, martyris.
24 S. Bartholomaei, apostoli.
78
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
September
8 In Nativitate B. M. V.
14 In Exaltatione S. Crucis.
21 S. Matthaei, apostoli et evangelistae.
29 Ss. Michaelis, Gabrielis et Raphaelis, archangelorum.
October
18 S. Lucae, evangelistae.
28 Ss. Simonis et Iudae, apostolorum.
November
9 In Dedicatione Basilicae Lateranensis.
30 S. Andreae, apostoli.
December
26 S. Stephani, protomartyris.
27 S. Ioannis, apostoli et evangelistae.
28 Ss. Innocentium, martyrum.
c) Memoria
Vocabulum eruitur ex Constitutione de sacra Liturgia: Memorias
insuper Martyrum aliorumque Sanctorum ... circulo anni inseruit Eccle-
sia (art. 104). Sed et ipsum documentum Concilii vocabulum a tradi-
tione accipit: inde a S. Cypriano Patres et libri liturgici saepe saepius
hoc vocabulo utuntur; quin immo ab anno 1915 vocabulum « memoria »
introductum est in Calendarium monasticum ad indicandum gradum
inferiorem festorum Sanctorum.
Dum sollemnitas et festum, quae rarius occurrunt, dies plene festivos
constituunt, memoria celebratur ut simplex recordatio alicuius Sancti
in die anniversario eius natalis. Sollemnitas et festum ut exceptio habentur,
memoria inseritur in vita liturgica quotidiana: est enim simplex evocatio
insignis servi Dei, sed, connexa cum celebratione divini Officii necnon
cum oblatione Sacrificii eucharistici, fons gratiae efficitur: « ut quorum
memoriam sacramenti participatione recolimus, fidem quoque proficiendo
sectemur » (Sacram. Sangal. 1032).
Memoriae obligatoriae
Memoria est aut obligatoria aut ad libitum. Sexaginta tres nume-
rantur memoriae obligatoriae.
Ianuarius
2 Ss. Basilii Magni et Gregorii Nazianzeni.
17 S. Antonii abbatis.
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
79
21 S. Agnetis.
24 S. Francisci de Sales.
26 Ss. Timothei et Titi.
28 S. Thomae de Aquino.
31 S. Ioannis Bosco.
Februarius
5 S. Agathae.
6 Ss. Pauli Miki et sociorum.
10 S. Scholasticae.
14 Ss. Cyrilli et Methodii.
23 S. Polycarpi.
Martius
7 Ss. Perpetuae et Felicitatis.
Aprilis
7 S. Ioannis Baptistae de la Salle.
29 S. Catharinae Senensis.
Maius
2 S. Athanasii.
26 S. Philippi Neri.
Iunius
1 S. Iustini.
3 Ss. Caroli Lwanga et sociorum.
5 S. Bonifatii.
11 S. Barnabae.
13 S. Antonii de Padua.
21 S. Aloisii Gonzaga.
28 S. Irenaei.
Iulius
11 S. Benedicti.
15 S. Bonaventurae.
22 S. Mariae Magdalenae.
26 Ss. Ioachim et Annae.
29 S. Marthae.
31 S. Ignatii de Loyola.
Augustus
1 S. Alfonsi Mariae de' Liguori.
4 S. Ioannis Mariae Vianney.
7 S. Dominici.
80
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
11 S. Clarae.
20 S. Bernardi.
21 S. Pii X.
22 B. M. V. Reginae.
27 S. Monicae.
28 S. Augustini.
29 In Passione S. Ioannis Baptistae.
September
3 S. Gregorii Magni.
13 S. Ioannis Chrysostomi.
15 B. M. V. Perdolentis.
16 Ss. Cornelii et Cypriani.
27 S. Vincentii de Paul.
30 S. Hieronymi.
October
1 S. Teresiae a Iesu Infante.
2 Ss. Angelorum Custodum.
4 S. Francisci Assisiensis.
7 B. M. V. a Rosario.
15 S. Teresiae de Avila.
17 S. Ignatii Antiocheni.
November
4 S. Caroli Borromeo.
10 S. Leonis Magni.
11 S. Martini Turonensis.
12 S. Iosaphat.
17 S. Elisabeth Hungariae.
21 In Praesentatione B. M. V.
22 S. Caeciliae.
December
3 S. Francisci Xavier.
7 S. Ambrosii.
13 S. Luciae.
14 S. Ioannis a Cruce.
Sollemnitates, festa et memoriae obligatoriae constituunt catalogum
dierum qui, iuxta praescriptum Constitutionis de sacra liturgia, Sanctos
memorant momentum universale revera prae se ferentes (art. 111).
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
81
Memoriae ad libitum.
Memoriae ad libitum nonaginta et quinque numerantur, i. e.: 6 in mense
ianuario; 6 in mense februario; 6 in mense martio; 9 in mense aprili;
10 in mense maio; 8 in mense iunio; 10 in mense iulio; 10 in mense augu-
sto; 4 in mense septembri; 10 in mense octobri; 7 in mense novembri;
8 in mense decembri. Eorum catalogus in textu calendarii invenitur.
Cum extra Adventum et Quadragesimam, adhuc facultas habetur cele-
brandi modo festivo Missam cuiuslibet Sancti in Martyrologio illo die
inscripti, ut antea in feriis IV classis (Codex rubricarum, nn. 302-303), quae-
rere aliquis potest quodnam sit momentum memoriae ad libitum. Et certo
certius affirmari potest eorum momentum non esse parvipendendum.
Nam memoriae ad libitum, una cum memoriis obligatoriis, praebent
cultui fidelium nonnullos inter multos Sanctos qui ut exemplum propo-
nuntur, cum incrementum attulerint in vita Ecclesiae, populi gratia
f ruentes prae aliis, etiamsi haec admiratio aliquando ex circumstantiis
externis eorum vitae aut scriptis originem traxit. Haud paucae eorundem
memoriae ad libitum introductae sunt ut patefieret sanctitatem non esse
tempore aut loco finitam. Et hoc ostendit indolem didacticam et pasto-
ralem huius novi calendarii.
Memoria ad libitum insuper facultatem praebet Sanctum celebrandi
non tantum in Missa sed etiam in Officio divino. Unicuique memoriae
calendario inscriptae oratio propria in Missali assignatur et lectio hagio-
graphica in Breviario.
Ne autem omnino eventualis celebratio alicuius Sancti popularis, cuius
dies natalis tempore Quadragesimae, Adventus, aut infra octavam Nati-
vitatis occurrit (ut ex. gr. S. Francisca Romana, S. Patricius, S. Silvester)
impediatur, facultas datur celebrandi memorias ad libitum etiam illis
temporibus liturgicis.
2. Modus celebrationis
Principia quae moderantur modum celebrandi sollemnitates, festa aut
memorias fere eadem sunt ac ea quae sexaginta hisce annis gradatim
instaurata sunt.
Quoad Officium divinum, S. Pius X in Constitutione Apostolica Divino
afflatu (1911) viam aperuit ad componendam celebrationem Sanctorum
cum liturgia feriali. Iam S. Pius V statuerat ut in festis ritus simplicis
psalmi de feria dicerentur. S. Pius X hanc normam extendit festis ritus
duplicis et semiduplicis, necnon octavis non privilegiatis; Pius XII vero
momentum liturgiae ferialis auxit, supprimens fere omnes octavas necnon
ritum semiduplicem (1955); Ioannes XXIII ultra processit, supprimens
ritum duplicem maiorem et statuens ut in festis secundae classis adhi-
beretur psalmodia ferialis in Horis minoribus (1960).
6 ( 790 )
82
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Quoad Missam, nihil in hoc sensu saltem generali usque nunc actum
est, facultas tamen utendi lectionario feriali penitus iam immutavit mo-
dum celebrationis festorum minorum: nam tantum festa tertiae classis,
quae lectiones stricte proprias habent, celebrantur cum suo integro
formulario; ceteris diebus tertiae classis lectiones, psalmus responsorius
et versus alleluiaticus necnon Evangelium legi possunt e lectionario
feriali.
Principium fundamentale instaurationis liturgicae Missae, ab hac nor-
ma, iam ab omnibus bene accepta, eruitur et hoc est: sollemnitates et
festa integro formulario aut e Proprio, aut de Communi utentur; memo-
riarum formularium ita componetur ut in Officio et Missa feriae cur-
rentis inseri possint elementa propria Sanctoralis, secundum normas
quae in Institutionibus generalibus de Missa et de Officio divino expo-
nuntur. Sic, v. gr. in Missa, pro memoria tum obligatoria tum ad libi-
tum alicuius Sancti, collecta dicitur de Sancto, oratio vero super oblata
aut post communionem, necnon lectiones et cantus, ad libitum sumi
possunt aut de Sancto aut de feria occurrenti.
3. De titulis Sanctorum
Inter titulos Sanctis tributos in liturgia romana, duo inveniuntur qui
habent difficultatem, i. e. titulus « confessor » et alter, recentior, « nec
virgo, nec martyr »: videtur quod hi tituli non sunt amplius adhibendi.
Supprimendus etiam videtur titulus « vidua » ea ratione quod hodie hic
titulus significationem religiosam, quam habebat temporibus anteactis,
amisit.
Potius quam proponere titulos novos, ut ex. gr. « iustus », « laicus »,
« materfamilias », « mulier sancta », peropportune visum est non neces-
sario unicuique Sancto aliquem titulum dare.
Exinde ergo, iuxta mentem Constitutionis conciliaris Lumen Gentium ,
Sanctis attribuentur sequentes tituli:
1. Tituli traditionales: Apostolus (Evangelista), Martyr, Virgo.
2. Tituli gradum in hierarchia sacra habitum indicantes: Episcopus
(Papa), Presbyter, Diaconus.
Titulus « Papa » melius exprimit integrum officium Romani Pontificis
plus quam titulus « Summus Pontifex »; ceterum titulus « Papa » lexico
liturgico videtur pertinere: invenitur enim in Canone Romano.
Et alius titulus habetur qui per se non pertinet specialiter ad sacram
hierarchiam, attamen usque adhuc de facto unice attributus est mem-
bris sacrae hierarchiae, i. e. titulus « Doctor Ecclesiae ».
3. Tituli illos, qui familiarum religiosarum ordinis erant, indicantes:
Abbas (Monachus, Eremita), Religiosus, Religiosa.
COMMENTARIUS IN ANNUM LITURGICUM INSTAURATUM
83
Titulus « Abbas » tributus est omnibus Sanctis qui communitatem
monasticam rexerunt, etiamsi presbyteri fuerunt, ut ex. gr. S. Bernardus;
titulus « religiosus » religiosis non presbyteris assignatus est; titulus
« religiosa » religiosae datus est ei quae ante ingressum in religionem,
vitam matrimonialem vixerat; aliae religiosae titulo traditionali, i. e. « vir-
ginis », nominabuntur.
s
COMMENTARIUS IN NOVUM CALENDARIUM
I
COMMENTARIUS HISTORICUS
CALENDARII ROMANI GENERALIS INSTAURATI
IANU ARIUS
1 Sollemnitas sanctae Dei Genetricis Mariae
Ab antiquissimis temporibus Beata Virgo sub titulo « Deiparae » colitur
(Const. Lumen gentium, art. 66). Cuius tituli omnes Ecclesiae memoriam
faciunt quotidie in suis Precibus eucharisticis et per circulum anni prae-
cipue in sollemnitatibus Nativitatis Domini.
In Officio romano diei primae ianuarii, quam antiquiora exemplaria Anti-
phonalis Missarum « Natale S. Mariae » appellant (saec. vm), non paucae
usque adhuc inveniuntur orationes, antiphonae et responsoria, in quibus
divina Maternitas B. M. V. glorificatur.
Haec memoria S. Dei Genetricis Mariae die 26 decembris celebratur in
ritibus byzantino et syro, tum orientali tum occidentali, et die 16 ianuarii
in ritu copto.
2 Ss. Basilii Magni et Gregorii Nazianzeni
S. Basilius Magnus obiit Caesareae, in Cappadocia, die 1 ianuarii, anno
379. Apud Byzantinos eius natale die 1 ianuarii celebratur. Eadem autem
dies Romae selecta est pro eius memoria saec. xn, sed deinde S. Basilii
festum translatum est ad diem 14 iunii (saec. xm), quam Martyrolo-
gium Adonis (circa an. 860) eius ordinationi assignaverat, nullis suffra-
gantibus monumentis.
S. Gregorius Theologus vero obiit Nazianzi die 25 ianuarii, anno 389
vel 390. Die 25 ianuarii eius natale celebratur apud Byzantinos. Festum
S. Gregorii ascriptum est in Calendario romano circa annum 1500 die
9 maii celebrandum, die false reputata eius natali in Martyrologio Adonis.
6 In Epiphania Domini
Epiphaniae sollemnitas est orientalis origine, sine dubio alexandrina.
Romae celebratur ab altera medietate saeculi iv.
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
85
7 S. Raymundi de Penyafort
S. Raymundus de Penyafort obiit Barcinone die 6 ianuarii 1275. Cano-
nizatus est anno 1601, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano
anno 1671 die 23 ianuarii celebrandum. 1
13 S. Hilarii
Depositio S. Hilarii Pictavii, in Gallia, circa annum 367, die 13 ianuarii,
recolitur in Martyrologio hieronymiano (saec. vi). A saeculo xiii eius
festum Romae celebratur die sequenti ob octavam Epiphaniae.
17 S. Antonii
Apud Coptos, Syros et Byzantinos, S. Antonii Magni natale die 17
ianuarii celebratur. Eadem die eius memoria Hierosolymis habebatur iam
a saeculo v. Festum S. Antonii introductum est Romam saeculo xii.
20 S. Fabiani
S. Sebastiani
Depositionem S. Fabiani, papae, in coemeterio Callisti (250) et S. Seba-
stiani in coemeterio Ad Catacumbas testatur die 20 ianuarii Depositio
Martyrum (354). Antiqui libri liturgici romani utrumque martyrem sepa-
ratim commemorant cum formulariis propriis.
21 S. Agnetis
Depositionem S. Agnetis in eius coemeterio via Nomentana testatur
die 21 ianuarii Depositio Martyrum (354).
22 S. Vincentii
Depositio S. Vincentii Valentiae, in Hispania, die 22 ianuarii recolitur
in Martyrologio hieronymiano et in libris liturgicis hispanis. Cultus S. Vin-
centii iam S. Augustini tempore universalis erat.
24 S. Francisci de Sales
S. Franciscus de Sales obiit Lugduni die 28 decembris 1622, eiusque
corpus Annecium, in Gallia, die 24 ianuarii 1623 depositum est. Canoni-
zatus est anno 1665, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano
anno sequenti (1666) die 29 ianuarii celebrandum.
1 Pro omnibus Sanctis qui ascripti sunt in Calendario romano per Decretum
S.R.C. datur mentio antiquior, sive agatur de commemoratione, sive de festo ad
libitum, sive de festo obligatorio.
86
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
25 In Conversione S. Pauli
Conversionem S. Pauli die 25 ianuarii Martyrologium hieronymianum
commemorat. Festum referunt libri liturgici in Gallia exarati saeculo vm
exeunte.
26 Ss. Timothei et Titi
Duorum discipulorum S. Pauli ignoratur dies natalis. Martyrologium
Bedae (ante an. 735) mentionem de S. Timotheo pridie Conversionem
S. Pauli introduxit, et eius festum die 24 ianuarii Romae receptum est
saeculo xm. Festum vero S. Titi solummodo anno 1854 ascriptum est in
Calendario romano, die 6 februarii celebrandum.
27 S. Angelae Merici
S. Angela Merici obiit Brixiae, in Italia, die 27 ianuarii 1540. Canonizata
est anno 1807, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno
1861 die 31 maii celebrandum. Inducto autem eodem die festo B. M. V.
Reginae (1955), in diem 1 iunii translatum est.
28 S. Thomae de Aquino
S. Thomas de Aquino obiit prope Tarracinam, in Italia, die 7 martii
1274. Canonizatus est anno 1323, eiusque festum eodem anno in Calen-
dario romano ascriptum est. Cum saepe in Quadragesima occurrat, eius
memoria posthac celebrabitur die 28 ianuarii, die translationis corporis
eius Tolosam, anno 1369, quae in pluribus calendariis particularibus
usque adhuc recolitur.
31 S. Ioannis Bosco
S. Ioannes Bosco obiit Augustae Taurinorum die 31 ianuarii 1888.
Canonizatus est anno 1934, eiusque festum ascriptum est anno 1936 in
Calendario romano.
FEBRUARIUS
2 In Praesentatione Domini
Festum Praesentationis Domini in templum, de quo iam a saeculo v
Hierosolymis adest testimonium, Romae saeculo vn acceptum est sub
nomine Hypapanti. Inde a saeculo x vero libri liturgici occidentales extu-
lerunt purificationem Mariae, quae exinde nomen festo tribuit. Plene
consentiendo traditioni Ecclesiarum orientalium Codex rubricarum anno
1960 hanc celebrationem tamquam festum Domini habendam esse decla-
raverat.
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
87
3 S. Blasii
S. Ansgarii
Cum cultus S. Blasii, episcopi Sebastis, in Armenia, valde popularis sit
pluribus in regionibus, servatur eius memoria, a saeculo xii Romae ce-
lebrata.
S. Ansgarius obiit Bremae, in Germania, die 3 februarii 865. Cum, saecu-
lo xix, ascripti fuerint in Calendario romano sancti apostoli Germaniae,
Angliae et regionum Slavorum, bonum visum est ascribi etiam apostolus
Daniae et Sueciae.
5 S. Agathae
Depositio S. Agathae Catanae, in Sicilia, die 5 februarii recolitur in
Martyrologio hieronymiano. Eius festum Romae saeculo vi receptum est.
6 Ss. Pauli Miki et sociorum
S. Paulus Miki eiusque viginti et quinque socii supplicium crucis
subierunt Nagasaki, in Iaponia, die 5 februarii 1597. Isti sunt protomar-
tyres canonizati totius Extremi Orientis (1862), quorum agmen constabat
presbyteris et laicis, missionariis europaeis et Christianis autochtonis.
8 S. Hieronymi Emiliani
S. Hieronymus Emiliani obiit Somaschae, in Italia, die 8 februarii 1537.
Canonizatus est anno 1767, eiusque festum ascriptum est in Calendario
romano anno 1769, die 20 iulii celebrandum.
10 S. Scholasticae
Depositio S. Scholasticae in Monte Cassino, anno fere 547, recolitur
die 10 februarii in Calendario marmoreo neapolitano (saec. ix) et in Mar-
tyrologio Usuardi (circa an. 870). Eius festum celebratur Romae a
saeculo xii.
11 B. M. V. de Lapurdo
Beata Dei Genetrix Maria cultu valde populari colitur Lapurdi, in
Gallia, ubi a die 11 februarii ad diem 16 iulii, anno 1858, per decem et
octo vices humili puellae Bemardae Soubirous se manifestavit. Memoria
harum apparitionum Mariae Immaculatae ascripta est in Calendario ro-
mano anno 1907.
88
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
14 Ss. Cyrilli et Methodii
S. Cyrillus, monachus, obiit Romae die 14 februarii 869, et frater eius,
S. Methodius episcopus, Velehradii, in Cecoslovachia, die 6 aprilis circa
annum 885. Eorum festum ascriptum est in Calendario romano anno 1880,
die 5 iulii, infra octavam Ss. Petri et Pauli, celebrandum; sed iam anno
1897, inducto eodem die festo S. Antonii Mariae Zaccaria, in diem 7 trans-
latum est.
17 Ss. septem Fundatorum Ordinis Servorum B. M. V.
Cum cultus septem suorum Fundatorum approbatus est anno 1725,
sodales Ordinis Servorum B. M. V. eorum festum diei 11 februarii assi-
gnaverunt, qua die anniversarium celebratur approbationis canonicae ipsius
Ordinis (anno 1304). Eadem die, post sanctorum Fundatorum canoniza-
tionem (anno 1888), festum ascriptum est in Calendario romano; postea
vero in diem 12 translatum est, inducto festo Apparitionis B. M. V. Imma-
culatae (1907). Usui liturgico magis consentaneum videtur memoriam
horum Sanctorum celebrari die natali unius ex ipsis, nempe Alexii Falco-
nieri, qui die 17 februarii 1310 dicitur obiisse.
21 S. Petri Damiani
S. Petrus Damiani obiit Faventiae, in Italia, die 22 februarii 1072. Eius
festum ascriptum est in Calendario romano anno 1823, die 23 februarii
celebrandum.
22 Cathedrae S. Petri
« Natale Petri de cathedra » die 22 februarii iam testatur Depositio
Martyrum (354).
23 S. Polycarpi
Martyrium S. Polycarpi Smyrnae die 23 februarii (155) testatur Epi-
stula Ecclesiae Smyrnensis (XXI). Eadem die ascribitur in Breviario
syriaco saec. iv eiusque natale celebratur a Byzantinis et Coptis. Festum
S. Polycarpi Romae receptum est saeculo xm, sed eius celebrationi assi-
gnata est dies 26 ianuarii, in qua fit memoria depositionis S. Polycarpi
Nicaeni.
MARTIUS
4 S. Casimiri
S. Casimirus obiit Vilnae, in Lithuania, die 4 martii 1484. Canonizatus
est anno 1521, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano
anno 1621.
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
89
7 Ss. Perpetuae et Felicitatis
Depositionem Ss. Perpetuae et Felicitatis, Carthagine, die 7 martii (202
vel 203), testantur Depositio martyrum romana (354) et Breviarium Syria-
cum. Ratione occurrentiae cum festo S. Thomae de Aquino, sanctarum
martyrum festum anticipatum est, anno 1908, in diem 6 martii.
8 S. Ioannis a Deo
S. Ioannes a Deo obiit Granadae, in Hispania, die 8 martii 1550. Ca-
nonizatus est anno 1690, eiusque festum ascriptum est in Calendario ro-
mano anno 1714.
9 S. Franciscae Romanae
S. Francisca Romana obiit Romae die 9 martii 1440. Canonizata est
anno 1608, eiusque festum eodem anno in Calendario romano ascrip-
tum est.
17 S. Patricii
Depositio S. Patricii, in Hibernia, die 17 martii (461) recolitur a pluri-
bus manuscriptis Martyrologii hieronymiani et a Martyrologio Bedae. Eius
festum ascriptum est in Calendario romano anno 1631.
18 S. Cyrilli Hierosolymitani
Depositio S. Cyrilli Hierosolymis, anno 386, die 18 martii iam comme-
morata erat in ista civitate saeculo v. S. Cyrillus eodem die colitur apud
Byzantinos et Coptos. Eius festum ascriptum est in Calendario romano
anno 1882.
19 S. Ioseph
S. Ioseph recolitur die 19 martii in pluribus Calendariis occidentali-
bus a saeculo x. Eius festum receptum est Romae eadem die celebran-
dum, anno 1479 et deinde, anno 1621, transiit in Calendarium romanum
universum. Cum sollemnitas S. Ioseph semper in Quadragesima occurrat,
Conferentiae episcopales facultatem habent ipsam ad aliam diem extra
Quadragesimam transferendi.
23 S. Turibii de Mongrovejo
S. Turibius Alfonsus de Mongrovejo obiit Limae, in Peruvia, die 23 mar-
tii 1606. Canonizatus est anno 1726. Memoria eius ascribitur in Calen-
dario generali ob momentum S. Turibii in instauranda disciplina eccle-
siastica in Ecclesia Americae Latinae.
90
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
25 In Annuntiatione Domini
Sollemnitas Annuntiationis, origine orientalis, recepta est Romae saecu-
lo vn sub titulo « Annuntiatio Domini », teste Libro Pontificali. Ritus
orientales, sicut et ritus ambrosianus, illam semper habuerunt inter sol-
lemnitates Domini.
APRILIS
2 S. Francisci de Paula
S. Franciscus de £aula obiit prope Turonem, in Gallia, die 2 aprilis 1507,
feria VI in Passione Domini. Canonizatus est anno 1519, eiusque festum
ascriptum est in Calendario romano anno 1557. Suppressum vero anno
1568, idem festum restitutum est anno 1585.
4 S. Isidori
Depositio S. Isidori Hispali, in Hispania, die 4 aprilis 636 recolitur
hac die a Calendariis hispanis mediae aetatis. Eius festum ascriptum est
in Calendario romano anno 1722.
5 S. Vincentii Ferrer
S. Vincentius Ferrer obiit Venetiae, in Gallia, die 5 aprilis 1519. Cano-
nizatus est anno 1455, eiusque festum ascriptum est in Calendario ro-
mano anno 1667.
7 S. Ioannis Baptistae de la Salle
S. Ioannes Baptista de la Salle obiit Rothomagi, in Gallia, die 7 apri-
lis 1719. Canonizatus est anno 1900, eiusque festum ascriptum est in Ca-
lendario romano anno 1904, die 15 maii celebrandum.
11 S. Stanislai
S. Stanislaus martyr occubuit Cracoviae die 11 aprilis 1079, uti refert
obituarium Capituli cracoviensis. Canonizatus est anno 1253, eiusque fe-
stum ascriptum est in Calendario romano anno 1594, die 7 maii cele-
brandum.
13 S. Martini I
Testimonia ex eius Vita graeca deprompta S. Martinum I obiisse in
Crimea die 13 aprilis (656) indicant. Hac die recolitur eius memoria in
ritu byzantino. Martyrologium Adonis depositionem S. Martini die 12 no-
vembris refert, postridie festum S. Martini Turonensis, qua die eius
festum Romae celebratur inde a saeculo xi.
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
91
21 S. Anselmi
S. Anselmus obiit Cantuariae, in Anglia, die 21 aprilis 1109. Eius festum
ascriptum est in Calendario romano anno 1688.
23 S. Georgii
Cum cultus S. Georgii, qui exordium habuisse videtur in Lydda Pale-
stinae, valde popularis sit tum in Occidente tum in Oriente, eius memo-
ria servatur die 23 aprilis, qua die celebratur Romae ab anno 683. Eadem
die colitur S. Georgius in ritibus syro et byzantino, die vero 18 aprilis
apud Coptos.
24 S. Fidelis de Sigmaringa
S. Fidelis martyr occubuit Sevisii, in Helvetia, die 24 aprilis 1622.
Canonizatus est anno 1746, eiusque festum ascriptum est in Calendario
romano anno 1771.
25 S. Marci
Festum S. Marci die 25 aprilis celebratur in ritibus copto et byzan-
tino. Receptum est Romae saeculo xi.
28 S. Petri Chanel
S. Petrus Aloisius Maria Chanel martyr occubuit in insula Futuna,
in Polynesia, die 28 aprilis 1841. Canonizatus est anno 1954. Congruum
videtur ut Protomartyr Oceaniae ascribatur in Calendario generali.
29 S. Catharinae Senensis
S. Catharina Senensis obiit Romae die 29 aprilis 1380, et die 29 aprilis
1461 canonizata est. Eius commemoratio ascripta est in Calendario ro-
mano anno 1597, die 29 aprilis agenda, in festo S. Petri Veronensis; anno
1628 eius festum translatum est in diem sequentem.
30 S. Pii V
S. Pius V obiit Romae die 1 maii 1572. Canonizatus est anno 1712,
eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno sequenti (1713),
die 5 maii celebrandum.
92
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
MAIUS
1 S. loseph Opificis
Festum S. loseph Opificis a Pio XII institutum est anno 1955, die
1 maii celebrandum, qua die in multis regionibus labor hominum extol-
litur. Sed in pluribus nationibus alio anni tempore ista dies laboris
ponitur. Melius ergo visum est ut die 1 maii fiat tantum memoria ad
libitum S. loseph Opificis.
2 S. Athanasii
Depositio S. Athanasii Alexandriae (373) recolitur die 2 maii in ritibus
copto et byzantino. Eius festum ascriptum est in Calendario romano
anno 1550.
3 Ss. Philippi et Iacobi
Festum Ss. Philippi et Iacobi connexum est cum dedicatione basilicae
romanae XII Apostolorum, die 1 maii peracta circa annum 570. Inducto
S. loseph Opificis festo (1955), translatum est perantiquum festum Apo-
stolorum in primam diem liberam, i. e. in diem 11 maii. In Calendario
instaurato, dies 3 maii fit prima dies libera post memoriam S. loseph.
12 Ss. Nerei et Achillei
S. Pancratii
Depositio Ss. Nerei et Achillei in coemeterio Domitillae die 12 maii
recolitur in Martyrologio hieronymiano. Item memoria habetur deposi-
tionis S. Pancratii in coemeterio Octavillae. Antiqui libri liturgici romani
separatim commemorant martyres viae Ardeatinae et martyrem viae
Aureliae cum formulariis propriis.
14 S. Matthiae
S. Matthias, cuius festum agitur die 4 martii in ritu copto et die
9 augusti in ritu byzantino, Romae colitur a saeculo xi die 24 februarii,
qua die eius festum indicatur in Notitia de locis Ss. Apostolorum in capite
Martyrologii hieronymiani. Cum dies 24 februarii non raro in Quadra-
gesima occurrat, festum S. Matthiae transfertur ad diem 14 maii, ita ut
tempore paschali, et quidem circa Ascensionem, celebretur.
18 S. Ioannis I
S. Ioannes I Ravennae in vinculis occubuit die 18 maii 526. Saeculo
autem xn, eius festum ascriptum est in Calendario romano, die 27 maii
celebrandum, qua die eius depositio in basilica vaticana recensetur.
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
93
20 S. Bernardini Senensis
S. Bernardinus Senensis obiit Aquilae, in Italia, die 20 maii 1444.
Canonizatus est anno 1450, eiusque festum ascriptum est in Calendario
romano anno 1657.
25 S. Bedae Venerabilis
S. Gregorii VII
S. Mariae Magdalenae de’ Pazzi
S. Beda Venerabilis obiit Girvi, in Anglia, die 25 maii 735. Eius festum
ascriptum est in Calendario romano anno 1899, die 27 maii celebrandum.
S. Gregorius VII obiit Salerni, in Italia, die 25 maii 1085. Eius nomen
ascriptum est in Martyrologio anno 1584, festum autem in Calendario
romano anno 1728.
S. Maria Magdalena de' Pazzi obiit Florentiae die 25 maii 1607. Cano-
nizata est anno 1669. Anno sequenti (1670), eius festum ascriptum est
in Calendario romano, hac die celebrandum; sed anno 1728, inducto
festo S. Gregorii VII, translatum est in diem 27 maii et, anno 1899, ob
festum S. Bedae, in diem 29 maii.
26 S. Philippi Neri
S. Philippus Neri obiit Romae die 26 maii 1595. Canonizatus est anno
1622, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno 1625.
27 S. Augustini Cantuariensis
Depositio S. Augustini Cantuariae, in Anglia, die 26 maii 604 vel 605
ab antiquioribus manuscriptis Martyrologii hieronymiani (saec. vm) reco-
litur. Eius festum ascriptum est in Calendario romano anno 1882, die
28 maii celebrandum.
31 In Visitatione B. M. V.
Festum Visitationis B. M. V., ab Urbano VI institutum anno 1389 ad
obtinendam finem schismatis Occidentis, ascriptum est in Calendario I
romano die 2 iulii agendum, qua die a Franciscanis inde ab anno 1263
celebrabatur. Transfertur nunc in ultimam diem mensis maii, inter sol-
lemnitates Annuntiationis Domini et Nativitatis S. Ioannis Baptistae,
quo aptius consentiat narrationi evangelicae.
94
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Sabbato post sollemnitatem Sacratissimi Cordis Iesu: Immaculati
Cordis B. M. V.
Festum Immaculati Cordis B. M. V. institutum est anno 1944 a Pio XII,
die 22 augusti celebrandum. Memoria ad libitum B. M. V. sub eodem
titulo posthac melius habebitur postridie sollemnitatem Sacratissimi
Cordis Iesu.
IUNIUS
1 S. Iustini
S. Iustinus martyr occubuit Romae anno fere 165, sed dies eius depo-
sitionis ignoratur. Eius festum ascriptum est in Calendario romano
anno 1882, die 14 aprilis celebrandum, postridie memoriam eius in Mar-
tyrologio Flori. Cum tamen dies ista saepius in sollemnitates paschales
incidat, memoria S. Iustini in diem 1 iunii translata est, qua die agitur
apud Byzantinos, saltem a saeculo ix.
2 Ss. Marcellini et Petri
Depositio Ss. Marcellini et Petri in coemeterio Inter duos Lauros via
Labicana (circa annum 304) die 2 iunii recolitur in Martyrologio hiero-
nymiano.
3 Ss. Caroli Lwanga et sociorum
S. Carolus Lwanga ac vinginti et unus eius socii, Martyres Ugandae,
sunt Protomartyres Africae nigrae. S. Carolus martyr occubuit una cum
aliis duodecim apud Rubagam die 3 iunii 1886; alii interfecti sunt inter
diem 26 maii 1886 et diem 27 ianuarii 1887. Canonizati sunt anno 1964.
5 S. Bonifatii
S. Bonifatius (Wynfrith) martyr occubuit prope Dokkum, in Hollandia,
die 5 iunii anno 754, moxque eius memoria a fidelibus observari coepta
est. Eius festum ascriptum est in Calendario romano anno 1874.
6 S. Norberti
S. Norbertus obiit Magdeburgi, in Germania, die 6 iunii 1134. Cano-
nizatus est anno 1582, eiusque festum ascriptum est in Calendario ro-
mano anno 1620.
9 S. Ephraem
Iuxta Chronicon Edessenum (540), S. Ephraem obiit Edessae die
9 iunii 378. Eius festum ascriptum est in Calendario romano anno 1920
die 18 iunii celebrandum.
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
95
11 S. Barnabae
Festum S. Barnabae die 11 iunii celebratur in ritibus byzantino et
syro. Receptum est autem Romae saeculo xi.
13 S. Antonii de Padua
S. Antonius obiit Paduae, in Italia, die 13 iunii 1231. Canonizatus est
anno sequenti (1232) et eius cultus statim diffusus est.
19 S. Romualdi
S. Romualdus obiit prope Ravennam die 19 iunii 1027. Canonizatus est
anno 1032, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno 1594,
hac die celebrandum; sed anno sequenti (1595) in diem 7 februarii repo-
situm est, qua die commemoratur eius corporis translatio Fabrianum (1481).
21 S. Aloisii Gonzaga
S. Aloisius Gonzaga obiit Romae die 21 iunii 1591. Canonizatus est
anno 1726, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno 1842.
22 S. Paulini Nolani
Ss. Ioannis Fisher et Thomae More
Depositio S. Paulini Nolae, in Italia, die 22 iunii 451 recolitur in Mar-
tyrologio hieronymiano. Festum eius receptum est Romae saeculo xii.
S. Ioannes Fisher martyr occubuit Londinii die 22 iunii 1535 et S. Tho-
mas More die 6 iulii eiusdem anni. Hi duo illustres martyres, unus epi-
scopus et alter laicus, canonizati sunt anno 1935. Illorum exempla fide-
litatis proponenda videntur Christianis nostrae aetatis.
24 In Nativitate S. Ioannis Baptistae
Sollemnitas Nativitatis S. Ioannis Baptistae die 24 iunii iam tempore
S. Augustini tamquam traditionalis habebatur.
27 S. Cyrilli Alexandrini
Apud Coptos et Byzantinos depositio S. Cyrilli die 27 iunii recolitur.
Eius festum ascriptum est in Calendario romano anno 1882, die 9 februa-
rii celebrandum.
96
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
28 S. Irenaei
Depositio S. Irenaei Lugduni die 28 iunii (circa annum 202) in Mar-
tyrologio hieronymiano recolitur. Eius festum ascriptum est in Calen-
dario romano anno 1920, eadem die celebrandum; sed anno 1960, ob vi-
giliam Ss. Apostolorum, in diem 3 iulii translatum est.
29 Ss. Petri et Pauli
Sollemnitatem Ss. Apostolorum Petri et Pauli refert die 29 iunii Depo-
sitio Martyrum (354), quae ipsius sollemnitatis originem ponit anno 258.
30 Ss. Protomartyrum S. Romanae Ecclesiae
Cum plura nomina antiquorum Martyrum in Calendario romano in-
staurato suppressa sint, introducitur postridie sollemnitatem Ss. Petri
et Pauli memoria Protomartyrum S. Romanae Ecclesiae, tempore perse-
cutionis Neronis occisorum in Circo Vaticano (64). Eorum festum in Urbe
celebrabatur die 27 iunii ab anno 1923.
IULIUS
3 S. Thomae, Apostoli
Martyrologium hieronymianum die 3 iulii commemorat translationem
corporis S. Thomae Edessam. Festum Apostoli hac die celebratur in riti-
bus syro occidentali et syro malabarensi. Receptum Romae saeculo ix,
die 21 decembris agendum, in mensem iulium transfertur nunc, ne inter-
rumpatur series feriarum maiorum Adventus.
4 S. Elisabeth Lusitaniae
Elisabeth obiit Stremotii, in Lusitania, die 4 iulii 1336. Canonizata est
anno 1626, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano eodem
anno die 4 iulii celebrandum, sed anno 1694 translatum est in diem 8,
extra octavam Ss. Apostolorum.
5 S. Antonii Mariae Zaccaria
S. Antonius Maria Zaccaria obiit Cremonae, in Italia, die 5 iulii 1539.
Canonizatus est anno 1897, eiusque festum eodem anno ascriptum est
in Calendario romano.
6 S. Mariae Goretti
S. Maria Goretti obiit virgo et martyr Neptuni, prope Romam, die
6 iulii 190i Canonizata est anno 1950.
2 ..
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
97
11 S. Benedicti
Depositio S. Benedicti in Monte Cassino die 21 martii 547 ab aliquibus
manuscriptis Martyrologii hieronymiani et a Martyrologio Bedae recolitur;
et eadem die eius festum celebratum est Romae a saeculo xi. Sed, iam
saeculo vm exeunte, die 11 iulii apparet in libris liturgicis in Gallia exa-
ratis festum « Natalis S. Benedicti », quamvis de origine huius festi com-
pertum non sit. Memoria S. Benedicti ad hanc diem transfertur, quia
die 21 martii perpetuo impeditur propter occurrentiam Quadragesimae.
13 S. Henrici
S. Henricus obiit Bambergae, in Germania, die 13 iulii 1024. Canoni-
zatus est anno 1146. Anno 1631, eius commemoratio ascripta est in Ca-
lendario romano, in festo S. Anacleti facienda; postea vero, anno 1668,
reposita est ut festum in diem 15 eiusdem mensis iulii.
14 S. Camilli de Lellis
S. Camillus de Lellis obiit Romae die 14 iulii 1614. Canonizatus est
anno 1746, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno 1762,
die 18 iulii celebrandum.
15 S. Bonaventurae
S. Bonaventura obiit Lugduni die 15 iulii 1274. Canonizatus est anno
1482, eiusque festum statim ascriptum est in Calendario romano, domi-
nica secunda iulii celebrandum; anno 1568 assignatum est diei 14 iulii.
16 B. M. V. de Monte Carmelo
Festum B. M. V. de Monte Carmelo institutum est apud Carmelitas
inter annum 1376 et 1386. Ascriptum est in Calendario romano anno 1726;
ad commemorationem reductum est anno 1960.
21 S. Laurentii de Brundusio
S. Laurentius de Brundusio obiit Ulyssipone, in Lusitania, die 22 iulii
1619. Canonizatus est anno 1881, eiusque festum ascriptum est in Calen-
dario romano anno 1959, die 21 iulii celebrandum.
22 S. Mariae Magdalenae
Martyrologium Bedae mentionem facit, die 22 iulii, de S. Maria Mag-
dalena. Eadem die eius festum celebratur apud Syros, Byzantinos et
Coptos. Sed cultus S. Mariae Magdalenae in Occidente non est evulgatus
ante saeculum xii. In liturgia romana instaurata iam non habebitur me-
7 ( 790 )
98
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
moria Mariae de Bethania neque mulieris peccatricis de qua agitur in
Lc 7, 36-50, sed tantum de Maria Magdalena cui Christus post suam resur-
rectionem primae apparuit.
23 S. Birgittae
S. Birgitta obiit Romae die 23 iulii 1373. Canonizata est die 7 octo-
bris 1391, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno 1623,
die 7 octobris celebrandum; anno vero 1628 ad diem sequentem (8 octo-
bris) repositum est, ne festum S. Marci papae impediretur.
25 S. lacobi
Quamvis S. Iacobus martyrium subiit diebus Paschae ( Act . 12, 2),
tamen die 25 iulii inscribitur in Martyrologio hieronymiano, eiusque
festum eadem die Romae celebratur a saeculo ix.
26 Ss. Ioachim et Annae
In ritu byzantino die 25 iulii celebratur « Dormitio S. Annae », die
nempe qua basilica in eius honorem Constantinopoli dedicata est (circa
annum 550). Cultus Matris B. M. V. in Occidente divulgatus est praecipue
a saeculo xii, eiusque festum saeculo sequenti die 26 iulii celebrari coep-
tum est. Suppressum a S. Pio V (1568), idem festum denuo ascriptum
est in Calendario romano anno 1584.
Memoriae S. Annae adiungitur nunc memoria S. Ioachim, eius sponsi,
cuius festum ascriptum in Calendario romano anno 1584, die 20 martii
celebrandum, translatum est postea in dominicam post octavam Assump-
tionis (1738), ac tandem in diem 16 augusti (1913).
29 S. Marthae
Festum S. Marthae ascriptum est a Franciscanis in suo Calendario
anno 1262, die 29 iulii celebrandum, i. e. in octava S. Mariae Magdalenae.
Eodem saeculo xm exeunte, Romae receptum est.
30 S. Petri Chrysologi
Secundum recentiorem interpretationem Libri Pontificalis Ecclesiae
Ravennatis (saec. ix), S. Petrus Chrysologus obiit apud Forum Cornelii,
in Italia, die 31 iulii, non vero die 2 decembris (post an. 451). Eius festum
ascriptum est in calendario romano anno 1729, die 4 decembris cele-
brandum.
31 S. Ignatii de Loyola
S. Ignatius de Loyola obiit Romae die 31 iulii 1556. Canonizatus est
anno 1622, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno
sequenti (1623).
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
99
AUGUSTUS
1 S. Alfonsi Mariae de' Liguori
S. Alfonsus Maria de' Liguori obiit Nuceriae Paganorum, in Italia,
die 1 augusti 1787. Canonizatus est anno 1839, eiusque festum ascriptum
est in Calendario romano eodem anno, die 2 augusti celebrandum.
2 S. Eusebii Vercellensis
Depositio S. Eusebii Vercellis, in Italia, die 1 augusti 371, recolitur
a Martyrologio hieronymiano. Eius festum ascriptum est in Calendario
romano anno 1602, die 15 decembris celebrandum, qua die episcopus
ordinatus est (circa an. 345); ob octavam Conceptionis B. M. V., anno 1728
in diem 16 decembris translatum est.
4 S. Ioannis Mariae Vianney
S. Ioannes Maria Vianney obiit in vico cui nomen Ars, in Gallia, die
4 augusti 1859. Canonizatus est anno 1925, eiusque festum ascriptum est
in Calendario romano anno 1928, die 9 augusti celebrandum, ac postea
in diem 8 augusti translatum ob vigiliam S. Laurentii (1960).
5 In dedicatione Basilicae B. M. V.
Ss. Xysti II et sociorum
Dedicatio Basilicae S. Mariae die 5 augusti, tempore Xysti papae III
(432-440), recensetur in Martyrologio hieronymiano. Legenda fundationis
basilicae S. Mariae Maioris hanc memoriam localem sub titulo « Dedica-
tionis B. M. V. ad nives » pervulgavit saeculo xiv. Festum ascriptum est
in Calendario romano anno 1568.
Martyrium Ss. Xysti II, papae, eiusque quattuor diaconorum, die 6 augu-
sti 258, testificatur Epistula LXXX S. Cypriani, qui die 14 sequentis mensis
septembris capite plectendus erat. Eorum autem depositionem in coeme-
terio Callisti testatur pariter hac die Depositio Martyrum (354). Illorum
gloriosorum Martyrum memoria anticipatur ob festum Transfigurationis.
6 In Transfiguratione Domini
Transfiguratio Domini celebratur die 6 augusti in ritibus syro, tum
occidentali tum orientali, byzantino et copto, dominica vero sequenti in
ritu armeno. Festum in Occidente divulgatum est saeculo xi et ascriptum
est in Calendario romano anno 1457.
100
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
$ S. Dominici
S. Dominicus obiit Bononiae die 6 augusti 1221. Canonizatus est anno
1234, eiusque festum statim ascriptum est in Calendario romano die
5 augusti celebrandum. Inducto vero festo Dedicationis B. M. V. ad nives
(1568), in diem 4 eiusdem mensis translatum est.
8 S. Caietani
S. Caietanus obiit Neapoli die 7 augusti 1547. Canonizatus est anno 1671
eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno 1673. Ad diem
8 augusti transfertur eius memoria ob occurrentiam cum memoria obli-
gatoria S. Dominici.
10 S. Laurentii
Depositionem S. Laurentii die 10 augusti in agro Verano, via Tibur-
tina, testificatur Depositio Martyrum (354).
11 S. Clarae
S. Clara obiit Assisii die 11 augusti 1253. Canonizata est anno 1255,
eiusque festum statim ascriptum est in Calendario romano die 12 augu-
sti celebrandum.
13 Ss. Pontiani et Hippolyti
Translationem S. Pontiani in coemeterium Callisti et S. Hippolyti in
suum coemeterium via Tiburtina, die 13 augusti, testificatur Depositio
Martyrum (354). Saeculo autem xn, S. Pontianus ascriptus est in Calen-
dario romano, die 19 novembris colendus, pridie eius memoriam in Mar-
tyrologio Flori.
15 In Assumptione B. M. V.
Iam saeculo v die 15 augusti agebatur Hierosolymis Memoria S. Dei
Genetricis. Saeculo vero vi sollemnitas per omnes orientales regiones
divulgata est tamquam Dormitio sanctae Mariae et eodem titulo recepta
est Romae circa medium saeculum vn, ac tandem saeculo vm celebrata
est uti Assumptio beatae Mariae.
16 S. Stephani Hungariae
S. Stephanus, rex Hungariae, obiit Albae Regali in Hungaria die 15 augu-
sti 1038. Canonizatus est anno 1083. Anno 1631 eius commemoratio ascripta
est in Calendario romano, die 20 augusti agenda, in festo S. Bernardi;
postea vero, anno 1687, reposita est ut festum in diem 2 septembris.
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
101
19 S. Ioannis Eudes
S. Ioannes Eudes obiit Cadomi, in Gallia, die 19 augusti 1680. Cano-
nizatus est anno 1925, eiusque festum ascriptum est in Calendario ro-
mano anno 1928.
S. Pius X obiit Romae die 20 augusti 1914. Canonizatus est anno 1954,
eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno 1955, die 3 Sep-
tembris celebrandum.
22 B. M. V. Reginae
Festum B. M. V. Reginae institutum est a Pio XII anno 1955, die 31 maii
celebrandum. Memoria B. M. V. sub eodem titulo celebrabitur die 22 augu-
sti, quo clarius manifestetur nexus inter Regalitatem sanctae Dei Gene-
tricis et eius Assumptionem.
23 S. Rosae de Lima
S. Rosa a Sancta Maria obiit Limae, in Peruvia, die 24 augusti 1617.
Canonizata est anno 1671, eiusque festum ascriptum est in Calendario
romano anno 1727, die 30 augusti celebrandum.
24 S. Bartholomaei
In ritu byzantino celebratur die 25 augusti memoria translationis cor-
poris S. Bartholomaei. Calendaria medii aevi inde a saeculo ix festum
S. Bartholomaei recensent tum die 24 tum die 25 augusti. Inde ab anno
1568 festum ascribitur in Calendario romano die 24 augusti.
25 S. Ludovici
S. Iosephi Calasanz
S. Ludo vicus obiit prope Tunetum, in Africa septentrionali, die 25 augu-
sti 1270. Canonizatus est anno 1297, eiusque festum ascriptum est statim
in Calendario romano.
102
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
S. losephus Calasanz obiit Romae die 25 augusti 1648. Canonizatus
est anno 1767, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno
1769, die 27 augusti celebrandum.
27 S. Monicae
Saeculo xv Eremitae Ordinis S. Augustini recensebant die 5 maii con-
versionem S. Augustini. Elegerunt deinde pridie huius diei, i. e. diem
4 maii, ad memoriam agendam S. Monicae, cuius dies natalis ignoratur.
Festum vero S. Monicae ascriptum est in Calendario Romano circa an-
num 1550, eadem die celebrandum.
28 S. Augustini
Depositionem S. Augustini Hippone Regio, in Africa septentrionali, die
28 augusti 430 testatur Victorinus Vitensis, exeunte saeculo v. Festum
S. Augustini celebratur Romae eadem die, saltem a saeculo viii.
29 In Passione S. Ioannis Baptistae
Memoria agebatur S. Ioannis Baptistae die 29 augusti Hierosolymis
iam saeculo v, cum probabilius eadem die anniversarium haberetur de-
dicationis basilicae in honorem Praecursoris Domini Sebaste in Samaria
aedificatae. Saeculis autem vi et vn festum divulgatum est tum in Oriente
tum in Occidente titulo Passionis vel Decollationis S. Ioannis Baptistae.
SEPTEMBER
3 S. Gregorii Magni
Festum S. Gregorii Magni inde a saeculo viii Romae semper celebra-
tum est die eius depositionis, i. e. die 12 martii (604). Cum autem haec
dies semper incidat in Quadragesima, memoria S. Gregorii in diem 3 sep-
tembris reponitur, qua die episcopus ordinatus est anno 590.
8 In Nativitate B. M. V.
Festum diei 8 septembris in honorem B. M. V. pari ratione ac sol-
lemnitas diei 15 augusti ortum habuit Hierosolymis. Agitur de festo basi-
licae Sanctae Mariae ubi nata est (exeunte saeculo v), nunc autem basi-
licae sanctae Annae. Saeculo vn vero apud Byzantinos et Romae hac
die celebratur Nativitas B. M. V. Festum pariter celebratur die 8 septem-
bris apud Syros, die vero 7 septembris apud Coptos.
13 S. Ioannis Chrysostomi
S. Ioannes Chrysostomus obiit Cumanae in Ponto die 14 septembris
407, die qua celebratur Exaltatio sanctae Crucis. Apud Syros festum
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
103
S. Ioannis agitur pridie huius diei, dum Byzantini et Copti id transtule-
runt ad diem 13 novembris. Romae vero, inde a saeculo xm, S. Ioannes
Chrysostomus recolitur die 27 ianuarii, in anniversario translationis eius
corporis Constantinopolim (438).
14 In Exaltatione S. Crucis
Hierosolymis, iam saeculo v, postridie festum Dedicationis basilicae
Resurrectionis (die 13 septembris 335), lignum sanctae Crucis populo
ostendebatur. Exinde ortum ducit festum huius diei, quod magna cele-
britate in omnibus Orientalibus ritibus peragitur. Romae saeculo VII
receptum est.
15 B. M. V. Perdolentis
Festum B. M. V. Perdolentis, primo indultum Ordini Servorum B.
M. V. anno 1667, ascriptum est in Calendario romano anno 1814 tertia
dominica septembris celebrandum. Anno vero 1913 in diem 15 septembris
repositum est.
16 Ss. Cornelii et Cypriani
Passio S. Cypriani refert eum securi percussum esse Carthagine die
14 septembris 258. Quod confirmat Depositio Martyrum (354), quae testa-
tur cultum S. Cypriani Romae iam medio saeculo iv exstitisse.
S. Cornelius in exilio apud Centumcellas, in Italia, obiit, mense iunio
anni 253. Iam medio saeculo iv eius memoria consociata apparet cum
memoria S. Cypriani. Libri autem liturgici romani unum tantum formu-
larium semper pro duobus sanctis praebuerunt.
Festum Ss. Cornelii et Cypriani a Gregorio IX (1370-1378) ad diem
16 septembris translatum est, ob Exaltationem sanctae Crucis (die 14
sept.) et octavam Nativitatis B. M., V. (die 15 sept.).
17 S. Roberti Bellarmino
S. Robertus Bellarmino obiit Romae die 17 septembris 1621. Cano-
nizatus est anno 1930, eiusque festum ascriptum est in Calendario ro-
mano anno 1932, die 13 maii celebrandum.
19 S. Ianuarii
Depositio S. Ianuarii die 19 septembris Puteoli prope Neapolim reco-
litur in Martyrologio hieronymiano. Eius festum ascriptum est in Ca-
lendario romano anno 1586.
104
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
21 S. Matthaei
S. Matthaeus recolitur die 21 septembris in Martyrologio hieronymiano,
qua die eius festum celebratur Romae a saeculo ix. Apud Coptos com-
memoratur die 9 octobris, apud Syros vero et Byzantinos die 16 novembris.
26 Ss. Cosmae et Damiani
Felix IV (525-530) basilicam in honorem Ss. martyrum orientalium
Cosmae et Damiani ad Forum dedicavit. Festum autem in libris litur-
gicis ascriptum saeculo vn die 27 septembris hanc dedicationem proba-
bilius commemorat. Cultus Ss. Cosmae et Damiani nostris quoque diebus
tum in Oriente tum in Occidente popularis est; eorum tamen memoria
anticipata est ob natale S. Vincentii de Paul.
27 S. Vincentii de Paul
S. Vincentius de Paul obiit Parisiis die 27 septembris 1660. Canoni-
zatus est anno 1737, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano
eodem anno, die 19 iulii celebrandum.
28 S. Wenceslai
S. Wenceslaus martyr occubuit Boleslaviae, in Bohemia, die 28 sep-
tembris 929 et statim ut sanctus honoratus est. Eius festum ascriptum
est in Calendario romano anno 1670.
29 Ss. Michaelis, Gabrielis et Raphaelis, archangelorum
Dedicatio basilicae S. Michaelis via Salaria, saeculo v, recolitur die
29 septembris in Martyrologio hieronymiano. Mentio huius dedicationis
nunc tollitur, et S. Michaelis nomini adduntur nomina Ss. Gabrielis et
Raphaelis, qui ab anno 1921 celebrabantur respective die 24 martii et
24 octobris.
30 S. Hieronymi
Depositio S. Hieronymi die 30 septembris 420 in Bethleem consignata
est in Prosperi Aquitani Chronico et in Martyrologio hieronymiano. Eius
festum Romae a saeculo vm celebratur.
OCTOBER
1 S. Teresiae a Iesu Infante
S. Teresia a Iesu Infante obiit Lexoviis, in Gallia, die 30 septembris
1897. Canonizata est anno 1925, eiusque festum ascriptum est in Calen-
dario romano anno 1927, die 3 octobris celebrandum.
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
105
2 Ss. Angelorum Custodum
Festum Ss. Angelorum Custodum, indultum pluribus ecclesiis saecu-
lo xvi, ascriptum est in Calendario romano anno 1615, die 2 octobris
celebrandum.
4 S. Francisci Assisiensis
S. Franciscus obiit Assisii ad vesperum diei 3 octobris 1226. Canoni-
zatus est anno 1228, eiusque festum statim ascriptum est in Calendario
romano, die 4 octobris celebrandum.
6 S. Brunonis
S. Bruno obiit Turris, in Italia, die 6 octobris 1101. Quamvis num-
quam formaliter canonizatus fuisset, eius nomen ascriptum est in Ca-
lendario romano anno 1623.
7 B. M. V. a Rosario
Festum B. M. V. a Rosario, institutum anno 1573 in gratiarum actio-
nem pro victoria Naupacto a Christiano exercitu consecuta, ascriptum est
in Calendario romano anno 1716, dominica prima octobris celebrandum;
anno tamen 1913 diei 7 eiusdem mensis assignatum est.
9 Ss. Dionysii et sociorum
S. loannis Leonardi
Depositio Ss. Dionysii eiusque sociorum prope Lutetiam Parisiorum
die 9 octobris in Martyrologio hieronymiano recolitur. Eorum festum
Romae a saeculo xi celebratur.
S. Ioannes Leonardi obiit Romae die 9 octobris 1609. Canonizatus est
anno 1938, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno 1940.
14 S. Callisti I
Depositionem S. Callisti in coemeterio Calepodii, via Aurelia, die 14
octobris 222, testatur Depositio Martyrum (354).
15 S. Teresiae de Avila
S. Teresia obiit Abulae, in Hispania, nocte a die 4 ad diem 15 octo-
bris 1582, qua effecta est reformatio Calendarii gregoriana. Canonizata
est anno 1622, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano
anno 1636.
106
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
16 S. Hedwigis
S. Margaritae Mariae Alacoque
S. Hedwiges obiit Trebnici, in Polonia, die 15 octobris 1243. Canoni-
zata est anno 1267, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano
anno 1680, die 17 octobris celebrandum. Inducto autem festo S. Marga-
ritae Mariae anno 1929, ad diem 16 translatum est.
S. Margarita Maria Alacoque obiit Paredii, in Gallia, die 17 octobris
1690. Canonizata est anno 1920, eiusque festum ascriptum est in Calen-
dario romano anno 1929. Eius tamen memoria anticipatur ob natale
S. Ignatii Antiocheni.
17 S. Ignatii Antiocheni
S. Ignatius Antiochenus martyr occubuit Romae anno fere 107. Eius
festum apud Syros celebratur die 17 octobris, qua die recensetur in
Breviario syriaco saeculi iv exeuntis. In Martyrologio autem Adonis inve-
nitur die 1 februarii, eademque die colitur Romae a saeculo xii.
18 S. Lucae
Festum S. Lucae tum in Oriente tum in Occidente die 18 octobris
recolitur, Romae vero a saeculo ix.
19 Ss. Isaac Jogues et sociorum
S. Pauli a Cruce
S. Isaac Jogues et S. Ioannes de La Lande martyres occubuerunt in
pago Auriesville, in America septentrionali, die 18 octobris 1647. Cano-
nizati sunt anno 1930 cum aliis sex missionariis, qui martyrium subie-
runt inter annum 1642 et 1649.
S. Paulus a Cruce obiit Romae die 18 octobris 1775. Canonizatus est
anno 1867, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno 1869,
die 28 aprilis celebrandum.
23 S. Ioannis de Capistrano . .
S. Ioannes de Capistrano obiit apud Villackum, in Yug e olnvia> die
23 octobris 1456. Canonizatus est anno 1690, eiusque festum ascriptum est
in Calendario romano anno 1890, die 28 martii celebrandum.
24 S. Antonii Mariae Claret
S. Antonius Maria Claret obiit apud Fontem Frigidum, in Gallia, die
24 octobris 1870. Canonizatus est anno 1950, eiusque festum ascriptum
est in Calendario romano anno 1960, die 23 octobris celebrandum.
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
107
28 Ss. Simonis et Iudae
Festum Ss. Simonis et Iudae die 28 octobris recolitur in Calendario
hieronymiano, eademque die Romae celebratur a saeculo ix. In ritibus
orientalibus separatim coluntur S. Simon et S. ludas, Simon die 10 maii
et ludas die 19 iunii.
NOVEMBER
1 Omnium Sanctorum
Ecclesiae orientales inde a saeculo iv omnes sanctos Martyres in una
sollemnitate sive tempore paschali (apud Syros), sive immediate post
Pentecosten (apud Byzantinos) commemorant. Exeunte saeculo vm, sol-
lemnitas omnium Sanctorum celebrari coepta est etiam in regionibus
celticis et apud Francos. Saeculo autem ix Romae recepta est.
2 Omnium Fidelium defunctorum
Commemoratio omnium Fidelium defunctorum postridie sollemnita-
tem omnium Sanctorum Cluniaci, anno 998, a S. Odilone instituta est.
Influxu monachorum Cluniacensium largius diffusa est durante saecu-
lo xi ; attamen Romae celebrata est tantum a saeculo xiv.
3 S. Martini de Porres
S. Martinus de Porres obiit Limae, in Peruvia, die 3 novembris 1639.
Canonizatus est anno 1962. Eius cultus valde popularis evulgatur in
tota America.
4 S. Caroli Borromeo
S. Carolus obiit Mediolani die 3 novembris 1584. Canonizatus est
anno 1610, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno 1613,
die 4 novembris celebrandum.
9 In Dedicatione Basilicae Lateranensis
Quamvis dies ignoretur dedicationis basilicae constantinianae (circa
annum 324), recolitur tamen die 9 novembris in Calendariis Urbis inde
a saeculo xi.
10 S. Leonis Magni
Depositio S. Leonis Magni die 10 novembris 461 recolitur hac die in
Martyrologio hieronymiano et in Calendario S. Willibrordi (saec. viii inc.).
Eius festum Romae celebrabatur in vigilia Ss. Petri et Pauli, die 28 iunii,
qua die eius corpus in basilicam Vaticanam translatum est a Sergio I
(687-701). Saeculb autem xn festum, ascriptum in libris gallicanis die
11 aprilis, Romam inductum est.
108
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
11 S. Martini Turonensis
Depositio S. Martini Turonis, in Gallia, die 11 novembris 397 recolitur
in Martyrologio hieronymiano, eiusque festum Romae celebratur a
saeculo vi.
12 S. Iosaphat
S. Iosaphat martyr occubuit Vitepsci, in Bielorussia, die 12 novembris
1623. Canonizatus est anno 1867, eiusque festum ascriptum est in Calen-
dario romano anno 1882, die 14 novembris celebrandum.
15 S. Alberti Magni
S. Albertus Magnus obiit Coloniae die 15 novembris 1280. Canonizatus
est anno 1931, eiusque festum ascriptum est in Calendario romano anno
sequenti (1932).
16 S. Margaritae Scotiae
S. Gertrudis
S. Margarita Scotiae obiit Edimburgi die 16 novembris 1093 et tumu-
lata est in Dunfermline. Die 19 iunii 1250 facta est elevatio eius corporis.
Festum S. Margaritae ascriptum est in Calendario romano anno 1673,
die 10 iunii celebrandum.
S. Gertrudes obiit Helpithi prope Islebium, in Germania, die 17 novem-
bris circa annum 1302. Quamvis numquam formaliter canonizata fuisset,
eius festum ascriptum est in Calendario romano anno 1738. Anno vero
sequente (1739) ad diem 15 novembris translatum est, et tandem anno
1932, inducto festo S. Alberti Magni, ad diem 16 eiusdem mensis repo-
situm est.
17 S. Elisabeth Hungariae
S. Elisabeth Hungariae obiit Marburgi, in Germania, die 17 novem-
bris 1231. Canonizata est anno 1235, eiusque festum ascriptum est in
Calendario romano anno 1670, die 19 novembris celebrandum, qua die
eius corpus tumulatum est.
18 In Dedicatione basilicarum Ss. Petri et Pauli
Dedicatio basilicarum Ss. Petri et Pauli die 18 novembris Romae reco-
litur a saeculo xi. Hodierna basilica Vaticana die 18 novembris 1626
consecrata est; basilica Ostiensis vero die 10 decembris 1854.
21 In Praesentatione B. M. V.
Festum Praesentationis B. M. V. originem ducit e dedicatione basi-
licae Sanctae Mariae Novae, quae Hierosolymis aedificata fuerat prope
Templum (543). Quamvis haec basilica a saeculis destructa sit, festum
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
109
Praesentationis B. M. V. per totum Orientem celebratur. Receptum est
in Calendario Capellae Papalis Avenioni anno 1373; suppressum vero a
Pio V anno 1568, denuo ascriptum est in Calendario romano anno 1585.
22 S. Caeciliae
Festum S. Caeciliae die 22 novembris in eius basilica trans Tiberim
agebatur iam anno 545, teste Libro Pontificali. Titulus Caeciliae certis-
sime anterior est anno 313.
23 S. Clementis I
S. Columbani
Depositio S. Clementis I die 23 novembris recolitur a Martyrologio hie-
ronymiano omnibusque libris liturgicis romanis, dum eius memoria
agitur die sequenti apud Byzantinos.
Depositio S. Columbani Bobii, in Italia, die 23 novembris anno 615 in
antiquioribus manuscriptis Martyrologii hieronymiani recolitur. Eius
cultus pluribus in regionibus est vulgatus.
30 S. Andreae
Festum S. Andreae ab omnibus calendariis tum orientalibus tum occi-
dentalibus die 30 novembris recensetur. Romae iam invenitur saeculo vi.
DECEMBER
3 S. Francisci Xavier
S. Franciscus Xavier obiit in Sanciano, Sinarum insula, die 3 decembris
1552. Canonizatus est anno 1622, eiusque festum ascriptum est in Calen-
dario romano anno 1663.
4 S. Ioannis Damasceni
Depositio S. Ioannis Damasceni prope Hierosolymas die 4 decembris
in ritu byzantino memoratur, qua die valde probabiliter sanctus obiit
circa annum 749. Eius vero festum ascriptum est in Calendario romano
anno 1890, die 27 martii celebrandum.
6 S. Nicolai
Depositio S. Nicolai Myrae, in Lycia, die 6 decembris in ritibus byzan-
tino et copto celebratur. Eius festum per Occidentem inde a saeculo x
110
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
diffusum est, maxime post eius reliquiarum translationem Barium, in
Italia, anno 1087.
7 S. Ambrosii
S. Ambrosius obiit Mediolani sabbato sancto die 4 aprilis 397. At sive
Mediolani, sive Romae, sive apud Byzantinos, propter sollemnitates pa-
schales, eius festum die 7 decembris celebratur, qua die episcopus ordi-
natus est (374). Eius nomen ascriptum est in Calendario romano
saeculo xn.
8 In Conceptione Immaculata B. M. V.
Festum Conceptionis B. M. V. ascriptum est in Calendario romano
anno 1476. Post definitionem dogmaticam anni 1854 factum est festum
Immaculatae Conceptionis.
11 S. Damasi I
Depositio S. Damasi in eius coemeterio via Ardeatina die 11 decem-
bris 384 a Libro Pontificali recensetur. Ipsius festum saeculo xi evul-
gatum est.
12 S. Ioannae Franciscae de Chantal
S. Ioanna Francisca de Chantal obiit Molini, in Gallia, die 13 decem-
bris 1641. Canonizata est anno 1767, eiusque festum ascriptum est in
Calendario romano anno 1769, die 21 augusti celebrandum. Memoria nunc
S. Franciscae anticipatur ob natale S. Luciae.
13 S. Luciae
Depositio S. Luciae Syracusis, in Sicilia, die 13 decembris in Martyro-
logio hieronymiano recolitur. Eius festum Romae saeculo vi receptum est.
14 S. Ioannis a Cruce
S. Ioannes a Cruce obiit Ubedae, in Hispania, die 14 decembris 1591.
Canonizatus est anno 1726, eiusque festum ascriptum est in Calendario
romano anno 1738, die 14 novembris celebrandum.
21 S. Petri Canisii
S. Petrus Canisius obiit Friburgi Helvetiorum die 21 decembris 1597.
Canonizatus est anno 1925, eiusque festum ascriptum est in Calendario
romano anno sequenti (1926), die 27 aprilis celebrandum.
COMMENTARIUS HISTORICUS CALENDARII INSTAURATI
111
23 S. Ioannis de Kety
S. Ioannes de Kety obiit Cracoviae, in Polonia, nocte Nativitatis Do-
mini anno 1473. Canonizatus est anno 1767, eiusque festum ascriptum
est in Calendario romano anno 1770, die 20 octobris celebrandum.
25 In Nativitate Domini
Sollemnitas Nativitatis Domini instituta est Romae anno circiter 330.
Antiquior testis Natalis Domini invenitur in Depositione Martyrum anni 354.
26 S. Stephani
Festum S. Stephani die 26 decembris recolitur in Breviario syriaco
saeculi iv exeuntis et in Martyrologio hieronymiano. In omnibus vero
ritibus orientalibus longo iam tempore translatum est in diem sequentem.
27 S. Ioannis
Festum S. Ioannis die 27 decembris recolitur in Breviario syriaco et
in Martyrologio hieronymiano. Nunc diversis diebus celebratur in ritibus
orientalibus: die 29 decembris apud Armenos, die 30 eiusdem mensis
apud Coptos, die 7 maii apud Syros et die 26 septembris apud Byzantinos.
28 Ss. Innocentium
Festum Ss. Innocentium die 28 decembris recolitur in Martyrologio
hieronymiano. Die vero sequenti celebratur in ritibus syro, byzantino et
copto.
29 S. Thomae Becket
S. Thomas Becket martyr occubuit Cantuariae, in Anglia, die 29 de-
cembris 1170. Canonizatus est anno 1173, eiusque festum statim per occi-
dentales regiones diffusum est.
31 S. Silvestri I
Depositio S. Silvestri in coemeterio Priscillae die 31 decembris 335
in Depositione Episcoporum (354) recensetur. Eius festum inde a saecu-
lo v celebratur.
II
VARIATIONES
IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
IANU ARIUS
I Octava Nativitatis Domini
Octavae Nativitatis additur commemoratio explicita divinae Mater-
nitatis B. M. V., de qua iam agebatur in pluribus orationibus, antiphonis
et responsoriis Officii.
5 S. Telesphori
Memoria S. Telesphori, anno 1602 in Calendario romano ascripta, expun-
gitur: die enim 5 ianuarii non recensetur in Martyrologio hieronymiano
Papa huius nominis sed aliquis martyr afer ignotus.
6 In Epiphania
Nil mutatur.
II S. Hygini
Memoria S. Hygini, saeculo xn in Calendario romano ascripta, expun-
gitur: nullo enim iure martyrum numero S. Hyginus est computandus,
eiusque natalis dies ignoratur.
13 In Commemoratione Baptismatis Domini
Festum Baptismatis Domini dominica post Epiphaniam, seu post diem
6 ianuarii, celebrabitur.
14 S. Hilarii
S. Felicis
Memoria S. Hilarii die eius natali, 13 ianuarii (367), reponitur.
Memoria S. Felicis, qui floruit Nolae ibique obiit circa annum 250,
quamvis antiqua, Calendariis particularibus relinquitur: S. Felix vero
fuit confessor fidei, sed martyrium non subiit.
15 S. Pauli, primi eremitae
S. Mauri
Memoria S. Pauli, saeculo xn in Calendario romano ascripta, Calen-
dariis particularibus relinquitur: multae enim inveniuntur difficultates
sub respectu historico de Vita S. Pauli a S. Hieronymo conscripta.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
113
Memoria S. Mauri, saeculo xn in Calendario romano ascripta, Calen-
dariis particularibus relinquitur. S. Maurus, S. Benedicti discipulus, de
quo tractatur in Dialogis S. Gregorii Magni, nunc ab omnibus distingui-
tur a Mauro Glannofoliensi, in territorio Andegavensi in Gallia, de quo
agitur in Martyrologio romano.
16 S. Marcelli
Memoria S. Marcelli, papae non tamen martyris (t Romae anno 309),
quamvis antiqua, Calendariis particularibus relinquitur, quia non agitur
de Sancto « momentum universale revera prae se ferente » (Const. Sa-
crosanctum Concilium, art. 111).
17 S. Antonii
Nil mutatur.
18 S. Priscae
Memoria S. Priscae, quamvis antiqua, Calendario eius basilicae titu-
laris in Aventino relinquitur: Acta S. Priscae non sunt fabulosa tantum,
sed neque propria.
19 Ss. Marii, Marthae, Audifacis et Abacum
S. Canuti
Memoria sanctorum Martyrum, saeculo ix in Calendario romano
ascripta, expungitur: de his enim martyribus solummodo cognoscuntur
nomina, Marius, Martha, Audifax et Abacum, locus eorum depositionis,
coemeterium Ad Nymphas in via Cornelia, et depositionis dies, 19 vel
20 ianuarii.
Memoria S. Canuti, martyris (f in Dania die 10 iulii 1086), anno 1670
in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur,
quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
20 Ss. Fabiani et Sebastiani
Utriusque martyris memoria separatim celebratur cum formulariis
propriis secundum antiquam traditionem romanam.
21 S. Agnetis
Nil mutatur.
8 ( 790 )
114
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
22 Ss. Vincentii et Anastasii
Nil mutatur quoad memoriam S. Vincentii, sed memoria S. Anastasii,
saeculo xn in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus
relinquitur. S. Anastasius Hierosolymis martyr occubuit anno 628, eiusque
cultus Romam inductus est ratione translationis reliquiarum in basi-
licam S. Vincentii « Ad aquas salvias », via Laurentina.
23 S. Raymundi de Penyafort
S. Emerentianae
Memoria S. Raymundi de Penyafort die 7 ianuarii, postridie eius nata-
lem (die 6 ianuarii 1275), reponitur.
Memoria S. Emerentianae, saeculo ix in Calendario romano ascripta,
Calendariis particularibus relinquitur: praeter nomen, de S. Emerentiana
solummodo cognoscitur quod deposita sit via Nomentana, in Coemeterio
Maiori die 23 ianuarii.
24 S. Timothei
Memoria S. Timothei, cum memoria S. Titi coniuncta, die 26 ianuarii
recolitur, quia die 24 eiusdem mensis fit memoria depositionis S. Fran-
cisci de Sales.
25 In Conversione S. Pauli
Commemoratio S. Petri expungitur.
26 S. Polycarpi
Memoria S. Polycarpi, episcopi Smyrnensis, die eius natali 23 februarii
(155) reponitur: dies 26 ianuarii natalis est S. Polycarpi Nicaeni.
27 S. Ioannis Chrysostomi
Memoria S. Ioannis Chrysostomi die 13 septembris, pridie eius nata-
lem (die 14 septembris 407) reponitur.
28 S. Petri Nolasci
S. Agnetis secundo
Memoria S. Petri Nolasci (f die 25 decembris 1256), anno 1664 in
Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia
non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
Memoria S. Agnetis « secundo », vel « de eius nativitate » ut legitur
in Sacramentario Gelasiano, expungitur: geminat enim memoriam die
21 huius mensis celebratam.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
115
29 S. Francisci Salesii
Memoria S. Francisci de Sales, qui obiit Lugduni die 28 decembris
1623, die 24 ianuarii recolitur, qua die eius corpus Annecii depositum
est (1624).
30 S. Martinae
Memoria S. Martinae, anno 1635 in Calendario romano ascripta, Calen-
dario basilicae titularis relinquitur: de S. Martina nihil traditum est,
praeter nomen mulieris sub cuius titulo papa Donus (676-678) basilicam
dedicavit in Foro romano.
31 S. loannis Bosco
Nil mutatur.
Dominica a die 2 ad diem 5 ianuarii occurrente: SS.mi Nominis Iesu
Festum SS.mi Nominis Iesu, anno 1721 in Calendario romano ascrip-
tum, supprimitur, cum iam de SS.mi Nominis Iesu impositione agatur
in Officio octavae Nativitatis. Attamen Missa de SS.mo Nomine Iesu
inter Missas votivas reponitur.
Dominica I post Epiphaniam: S. Familiae Iesu, Mariae et Ioseph
Festum S. Familiae dominica infra octavam Nativitatis reponitur, ut
dominica post Epiphaniam festum Baptismatis Domini celebrari possit.
FEBRUARIUS
1 S. Ignatii
Memoria S. Ignatii Antiocheni die eius natali 17 octobris (circa annum
107) reponitur.
2 In Purificatione B. M. V.
Mutatur titulus festi huius diei: dicitur « In Praesentatione Domini »,
quo manifestius intelligi possit quod agitur de festivitate Domini.
3 S. Blasii
Nil mutatur.
4 S. Andreae Corsini
Memoria S. Andreae Corsini (f Florentiae die 6 ianuarii 1374), anno
1666 in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relin-
116
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
quitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae
se ferente ».
5 S. Agathae
Nil mutatur.
6 S. Titi
S. Dorotheae
Memoria S. Titi, cum memoria S. Timothei coniuncta, die 26 ianuarii
reponitur, ut duo discipuli S. Pauli simul colantur postridie Conver-
sionem Apostoli.
Memoria S. Dorotheae, saeculo xm in Calendario romano ascripta,
expungitur: Acta S. Dorotheae sunt omnino fabulosa; videtur martyrium
subiisse in Caesarea Cappadociae.
7 S. Romualdi
Memoria S. Romualdi die eius natali 19 iunii (1027) reponitur.
8 S. Ioannis de Matha
Memoria S. Ioannis de Matha (f Romae die 17 decembris 1213), anno
1679 in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinqui-
tur, quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se
ferente ».
9 S. Cyrilli Alexandrini
S. Apolloniae
Memoria S. Cyrilli Alexandrini die eius natali, 27 iunii (444), iuxta
Byzantinos, reponitur.
Memoria S. Apolloniae, virginis et martyris Alexandrinae, saeculo xiii
in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur:
quamvis agatur de martyre vere authentica persecutionis Decii (248-249),
nulla tamen eius exstat commemoratio in Calendariis orientalibus.
10 S. Scholasticae
Nil mutatur.
11 In Apparitione B. M. V. Immaculatae
Mutatur titulus memoriae huius diei, quae abhinc dicetur « B. M. V. de
Lapurdo » quo manifestius videatur obiectum celebrationis esse ipsam
beatam Mariam Virginem, non factum historicum eius apparitionum.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
117
12 Ss. septem Fundatorum Ordinis Servorum B. M. V.
Memoria septem Fundatorum O.S.M. reponitur die natali unius ex
ipsis, S. Alexii Falconieri, qui dicitur obiisse die 17 februarii 1310.
14 S. Valentini
Memoria S. Valentini, quamvis antiqua. Calendariis particularibus
relinquitur, quia de S. Valentino, praeter nomen, solummodo cognoscitur
quod depositus sit via Flaminia die 14 februarii.
15 Ss. Faustini et lovitae
Memoria Ss. Faustini et lovitae, saeculo xm in Calendario romano
ascripta, expungitur: agitur de martyribus Brixiensibus, Faustino et lu-
ventia nomine, de quibus exstant Acta omnino fabulosa; in iis Iovita
diaconus habetur, quamquam mulier erat.
18 S. Simeonis
Memoria S. Simeonis, saeculo xii in Calendario romano ascripta,
Calendariis particularibus relinquitur, quia iste antiquus martyr hiero-
solymitanus, cuius festum apud Byzantinos die 27 aprilis agitur, non est
momenti revera universalis.
22 Cathedrae S. Petri
Commemoratio S. Pauli expungitur.
23 S. Petri Damiani
Memoria S. Petri Damiani (f die 22 februarii 1072) die 21 eiusdem
mensis reponitur, quia dies 23 natalis est S. Poly carpi.
24 S. Matthiae
Festum S. Matthiae die 14 maii reponitur, ita ut extra Quadragesimam,
et quidem circa Ascensionem, celebretur.
27 S. Gabrielis a Virgine Perdolente
Memoria S. Gabrielis a Virgine Perdolente (f Insulae, in Aprutio, anno
1862), anno 1932 in Calendario romano ascripta, Calendariis particulari-
bus relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale re-
vera prae se ferente ».
118
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
MARTIUS
4 S. Casimiri
S. Lucii I
Quoad S. Casimirum nil mutatur.
Memoria S. Lucii (f Romae 254), anno 1602 in Calendario romano
ascripta, expungitur: nullo enim iure S. Lucius martyrum numero est
computandus: inscribitur enim in Depositione episcoporum (354).
6 Ss. Perpetuae et Felicitatis
Memoria Ss. Perpetuae et Felicitatis die eorum natali, 7 martii (202
vel 203), reponitur.
7 S. Thomae de Aquino
Memoria S. Thomae de Aquino (f die 7 martii 1274), cum saepe in
Quadragesima occurrat, die 28 ianuarii, eius translationis die Tolosam
(1369), reponitur.
8 S. Ioannis a Deo
Nil mutatur.
9 S. Franciscae Romanae
Nil mutatur.
10 Ss. Quadraginta Martyrum
Memoria Ss. Quadraginta Martyrum, saeculo xn in Calendario romano
ascripta, supprimitur: non paucae difficultates ortae sunt de veracitate
eorum Actuum.
12 S. Gregorii Magni
Memoria S. Gregorii Magni (f die 12 martii 604), cum semper in
Quadragesima occurrat, die 3 septembris, eius ordinationis die (590), re-
ponitur.
17 S. Patricii
Nil mutatur.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
119
18 S. Cyrilli Hierosolymitani
Nil mutatur.
19 S. Ioseph
Nil mutatur. Attamen Conferentiis Episcopalibus facultas tribuitur
sollemnitatem S. Ioseph ad aliam diem extra Quadragesimam transferendi.
21 S. Benedicti
Memoria S. Benedicti (f die 21 martii 547), cum semper in Quadra-
gesima occurrat, die 11 iulii reponitur, qua die in multis regionibus a
saeculo vm celebratur.
24 S. Gabrielis
Festum S. Gabrielis, anno 1921 in Calendario romano ascriptum, con-
iungitur cum festo Ss. Archangelorum Michaelis et Raphaelis, die 29 Sep-
tembris celebrando.
25 In Annuntiatione B. M. V.
Mutatur aliquo modo titulus sollemnitatis: dicitur: « In Annuntiatione
Domini », quo manifestius intellegi possit quod agitur praecipue de sol-
lemnitate Domini.
27 S. Ioannis Damasceni
Memoria S. Ioannis Damasceni die eius natali, 4 decembris (circa 749),
reponitur.
28 S. Ioannis de Capistrano
Memoria S. Ioannis de Capistrano die eius natali, 23 octobris (1456),
reponitur.
Feria VI post dominicam I Passionis: Septem Dolorum B. M. V.
Commemoratio Septem Dolorum B. M. V., anno 1727 in Calendario
romano hac die ascripta, supprimitur, uti geminatio festi sub eodem
titulo die 15 septembris agendi.
APRILIS
2 S. Francisci de Paula
Nil mutatur.
120
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
4 S. Isidori
Nil mutatur.
5 S. Vincentii Ferrerii
Nil mutatur.
11 S. Leonis 1
Memoria S. Leonis Magni die eius natali, 10 novembris (461), reponitur.
13 S. Hermenegildi
Memoria S. Hermenegildi (f Hispali anno 586), anno 1632 in Calen-
dario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia non
agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
14 S. Iustini
Ss. Tiburtii, Valeriani et Maximi
Memoria S. Iustini, dum eius natalis dies ignoretur, die 1 iunii repo-
nitur, qua die apud Byzantinos colitur.
Memoria Ss. Tiburtii, Valeriani et Maximi, quamvis antiqua, Calen-
dariis particularibus relinquitur, quia de iis, praeter nomina, solummodo
cognoscitur quod depositi sunt via Appia in Coemeterio Praetextati, die
14 aprilis.
17 S. Aniceti
Memoria S. Aniceti, saeculo xn in Calendario romano ascripta, suppri-
mitur: nullo enim iure S. Anicetus martyrum numero est computandus,
eiusque natalis dies ignoratur.
21 S. Anselmi
Nil mutatur.
22 Ss. Soteris et Caii
Memoria S. Soteris (f circa an. 175) et S. Caii (die 22 aprilis 296),
saeculo xm in Calendario romano ascripta, expungitur: nullo enim iure
martyrum numero S. Soter et S. Caius sunt computandi. S. Caius inscri-
bitur in Depositione episcoporum (354); S. Soteris vero natalis dies igno-
ratur.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
121
23 S. Georgii
Nil mutatur.
24 S. Fidelis de Sigmaringa
Nil mutatur.
25 Litania maior
Litania maior aboletur, dum fere idem habeat obiectum ac Litaniae
minores seu Rogationes.
S. Marci
Nil mutatur.
26 Ss. Cleti et Marcellini
Memoria Ss. Cleti et Marcellini, saeculo xm in Calendario romano
ascripta, expungitur: ignoratur dies depositionis S. Cleti, qui non videtur
fuisse martyr; pariter disputatur de depositionis die S. Marcellini, qui
obiit anno 304, dum acerbe saeviebat persecutio diocletianea.
27 S. Petri Canisii
Memoria S. Petri Canisii die eius natali, 21 decembris (1597), reponitur.
28 S. Pauli a Cruce
Memoria S. Pauli a Cruce die 19 octobris, postridie eius natale (f die
18 octobris 1775), reponitur.
29 S. Petri
Memoria S. Petri Veronensis (f prope Mediolanum die 6 aprilis 1252),
anno 1586 in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus re-
linquitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae
se ferente ».
30 S. Catharinae Senensis
Memoria S. Catharinae Senensis die eius natali, 29 aprilis (1380), re-
ponitur.
MAIUS
1 S. Ioseph Opificis
Sollemnitas S. Ioseph Opificis, anno 1955 in Calendario romano ascripta,
nunc fit memoria ad libitum, cum agatur praecipue de commemoratione
secundaria S. Ioseph cum sic dicto « die laboris » coniuncta.
122
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
2 S. Athanasii
Nil mutatur.
3 Ss. Alexandri, Eventii et Theoduli, atque S. Iuvenalis
Memoria Ss. Alexandri, Eventii et Theoduli, quamvis antiqua, Galen-
dariis particularibus relinquitur, quia de iis, praeter nomina, solummodo
cognoscitur quod depositi sunt via Nomentana, miliario vn, die 3 maii.
Memoria S. Iuvenalis, episcopi narniensis non tamen martyris, simi-
liter Calendariis particularibus relinquitur.
4 S. Monicae
Memoria S. Monicae die 27 augusti, pridie memoriam S. Augustini,
reponitur.
5 S. Pii V
Memoria S. Pii V die 30 aprilis, pridie eius natale (die 1 maii 1572),
reponitur.
7 S. Stanislai
Memoria S. Stanislai die eius natali, 11 aprilis (1079), reponitur.
9 S. Gregorii Nazianzeni
Memoria S. Gregorii Nazianzeni (f die 25 ianuarii 389 vel 390) cum
memoria S. Basilii Magni (f die 1 ianuarii 379) coniungitur, die 2 ianuarii
celebranda.
10 S. Antonini
Ss. Gordiani et Epimachi
Memoria S. Antonini (t Florentiae die 2 maii 1459), anno 1683 in Ca-
lendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia non
agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
Memoria Ss. Gordiani et Epimachi, quamvis antiqua, Calendariis par-
ticularibus relinquitur, quia de iis, praeter nomina, solummodo cogno-
scitur quod depositi sunt via Latina, in ipsorum coemeterio, die 10 iunii.
11 Ss. Philippi et Iacobi
Festum Ss. Philippi et Iacobi, die 1 maii Romae a saeculo vi celebra-
tum, anno vero 1955 ad diem 11 eiusdem mensis translatum, die 3 maii
reponitur, i. e. prima die libera post eorum antiquam festivitatem.
123
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
12 Ss. Nerei, Achillei et Domitillae, atque Pancratii
Memoria Ss. Nerei et Achillei, et memoria S. Pancratii separatim cele-
brantur cum formulariis propriis secundum antiquam traditionem roma-
nam. Memoria vero S. Domitillae, anno 1595 in Calendario romano ascrip-
ta, expungitur, cum eius cultus nullum habeat fundamentum in traditione.
13 S. Roberti Bellarmino
Memoria S. Roberti Bellarmino die eius natali, 17 septembris (1621),
reponitur.
14 S. Bonifatii
Memoria S. Bonifatii, saeculo xn in Calendario romano ascripta, expun-
gitur: Passio S. Bonifatii Tarsensis est omnino fabulosa.
15 S. Ioannis Baptistae de la Salle
Memoria S. Ioannis Baptistae de la Salle die eius natali, 7 aprilis (1719),
reponitur.
16 S. Ubaldi
Memoria S. Ubaldi (f Eugubii anno 1160), anno 1605 in Calendario ro-
mano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia non agitur
de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
17 S. Paschalis Baylon
Memoria S. Paschalis Baylon (f apud Villam Regalem, in Hispania,
anno 1592), anno 1784 in Calendario romano ascripta, Calendariis parti-
cularibus relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale
revera prae se ferente ».
18 S. Venantii
Memoria S. Venantii Camertis, anno 1670 in Calendario romano ascrip-
ta, Calendario locali relinquitur: non paucae difficultates ortae sunt de
veracitate Actuum huius martyris.
19 S. Petri Caelestini
Memoria S. Petri Caelestini (f prope Anagnium anno 1296), anno 1668
in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur,
quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se feren-
te »: post suam canonizationem (anno 1313) S. Petrus de Morrone hono-
ratus est potius ut eremita quam ut papa, teste Calendario Cappellae
papalis saeculi xiv.
124
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
S. Pudentianae
Memoria S. Pudentianae, saeculo vm in Calendario romano ascripta,
Calendario basilicae titularis relinquitur: nil historice constat de Actis
Ss. Pudentianae et Praxedis ad illustrandam originem tituli Pudentis et
Praxedis compositis.
20 S. Bernardini Senensis
Nil mutatur.
25 S. Gregorii VII
S. Urbani I
Quoad S. Gregorium VII nil mutatur.
Memoria S. Urbani, quamvis antiqua, deletur: iuxta antiquos libros
liturgicos non agitur de S. Urbano I, papa non tamen martyre, sed de
episcopo martyre ignoto cuiusdam civitatis suburbanae.
26 S. Philippi Nerii
S. Eleutherii
Quoad S. Philippum nihil mutatur.
Memoria S. Eleutherii, saeculo xn in Calendario romano ascripta,
expungitur: S. Eleutherius papa non videtur martyrium subiisse, et dies
eius depositionis ignoratur.
27 S. Bedae
S. Ioannis I
Memoria S. Bedae die eius natali, 25 maii (735), reponitur.
Memoria S. Ioannis I die eius natali, 18 maii (526), reponitur.
28 S. Augustini
Memoria S. Augustini, die 27 maii, postridie eius natale (26 maii 604
vel 605) reponitur.
29 S. Mariae Magdalenae de Pazzis
Memoria S. Mariae Magdalenae de’ Pazzi die eius natali, 25 maii (1607),
reponitur.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
125
30 S. Felicis I
Memoria S. Felicis I, saeculo xm in Calendario romano ascripta, sup-
primitur: iuxta antiquos libros liturgicos non agitur de S. Felice papa,
cuius depositionis dies, 30 decembris (274), in Depositione episcoporum
(354) recolitur, sed de S. Felice martyre via Aurelia sepulto.
31 B. M. V. Reginae
S. Petronillae
Memoria B. M. V. Reginae die 22 augusti reponitur, quo clarius mani-
festetur nexus inter Regalitatem B. M. V. eiusque Assumptionem.
Memoria S. Petronillae, saeculo viii in Calendario romano ascripta,
Calendariis particularibus relinquitur, quia nil cognoscitur de ista virgine
et martyre praeter nomen et depositionem in coemeterio Domitillae, via Ar-
deatina, die 31 maii.
IUNIUS
1 S. Angelae Mericiae
Memoria S. Angelae Merici die eius natali, 27 ianuarii (1540), reponitur.
2 Ss. Marcellini et Petri, atque Erasmi
De Ss. martyribus Marcellino et Petro nil mutatur. Memoria S. Erasmi,
qui Formiis martyr occubuit, saeculo xi-xii in Calendario romano ascrip-
ta, Calendario locali relinquitur.
4 S. Francisci Caracciolo
Memoria S. Francisci Caracciolo (f Agnone anno 1608), anno 1807 in
Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia
non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
5 S. Bonifatii
Nil mutatur.
6 S. Norberti
Nil mutatur.
9 Ss. Primi et Feliciani
Memoria Ss. Primi et Feliciani, martyrum Praenestinorum, quorum
reliquiae Romam anno 648 translatae sunt, Calendariis particularibus
relinquitur.
126
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
10 S. Margaritae Scotiae
Memoria S. Margaritae die eius natali, 16 novembris (1093), reponitur.
11 S. Barnabae
Nil mutatur.
12 S. loannis a S. Facundo
Ss. Basilidis, Cyrini, Naboris et Nazarii
Memoria S. loannis (f S. Facundo, vulgo Sahagun, in Hispania, die
11 iunii 1479), anno 1729 in Calendario romano ascripta, Calendariis par-
ticularibus relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum univer-
sale revera prae se ferente ».
Memoria Ss. Basilidis, Cyrini, Naboris et Nazarii, saeculo viii in Ca-
lendario romano ascripta, expungitur. Horum enim Passio est omnino
fabulosa. Agitur de tribus commemorationibus eadem die occurrentibus:
celebrantur depositio S. Basilidis, martyris romani via Aurelia, translatio
S. Cyrini, episcopi Sisciae (in Yugoslavia), via Appia, et dedicatio basi-
licae Ss. Naboris et Nazarii, martyrum mediolanensium, via Aurelia.
13 S. Antonii de Padua
Nil mutatur.
14 S. Basilii Magni
Memoria S. Basilii Magni die 2 ianuarii, postridie eius natale (die
1 ianuarii 379) reponitur.
15 Ss. Viti, Modesti atque Crescentiae
Memoria S. Viti, martyris in Lucania, quamvis antiqua, calendariis
particularibus relinquitur. Modestus vero et Crescentia videntur esse per-
sonae ficticiae, quorum nomina saeculo xi in Calendario romano ascripta
sunt.
17 S. Gregorii Barbadici
Memoria S. Gregorii Barbarigo (t Patavii die 18 iunii 1697), anno 1960
in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur,
quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
18 S. Ephraem
Ss. Marci et Marcelliani
Memoria S. Ephraem die eius natali, 9 iunii (378), reponitur.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
127
Memoria Ss. Marci et Marcelliani, quamvis antiqua, Calendariis par-
ticularibus relinquitur, quia de his martyribus, praeter nomina, solum-
modo cognoscitur quod depositi sint via Ardeatina in coemeterio Balbi-
nae, die 18 iunii.
19 S. Iulianae de Falconeriis
Ss. Gervasii et Protasii
Memoria S. Iulianae de' Falconieri (f Florentiae anno 1341), anno 1738
in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia
non agitur de Sancta « momentum universale revera prae se ferente ».
Memoria Ss. Gervasii et Protasii, quamvis antiqua, Calendariis parti-
cularibus relinquitur, quia de his martyribus mediolanensibus nihil scitur
praeter reliquiarum inventionem a S. Ambrosio, anno 386, factam.
20 S. Silverii
Memoria S. Silverii, qui obiit relegatus in insulam Palmariam anno
537, saeculo xn in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus
relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale revera
prae se ferente ».
21 S. Aloisii Gonzagae
Nil mutatur.
22 S. Paulini Nolani
Nil mutatur.
23 Vigilia Nativitatis S. Ioannis Baptistae
De vigilia Nativitatis S. Ioannis Baptistae fit solummodo ad libitum
Missa vespertina more festivo.
24 In Nativitate S. Ioannis Baptistae
Nil mutatur.
25 S. Gulielmi
Memoria S. Gulielmi (f prope Nuscum anno 1142) anno 1785 in Calen-
dario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia non
agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
128
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
26 Ss. loannis et Pauli
Memoria Ss. loannis et Pauli, quamvis antiqua, Calendario basilicae
titularis relinquitur: multae, ut patet, inveniuntur difficultates sub respectu
historico de passione Ss. loannis et Pauli.
28 Vigilia Ss. Petri et Pauli
De vigilia Ss. Petri et Pauli fit solummodo ad libitum Missa vesper-
tina more festivo.
29 Ss. Petri et Pauli
Nil mutatur.
30 In Commemoratione S. Pauli
Haec Commemoratio Calendario basilicae romanae S. Pauli relinqui-
tur: etenim ineunte saeculo vm Romae instituta est, quo facilius Papa ce-
lebrare posset S. Petrum in Vaticano die 29 iunii et S. Paulum postridie
via Ostiensi, sed ratio huius duplicis sollemnitatis non adest extra Urbem.
IULIUS
1 Pretiosissimi Sanguinis D. N. I. C.
Sollemnitas Pretiosissimi Sanguinis D. N. I. C., anno 1849 in Calendario
romano ascripta ob Urbem a seditione liberatam, expungitur, quia Pre-
tiosissimus Sanguis Christi Redemptoris iam veneratur in sollemnitati-
bus Passionis, necnon Ss.mae Eucharistiae et Sacratissimi Cordis lesu
atque in festo Exaltationis S. Crucis. Attamen Missa de Pretiosissimo San-
guine D. N. I. C. inter Missas votivas reponitur.
2 In Visitatione B. M. V.
Ss. Processi et Martiniani
Festum Visitationis die 31 maii reponitur, i. e. inter sollemnitates An-
nuntiationis Domini et Nativitatis S. loannis Baptistae, quo aptius con-
sentiat narrationi evangelicae.
Memoria Ss. Processi et Martiniani, quamvis antiqua, Calendariis par-
ticularibus relinquitur, quia de his martyribus, praeter nomina, solum-
modo cognoscitur quod depositi sint via Aurelia in coemeterio Damasi,
die 2 iulii.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE 129
3 S. Irenaei
Memoria S. Irenaei die eius natali, 28 iunii (circa annum 202), repo-
nitur.
5 S. Antonii Mariae Zaccaria
Nil mutatur.
7 Ss. Cyrilli et Methodii
Memoria Ss. Cyrilli et Methodii die S. Cyrilli natali, 14 februarii (869),
reponitur.
8 S. Elisabeth
Memoria S. Elisabeth die eius natali, 4 iulii (1336), reponitur.
10 Ss. Septem Fratrum et Ss. Rufinae et Secundae
Memoria Ss. Septem Fratrum, quamvis antiqua, expungitur. Horum
enim Passio est omnino fabulosa. Agitur vero de quattuor commemora-
tionibus eadem die occurrentibus: via Salaria: Ss. Felicis et Philippi
in coemeterio Priscillae; Ss. Vitalis, Martialis et Alexandri in coemeterio
Iordanorum; S. Silani in coemeterio Maximi; via Appia: S. Ianuarii in
coemeterio Praetextati.
Memoria Ss. Rufinae et Secundae, saeculo xii in Calendario romano
ascripta occasione translationis reliquiarum in Lateranum, Calendariis
particularibus relinquitur, quia, praeter nomina, solummodo cognoscitur
quod depositae sint via Cornelia, miliario ix.
11 S. Pii I
Memoria S. Pii I, saeculo xi in Calendario romano ascripta, expun-
gitur: nullo enim iure martyrum numero S. Pius I est computandus,
eiusque natalis dies ignoratur.
12 S. Ioannis Gualberti
Ss. Naboris et Felicis
Memoria S. Ioannis Gualberto (f Passignano, prope Florentiam, die
12 iulii 1073), anno 1595 in Calendario romano ascripta, Calendariis par-
ticularibus relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum univer-
sale revera prae se ferente ».
Memoria Ss. Naboris et Felicis, martyrum mediolanensium, saeculo xn
in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur.
9 ( 790 )
130
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
14 S. Bonaventurae
Memoria S. Bonaventurae die eius natali, 15 iulii (1274), reponitur.
15 S. Henrici
Memoria S. Henrici die eius natali, 13 iulii (1024), reponitur.
16 B. M. V. de Monte Carmelo
Nil mutatur.
17 S. Alexii
Memoria S. Alexii, saeculo xn in Calendario romano ascripta, expun-
gitur, quia Vita S. Alexii est fabulosa.
18 S. Camilli de Lellis
Ss. Symphorosae et septem eius filiorum
Memoria S. Camilli de Lellis die eius natali, 14 iulii (1614), reponitur.
Memoria S. Symphorosae eiusque filiorum, saeculo xn in Calendariq
romano ascripta, expungitur, quia eorum Acta non sunt fide digna; agitur,
ut putant, de quadam imitatione Passionis S. Felicitatis et eius septem
filiorum.
19 S. Vincenti! a Paulo
Memoria S. Vincentii de Paul die eius natali, 27 septembris (1660),
reponitur.
20 S. Hieronymi Aemiliani
S. Margaritae
Memoria S. Hieronymi Emiliani die eius natali, 8 februarii (1537),
reponitur.
Memoria S. Margaritae, saeculo xm in Calendario romano ascripta,
deletur, quia Acta S. Margaritae, vel Marinae, omnino sunt fabulosa.
21 S. Laurentii de Brundusio
S. Praxedis
Quoad S. Laurentium de Brundusio nil mutatur.
Memoria S. Praxedis, fundatricis tituli homonymi in Esquilino, Calen-
dario huius basilicae relinquitur: Acta S. Praxedis sunt fabulosa.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
131
22 S. Mariae Magdalenae
Nil mutatur in titulo memoriae huius diei, sed agitur tantummodo de
S. Maria Magdalena cui Christus post suam resurrectionem apparuit,
non vero de sorore S. Marthae neque de peccatrice cui Dominus remisit
peccata ( Lc 7, 36-50).
23 S. Apollinaris
S. Liborii
Memoria S. Apollinaris Ravennatis, quamvis antiqua, Calendariis par-
ticularibus relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale
revera prae se ferente ».
Memoria S. Liborii, episcopi Cenomanensis (circa saeculum iv), anno
1702 in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinqui-
tur, eadem ratione.
24 S. Christinae
Memoria S. Christinae, saeculo xn in Calendario romano ascripta,
Calendariis particularibus relinquitur, quia nihil scitur de ista virgine
et martyre praeter nomen et depositionem Vulsinii.
25 S. Iacobi
S. Christophori
Quoad S. Iacobum nihil mutatur.
Memoria S. Christophori, anno circiter 1550 in Calendario romano
ascripta, Calendariis particularibus relinquitur: quamvis Acta S. Chri-
stophori fabulosa sint, antiqua inveniuntur monumenta eius veneratio-
nis; attamen cultus huius Sancti non pertinet ad traditionem romanam.
26 S. Annae
Memoriae S. Annae additur memoria S. Ioachim eius coniugis.
27 S. Pantaleonis
Memoria S. Pantaleonis, saeculo xn in Calendario romano ascripta,
Calendariis particularibus relinquitur, quia fere nihil scitur de isto
martyre orientali, cuius Acta sunt fabulosa.
28 Ss. Nazarii et Celsi, Victoris I et Innocentii I
Memoria Ss. Nazarii et Celsi, saeculo xn in Calendario romano ascripta,
Calendariis particularibus relinquitur, quia de his martyribus mediola-
132
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
nensibus nihil scitur praeter reliquiarum inventionem a S. Ambrosio
anno 395 factam.
Memoria S. Victoris I, saeculo xiii in Calendario romano ascripta,
expungitur; nullo enim iure S. Victor I martyrum numero est computan-
dus, eiusque natalis dies ignoratur.
Memoria S. Innocentii I, saeculo xm in Calendario romano ascripta,
deletur, quia non agitur de die depositionis huius sancti, qui obiit die
12 martii 417.
29 S. Marthae
Ss. Felicis, Simplicii, Faustini et Beatricis
Quoad S. Martham nihil mutatur.
Memoria S. Felicis, quamvis antiqua, Calendariis particularibus re-
linquitur, quia de isto martyre, praeter nomen, solummodo cognoscitur
quod depositus sit via Portuensi in coemeterio suo, die 29 iulii.
Memoria Ss. Simplicii, Faustini et Beatricis, quamvis antiqua, Calen-
dariis particularibus relinquitur, quia de his martyribus, praeter nomina,
solummodo cognoscitur quod depositi sint eadem via Portuensi in coe-
meterio Generosae, die 29 iulii.
30 Ss. Abdon et Sennen
Memoria Ss. Abdon et Sennen, quamvis antiqua, Calendariis particula-
ribus relinquitur, quia de his martyribus, praeter nomina, solummodo
cognoscitur quod depositi sint via Portuensi, in coemeterio Pontiani,
die 30 iulii.
31 S. Ignatii de Loyola
Nil mutatur.
AUGUSTUS
1 Ss. Machabaeorum
Memoria Ss. Machabaeorum, quamvis antiquissima et fere universa-
lis, Calendariis particularibus relinquitur: usque ad annum 1960 fiebat
solummodo eorum commemoratio in festo S. Petri ad vincula; nunc vero
die 1 augusti fit memoria S. Alfonsi Mariae de' Liguori et, iuxta rubricas,
altera memoria servari nequit eadem die.
2 S. Alfonsi Mariae de Ligorio
Memoria S. Alfonsi Mariae de’ Liguori die eius natali, 1 augusti (1787),
reponitur.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
133
S. Stephani I
Memoria S. Stephani I (f anno 257), ut testatur Depositio episcopo-
rum (354), papae non tamen martyris, quamvis antiqua, Calendariis par-
ticularibus relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum univer-
sale revera prae se ferente ».
4 S. Dominici
t
Memoria S. Dominici die J augusti, postridie eius natale (6 augusti
1221) reponitur; abhinc vero hac die fiet memoria S. Ioannis Baptistae
Vianney.
5 In Dedicatione basilicae S. Mariae ad Nives
Mutatur titulus memoriae huius diei, et dicitur: « In Dedicatione
basilicae S. Mariae », sine ulla mentione historiae fabulosae fundationis
basilicae in monte Esquilino.
6 In Transfiguratione D. N. I. C.
Ss. Xysti II, Felicissimi et Agapiti
Quoad festum Transfigurationis nihil mutatur.
Memoria Ss. Xysti II eiusque sociorum, qui martyres occubuerunt
die 6 augusti 258, pridie huius diei anticipatur ob festum Transfigura-
tionis Domini.
7 S. Caietani
S. Donati
Memoria S. Caietani die 8 augusti, postridie eius natale (7 augusti
1547) reponitur; ahhinc.«*rfreo. hac - die fiet memoria- — S? ■■ Dominici.
Memoria S. Donati, saeculo xn in Calendario romano ascripta, Calen-
dariis particularibus relinquitur: S. Donati, episcopi Aretini non tamen
martyris, ut constat ex Martyrologio hieronymiano/ Acta sunt fabulosa.
8 S. Ioannis Mariae Vianney _ T)AQrr\ cyi^cC-L
Ss. Cyriaci, Largi et Smaragdi
Memoria S. Ioannis Mariae Vianney die eius natali, 4 augusti (1859),
reponitur.
Memoria Ss. Cyriaci, Largi et Smaragdi, quamvis antiqua, Calenda-
riis particularibus relinquitur, quia de his martyribus, praeter nomina,
solummodo cognoscitur quod depositi sint via Ostiensi, miliario vii, die
8 augusti.
134
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
9 Vigilia S. Laurentii
S. Romani
Vigilia S. Laurentii deletur.
Memoria S. Romani, saeculo xn in Calendario romano ascripta, Calen-
dariis particularibus relinquitur: Acta S. Romani sunt fabulosa, eiusque
cultus ignoratur ab antiqua traditione romana.
10 S. Laurentii
Nil mutatur.
11 Ss. Tiburtii et Susannae
Memoria S. Tiburtii, quamvis antiqua, Calendariis particularibus relin-
quitur, quia de illo, praeter nomen, solummodo cognoscitur quod depo-
situs sit via Labicana in coemeterio Inter duas lauros, die 11 augusti.
Memoria S. Susannae, saeculo xm in Calendario romano ascripta, Ca-
lendario eius basilicae titularis relinquitur: Acta fabulosa S. Susannae
ad exponendas origines eius tituli composita sunt.
12 S. Clarae
Memoria S. Clarae die eius natali, 11 augusti (1253), reponitur.
13 Ss. Hippolyti et Cassiani
Memoriae S. Hippolyti denuo additur S. Pontiani memoria, secun-
dum antiquam traditionem romanam in Calendario pro Clero almae
Urbis anno 1963 feliciter instauratam.
Memoria S. Cassiani, saeculo xiv in Calendario romano ascripta, Ca-
lendariis particularibus relinquitur: S. Cassianus martyr occubuit Foro
Cornelii, eiusque cultus non pertinet ad traditionem romanam.
14 Vigilia Assumptionis B. M. V.
S. Eusebii
De vigilia Assumptionis B. M. V. fit solummodo ad libitum Missa
vespertina more festivo.
Memoria S. Eusebii, quamvis antiqua, Calendario eius basilicae titu-
laris in Esquilino relinquitur. In Martyrologio hieronymiano legitur:
« Romae Eusebii tituli sui conditoris ».
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
135
15 In Assumptione B. M. V.
Nil mutatur.
16 S. Ioachim
Memoria S. Ioachim die 26 iulii reponitur, qua die annuntiatur:
« Ss. Ioachim et Annae, parentum B. M. V. ».
17 S. Hyacinthi
Memoria S. Hyacinthi (f Cracoviae die 15 augusti 1257), anno 1625
in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur,
quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se fe-
rente ».
18 S. Agapiti
Memoria S. Agapiti, quamvis antiqua, Calendariis particularibus relin-
quitur: Acta huius martyris, qui Praeneste passus est, sunt omnino
fabulosa.
19 S. Ioannis Eudes
Nil mutatur.
20 S. Bemardi
Nil mutatur.
21 S. Ioannae Franciscae Fremiot de Chantal
Memoria S. Ioannae Franciscae die 12 decembris, pridie eius natale
(die 13 decembris 1641) reponitur.
22 Immaculati Cordis B. M. V.
Ss. Timothei et sociorum
Memoria Immaculati Cordis B. M. V. sabbato post sollemnitatem Sa-
cratissimi Cordis Iesu reponitur, fitque hodie memoria B. M. V. Reginae.
Memoria S. Timothei, quamvis antiqua, Calendariis particularibus
relinquitur, quia de illo, praeter nomen, solummodo cognoscitur quod
depositus sit via Ostiensi, die 22 augusti.
Memoria S. Hippolyti, saeculo xm in Calendario romano, ascripta,
expungitur, quia geminat memoriam eiusdem S. Hippolyti die 13 augu-
sti actam.
136
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Memoria S. Symphoriani, saeculo xm in Calendario romano ascripta.
Calendariis particularibus relinquitur: cultus S. Symphoriani, qui marty-
rium subiit Augustoduni, non pertinet ad traditionem romanam.
23 S. Philippi Benitii
Memoria S. Philippi Benizi (t Tuderti die 22 augusti 1285) anno 1690
in Calendario romano ascripta. Calendariis particularibus relinquitur
quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente» .
24 S. Bartholomaei
Nil mutatur.
25 S. Ludovici
Nil mutatur.
26 S. Zephyrini
Memoria S. Zephyrini, saeculo xm in Calendario romano ascripta,
deletur: nullo enim iure martyrum numero S. Zephyrinus (f anno 217)
est computandus, diesque 26 augusti non est eius natale.
27 S. Iosephi Calasanctii
Memoria S. Iosephi Calasanz die eius natali, 25 augusti (1648), repo-
nitur.
28 S. Augustini
S. Hermetis
Quoad S. Augustinum nil mutatur.
Memoria S. Hermetis, quamvis antiqua, Calendariis particularibus
relinquitur, quia de illo, praeter nomen, solummodo cognoscitur quod
depositus sit via Salaria, in coemeterio Basillae, die 28 augusti.
29 In Decollatione S. Ioannis Baptistae
S. Sabinae
Mutatur titulus memoriae huius diei, et dicitur: « In Passione S. Ioan-
nis Baptistae », ut legitur in Sacramentario Gelasiano.
Memoria S. Sabinae, quamvis antiqua, Calendario eius basilicae titu-
laris in Aventino relinquitur: Acta S. Sabinae sunt fabulosa.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
137
30 S. Rosae Limanae
Ss. Felicis et Adaucti
Memoria S. Rosae de Lima die 23 augusti, pridie eius natale (die 24
augusti 1617), reponitur.
Memoria Ss. Felicis et Adaucti, quamvis antiqua. Calendariis particu-
laribus relinquitur, quia de istis martyribus, praeter nomina, solummodo
cognoscitur quod depositi sint via Ostiensi, in coemeterio Commodillae,
die 30 augusti.
31 S. Raymundi Nonnati
Memoria S. Raymundi Nonnati (f Cardonae, in Hispania, 1240), anno
1669 in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinqui-
tur, quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se
ferente ».
1
SEPTEMBER
S. Aegidii
Ss. duodecim Fratrum
Memoria S. Aegidii, saeculo xn in Calendario romano ascripta, Ca-
lendariis particularibus relinquitur: Vita S. Aegidii est fabulosa, cul-
tusque huius sancti, qui vixit in regione Nemausensi, non pertinet ad
traditionem romanam.
Memoria Ss. duodecim Fratrum, saeculo xm in Calendario romano
ascripta, deletur: Acta eorum sunt fabulosa; isti martyres nullo modo
fratres sunt secundum carnem et passi sunt in diversis locis Lucaniae.
2 S. Stephani Regis
Memoria S. Stephani Hungariae die 16 augusti, postridie eius natale
(15 augusti 1038), reponitur.
3 S. Pii X
Memoria S. Pii X die 21 augusti, postridie eius natale (20 augusti
1914), reponitur.
5 S. Laurentii Iustiniani
Memoria S. Laurentii Giustiniani (f Venetiis die 8 ianuarii 1455), anno
1690 in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur,
quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
138
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
8 In Nativitate B. M. V.
S. Hadriani
Quoad festum Nativitatis B. M. V. nil mutatur.
Memoria S. Hadriani, quamvis antiqua, Calendariis particularibus
relinquitur: agitur de martyre orientali ignoto, cuius cultus in Urbe
receptus est ob dedicationem basilicae in eius honorem in Foro romano.
9 S. Gorgonii
Memoria S. Gorgonii, quamvis antiqua. Calendariis particularibus re-
linquitur, quia de illo, praeter nomen, solummodo cognoscitur quod
depositus sit via Labicana, in coemeterio Inter duas lauros, die 9 Sep-
tembris.
10 S. Nicolai de Tolentino
Memoria S. Nicolai (f Tolentini, anno 1305), anno 1585 in Calendario
romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia non agitur
de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
11 Ss. Proti et Hyacinthi
Memoria Ss. Proti et Hyacinthi, quamvis antiqua, Calendariis parti-
cularibus relinquitur, quia de istis martyribus, praeter nomina, solum-
modo cognoscitur quod depositi sint via Salaria, in coemeterio Basillae,
die 11 septembris.
12 Ss.mi Nominis B. M. V.
Festum Ss.mi Nominis B. M. V., anno 1684 in Calendario romano
ascriptum in memoriam Tureorum Vindobonae profligatorum (1683),
supprimitur, quia videtur esse aliqua geminatio festi Nativitatis B. M. V.
14 In Exaltatione sanctae Crucis
Nil mutatur.
15 Septem Dolorum B. M. V.
S. Nicomedis
Nil mutatur in festo B. M. V. praeter titulum qui deinceps erit: « B. Ma-
riae Virginis Perdolentis ».
Memoria S. Nicomedis, quamvis antiqua, Calendariis particularibus
relinquitur, quia de illo, praeter nomen, solummodo cognoscitur quod
depositus sit via Nomentana, in suo coemeterio, die 15 septembris.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
139
16 Ss. Cornelii et Cypriani
Ss. E up herniae, Luciae et Geminiani
Quoad Ss. Cornelium et Cyprianum nil mutatur.
Memoria S. Euphemiae, quamvis antiqua et fere universalis, Calen-
dariis particularibus relinquitur, quia Acta celeberrimae virginis et mar-
tyris Chalcedonensis omnino sunt fabulosa.
Memoria Ss. Luciae et Geminiani, quamvis antiqua, expungitur, ut ge-
minatio illius quae die 13 decembris, natali S. Luciae, celebratur. Gemi-
nianus vero, de quo agitur in Passione S. Luciae, videtur esse persona
mere ficticia.
17 Impressionis Ss. Stigmatum S. Francisci
Memoria Impressionis Ss. Stigmatum S. Francisci (anno 1224), anno
1585 in Calendario romano ascripta, anno 1602 suppressa, anno vero
1615 denuo inducta, Calendariis particularibus relinquitur: geminat enim
quodam modo memoriam S. Francisci, die 4 octobris celebrandam.
18 S. Iosephi de Cupertino
Memoria S. Iosephi de Cupertino (f Auximi, anno 1663), anno 1769
in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur,
quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se fe-
rente ».
19 S. Ianuarii et sociorum
luxta Martyrologium hieronymianum et Calendarium carthaginense,
fit memoria solummodo S. Ianuarii, sine mentione eius sociorum.
20 Ss. Eustachii et sociorum
Memoria Ss. Eustachii et sociorum, saeculo xn in Calendario romano
ascripta, deletur: Passio S. Eustachii est omnino fabulosa.
21 S. Matthaei
Nil mutatur.
22 S. Thomae de Villanova
Memoria S. Thomae de Villanova (f Valentiae, in Hispania, die
8 septembris 1555), anno 1659 in Calendario romano ascripta, Calendariis
particularibus relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum uni-
versale revera prae se ferente ».
140
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Ss. Mauritii et sociorum
Memoria Ss. Mauritii et sociorum, saeculo xi in Calendario romano
ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia in Passione marty-
rum Acaunensium non paucae inveniuntur difficultates sub respectu
historico, eorumque cultus non pertinet ad traditionem romanam.
23 S. Lini
S. Theclae
Memoria S. Lini, saeculo xi in Calendario romano ascripta, expun-
gitur: ignoratur dies depositionis S. Lini, qui non videtur fuisse martyr.
Memoria S. Theclae, saeculo xi in Calendario romano ascripta, deletur,
quia eius cultus non aliud habet fundamentum quam Acta apocrypha
Pauli et Theclae.
24 B. M. V. de Mercede
Memoria B. M. V. de Mercede, anno 1696 in Calendario romano
ascripta, calendariis particularibus relinquitur, quia agitur de cultu pecu-
liari conexo cum originibus Ordinis fundati a S. Petro de Nolasco ad re-
demptionem captivorum.
26 Ss. Cypriani et Iustinae
Memoria Ss. Cypriani et Iustinae, saeculo xm in Calendario romano
ascripta, expungitur, quia agitur de personis mere ficticiis.
27 Ss. Cosmae et Damiani
Memoria Ss. Cosmae et Damiani die praecedenti (26 Septembris)
reponitur, ob natale S. Vincentii de Paul.
28 S. Wenceslai
Nil mutatur.
29 In Dedicatione S. Michaelis Archangeli
Cultui S. Michaelis iungi tur cultus S. Gabrielis et S. Raphaelis. Muta-
tur ergo titulus festi huius diei et dicitur: « Ss. Michaelis, Gabrielis et
Raphaelis, archangelorum ».
30 S. Hieronymi
Nil mutatur.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
141
OCTOBER
1 S. Remigii
Memoria S. Remigii (f Rhemis die 13 ianuarii 533), saeculo xm in
Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia
non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
2 Ss. Angelorum Custodum
Nil mutatur.
3 S. Teresiae a Iesu Infante
Memoria S. Teresiae a Iesu Infante die 1 octobris, postridie eius
natale (30 septembris 1897) reponitur.
4 S. Francisci Assisiensis
Nil mutatur
5 Ss. Placidi et sociorum
Memoria Ss. Placidi et sociorum, anno 1588 in Calendario romano
ascripta, expungitur: S. Placidus, S. Benedicti discipulus, nunc ab om-
nibus distinguitur a S. Placido martyre ignoto in Sicilia, ut testatur re-
centior recognitio Calendarii monastici (anno 1961).
6 S. Brunonis
Nil mutatur.
7 B. M. V. a Rosario
S. Marci
Quoad celebrationem B. M. V. a Rosario nil mutatur.
Memoria S. Marci (f Romae anno 336), quamvis antiqua, Calendariis
particularibus relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum uni-
versale revera prae se ferente ».
8 S. Birgittae
Ss. Sergii, Bacchi, Marcelli et Apuleii
Memoria S. Birgittae die eius natali, 23 iulii (1373), reponitur.
Memoria S. Sergii, saeculo xn in Calendario romano ascripta, expun-
gitur: cultus huius martyris syri non pertinet ad traditionem romanam.
142
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Memoria S. Marcelli, martyris capuani, saeculo xm in Calendario
romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur eadem ratione.
9 S. Ioannis Leonardi
Ss. Dionysii, Rustici et Eleutherii
Nil mutatur.
10 S. Francisci Borgiae
Memoria S. Francisci de Borja (f Romae die 30 septembris 1572),
anno 1688 in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus
relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale revera
prae se ferente ».
12 Maternitatis B. M. V.
Maternitas B. M. V. die 1 ianuarii recolitur in Sollemnitate S. Dei Ge-
netricis Mariae.
13 S. Eduardi
Memoria S. Eduardi (f Londinii die 5 ianuarii 1066), anno 1679 in Ca-
lendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia non
agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
14 S. Callisti I
Nil mutatur.
15 S. Teresiae de Avila
Nil mutatur.
16 S. Hedwigis
Nil mutatur.
17 S. Margaritae Mariae Alacoque
Memoria S. Margaritae Mariae Alacoque die 16 octobris, pridie eius
natale (die 17 octobris 1690), reponitur ob diem passionis S. Ignatii An-
tiocheni.
18 S. Lucae
Nil mutatur.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
143
19 S. Petri de Alcantara
Memoria S. Petri (f Alcantarae, in Hispania, die 18 octobris 1562),
anno 1670 in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relin-
quitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se
ferente ».
20 S. loannis Cantii
Memoria S. loannis de Kety die 23 decembris, pridie eius natale (die
24 decembris 1473), reponitur.
21 S. Hilarionis
Ss. Ursulae et sociarum
Memoria S. Hilarionis (f in Cypro anno circiter 371), saeculo xm in
Calendario romano ascripta. Calendariis particularibus relinquitur, quia
non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
Memoria Ss. Ursulae et sociarum, saeculo xiv in Calendario romano
ascripta, expungitur, quia earum Passio est omnino fabulosa: nil vero
scitur, ne quidem nomina, de « sanctis virginibus » quae Coloniae tempore
incerto interfectae sunt.
23 S. Antonii Mariae Claret
Memoria S. Antonii Mariae Claret die eius natali, 24 octobris (1870),
reponitur.
24 S. Raphaelis
Festum S. Raphaelis, anno 1921 in Calendario romano ascriptum, con-
iungitur cum festo Ss. archangelorum Michaelis et Gabrielis, die 29 Sep-
tembris celebrando.
25 Ss. Chrysanthi et Dariae
Memoria Ss. Chrysanthi et Dariae, saeculo xi ascripta in Calendario
romano, die 25 octobris agenda, Calendariis particularibus relinquitur,
quia de istis martyribus, praeter nomina, solummodo cognoscitur quod
depositi sint via Salaria. In antiquis documentis eorum memoria variis
diebus recolitur.
26 S. Evaristi
Memoria S. Evaristi, saeculo xi in Calendario romano ascripta, dele-
tur: nullo enim iure S. Evaristus martyrum numero est computandus,
eiusque natalis dies ignoratur.
144
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
28 Ss. Simonis et Iudae
Nil mutatur.
Dominica ultima octobris: D. N. Iesu Christi Regis
Sollemnitas « D. N. Iesu Christi universorum Regis » dominica ultima
« per annum », i. e. dominica ante Adventum, reponitur.
NOVEMBRIS
1 Omnium Sanctorum
Nil mutatur.
2 Omnium Fidelium Defunctorum
Nil mutatur.
4 S. Caroli Borromaei
Ss. Vitalis et Agricolae
Quoad S. Carolum nil mutatur.
Memoria Ss. Vitalis et Agricolae, saeculo xm in Calendario romano
ascripta. Calendariis particularibus relinquitur, quia de his martyribus
bononiensibus nihil scitur, praeter reliquiarum inventionem a S. Am-
brosio anno 393 factam.
8 Ss. Quattuor Coronatorum
Memoria Ss. Quattuor Coronatorum, quamvis antiqua, Calendariis par-
ticularibus relinquitur; multae difficultates inveniuntur sub respectu hi-
storico de istis martyribus in quorum honorem celeberrima exstat basi-
lica in Coelio.
9 In Dedicatione archibasilicae Ss.mi Salvatoris
S. Theodori
Nil mutatur, nisi titulus memoriae huius diei, qui sic legitur: « In De-
dicatione Basilicae Lateranensis ».
Memoria S. Theodori, quamvis antiqua. Calendariis particularibus
relinquitur: nil scitur de isto martyre, qui passus est Amaseae in Ponto.
10 S. Andreae Avellini
Memoria S. Andreae Avellini (f Neapoli, anno 1608), anno 1725 in Ca-
lendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia non
agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE 145
Ss. Tryphonis, Respicii et Nymphae
Memoria Ss. Tryphonis, Respicii et Nymphae, saeculo xi in Calendario
romano ascripta, expungitur, quia omnia ignorantur de iis martyribus,
quorum nullus est romanus.
11 S. Martini Turonensis
S. Mennae
Quoad S. Martinum nil mutatur.
Memoria S. Mennae, illustris martyris alexandrini, quamvis antiqua,
Calendariis particularibus relinquitur: a saeculis eius cultus non remansit
popularis in Occidente.
12 S. Martini I
Memoria S. Martini I die eius natali, 13 aprilis (656), reponitur.
13 S. Didaci
Memoria S. Didaci (f Compluti, in Hispania, die 12 novembris 1463),
anno 1588 in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relin-
quitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae
se ferente ».
14 S. Iosaphat
Memoria S. Iosaphat die eius natali, 12 novembris (1623), reponitur.
15 S. Alberti Magni
Nil mutatur.
16 S. Gertrudis
Nil mutatur.
17 S. Gregorii Thaumaturgi
Memoria S. Gregorii Thaumaturgi (t Neocaesareae, in Ponto, anno cir-
citer 270), anno 1568 in Calendario romano ascripta, Calendariis particu-
laribus relinquitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale
revera prae se ferente ».
18 In Dedicatione Basilicarum Ss. Petri et Pauli
Nil mutatur.
10 ( 790 )
146
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
19 S. Elisabeth
S. Pontiani
Memoria S. Elisabeth die eius natali, 17 novembris (1231), reponitur.
Memoria S. Pontiani, saeculo xm hac die in Calendario romano repo-
sita, die eius translationis Romam, 13 augusti, denuo celebrabitur una
cum memoria S. Hippolyti.
20 S. Felicis Valesii
Memoria S. Felicis de Valois, anno 1679 in Calendario romano ascripta,
Calendariis particularibus relinquitur: multas enim praebent difficultates
sub respectu historico documenta in quibus tractatur de vita S. Felicis
de Valois.
21 In Praesentatione B. M. V.
Nil mutatur.
22 S. Caeciliae
Nil mutatur.
23 S. Clementis I
S. Felicitatis
Quoad S. Clementem nil mutatur.
Memoria S. Felicitatis, quamvis antiqua, Calendariis particularibus
relinquitur, quia de illa, praeter nomen, solummodo cognoscitur quod
deposita sit via Salaria, in coemeterio Maximi, die 23 novembris.
24 S. Ioannis a Cruce
S. Chrysogoni
Memoria S. Ioannis a Cruce die eius natali, 14 decembris (1591), re-
ponitur.
Memoria S. Chrysogoni, quamvis antiqua, Calendario eius basilicae
titularis transtiberinae relinquitur. Passio S. Chrysogoni est fabulosa,
nulloque iure S. Chrysogonus romanus martyrum numero videtur esse
computandus.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
147
25 S. Catharinae
Memoria S. Catharinae, saeculo xm in Calendario romano ascripta,
deletur: non solum Passio S. Catharinae est omnino fabulosa, sed de
ipsa persona Catharinae nihil certum affirmari potest.
26 S. Silvestri
S. Petri Alexandrini
Memoria S. Silvestri (t apud Fabrianum, anno 1267), anno 1890 in
Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia
non agitur de Sancto « momentum universale revera prae se ferente ».
Memoria S. Petri Alexandrini (f die 24 vel 25 novembris 312), saeculo xn
in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur, quia
cultus huius martyris non pertinet ad traditionem romanam.
29 S. Saturnini
Memoria S. Saturnini, quamvis antiqua, Calendariis particularibus
relinquitur, quia de illo, praeter nomen, solummodo cognoscitur quod
depositus sit via Salaria, in coemeterio Thrasonis, die 29 novembris.
30 S. Andreae
Nil mutatur.
DECEMBER
2 S. Bibianae
Memoria S. Bibianae, saeculo xi in Calendario romano ascripta. Ca-
lendario eius basilicae titularis relinquitur: de S. Bibiana nihil traditum
est praeter nomen mulieris sub cuius titulo papa Simplicius (468-483)
basilicam dedicavit in Esquilino.
3 S. Francisci Xaverii
Nil mutatur.
4 S. Petri Chrysologi
S. Barbarae
Memoria S. Petri Chrysologi die eius natali, 30 iulii (post annum 451),
reponitur.
Memoria S. Barbarae, saeculo xn in Calendario romano ascripta, de-
letur: Acta S. Barbarae sunt omnino fabulosa et etiam de loco ubi passa
sit summa inter peritos est dissensio.
148
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
5 S. Sabbae
Memoria S. Sabbae (f prope Hierosolymam die 5 decembris 532),
saeculo xii in Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relin-
quitur, quia non agitur de Sancto « momentum universale revera prae
se ferente ».
6 S. Nicolai
Nil mutatur.
7 S. Ambrosii
Nil mutatur.
8 In Conceptione Immaculata B. M. V.
Nil mutatur.
10 S. Melchiadis
Memoria S. Melchiadis (f Romae, die 10 ianuarii 314), saeculo xm in
Calendario romano ascripta, Calendariis particularibus relinquitur: nullo
enim iure martyrum numero computandus est S. Melchiades seu Miltia-
des, qui obiit post pacem constantinianam; eius nomen in Depositiofie
Episcoporum (354) inscribitur.
11 S. Damasi I
Nil mutatur.
13 S. Luciae
Nil mutatur.
16 S. Eusebil
Memoria S. Eusebii Vercellensis die 2 augusti, postridie eius natale
(die 1 augusti 371), reponitur.
21 S. Thomae
Festum S. Thomae die eius translationis, 3 iulii, reponitur, ne inter-
rumpatur series feriarum maiorum Adventus.
24 Vigilia Nativitatis Domini
De vigilia Nativitatis fit solummodo ad libitum Missa vespertina more
festivo.
25 In Nativitate Domini
Nil mutatur.
VARIATIONES IN CALENDARIUM ROMANUM INDUCTAE
149
26 S. Stephani
Nil mutatur.
27 S. Ioannis
Nil mutatur.
28 Ss. Innocentium
Nil mutatur.
29 Infra octavam Nativitatis: S. Thomae Becket
Nil mutatur.
30 Infra octavam Nativitatis
Nil mutatur.
31 Infra octavam Nativitatis: S. Silvestri I
Nil mutatur.
III
ELENCHUS GEOGRAPHICUS SANCTORUM
Ex isto elencho, secundum ordinem Calendarii digesto, excluduntur
nomina Sanctorum de quibus agitur in Sacris Scripturis. Unus vel alter
Sanctus bis inscribitur (una vice inter parentheses) vel ratione originis,
vel ratione loci apostolatus et mortis.
Nomina Sanctorum de quibus fit memoria ad libitum litteris italicis
imprimuntur.
EUROPA
Roma (25)
Fabianus, Sebastianus, Agnes, Francisca Romana, Martinus I, Pius V,
Nereus et Achilleus, Pancratius, Ioannes I, Gregorius VII, Iustinus, Mar-
cellinus et Petrus, Protomartyres Romani, Xystus II et Socii, Laurentius,
Pontianus et Hippolytus, Pius X, Gregorius Magnus, Cornelius, Callistus,
Leo Magnus, Caecilia, Clemens I, Damasus I, Silvester I.
Britannia Maior (6)
Anglia: Anselmus, Beda, Augustinus Cantuariensis, Ioannes Fisher et
Thomas More, Thomas Becket.
Scotia: Margarita.
Cecoslovachia (1)
Wenceslaus.
Gallia (16)
Hilarius, Franciscus de Sales, Ioannes Baptista de la Salle, (Petrus
Chanel), Irenaeus, Ioannes Maria Vianney, Ioannes Eudes, Bemardus, Lu-
dovicus, Vincentius de Paul, Teresia a Iesu Infante, Dionysius et Socii,
Margarita Maria Alacoque, (Isaac Jogues et Socii), Martinus Turonensis,
Ioanna Francisca de Chantal.
Germania (8)
Fidelis de Sigmaringa, Bonifatius, Norbertus, Henricus, Bruno, Alber-
tus Magnus, (Elisabeth Hungariae), Gertrudes.
Graecia et regiones slavicae (1)
Cyrillus et Methodius.
Helvetia (2)
(Fidelis de Sigmaringa), (Petrus Canisius).
ELENCHUS GEOGRAPHICUS SANCTORUM
151
Hibernia (2)
Patricius, Columbarius.
Hispania (11)
Raymundus de Penyafort, Vincentius, Isidorus, Vincentius Ferrer, Igna-
tius de Loyola, Dominicus, Ioseph Calasanz, Teresia de Avila, Antonius
Maria Claret, (Franciscus Xavier), Ioannes a Cruce.
Hollandia (1)
Petrus Canisius.
Hungaria (2)
Stephanus, Elisabeth.
Italia (37)
Angela Merici, Thomas de Aquino, Ioannes Bosco, Agatha, Hieronymus
Emiliani, Scholastica, Septem Fundatores Ordinis Servorum B. M. V.,
Petrus Damiani, Franciscus de Paula, Catharina Senensis, Bernardinus
Senensis, Maria Magdalena de’ Pazzi, Philippus Neri, (Antonius de Padua),
Romualdus, Aloisius Gonzaga, Paulinus Nolanus, Antonius Maria Zaccaria,
Maria Goretti, Benedictus, Camillus de Lellis, Bonaventura, Laurentius
de Brundusio, Petrus Chrysologus, Eusebius Vercellensis, Alphonsus Ma-
ria de' Liguori, Caietanus, Clara, Robertus Bellarmino, Ianuarius, Fran-
ciscus Assisiensis, Ioannes Leonardi, Paulus a Cruce, Ioannes de Capi-
strano, Carolus Borromeo, Ambrosius, Lucia.
IUGOSLAVIA (1)
Hieronymus.
Lusitania (3)
Ioannes a Deo, Antonius de Padua, Elisabeth.
Polonia (4)
Casimirus, Stanislaus, Hedwiges, Ioannes de Kety.
Russia (1)
Iosaphat.
Scandinavia (2)
Ansgarius, Birgitta.
152
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
AFRICA
Aegyptus (3)
Antonius abbas, Athanasius, Cyrillus Alexandrinus.
Africa septentrionalis (4)
Perpetua et Felicitas, Monica, Augustinus, Cyprianus.
Uganda (1)
Carolus Lwanga et Socii.
ASIA
Palestina (3)
Cyrillus Hierosolymitanus, Georgius, Ioannes Damascenus.
Syria (3)
( Ioannes Damascenus), Ephraem, Cosmas et Damianus.
Turchia (6)
Basilius Magnus et Gregorius Nazianzenus, Blasius, Polycarpus, Ioan-
nes Chrysostomus, Ignatius Antiochenus, Nicolaus.
Cina, India (1)
Franciscus Xavier.
Iaponia (1)
Paulus Miki et Socii.
AMERICA
Canada, USA (1)
Isaac Jogues et Socii.
Peruvia (3)
Turibius de Mongrovejo, Rosa de Lima, Martinus de Porres.
OCEANIA (1)
Petrus Chanel.
IV
ELENCHUS CHRONOLOGICUS SANCTORUM
In isto elencho chronologico datur annus mortis uniuscuiusque Sancti,
quando cognoscitur.
Nomina Sanctorum de quibus memoria fit ad libitum litteris italicis
imprimuntur.
Saeculo I (2)
Protomartyres Romani (64), Clemens I (circa 95).
Saeculo II (3)
Ignatius Antiochenus (circa 107), Polycarpus (155), Iustinus (circa 165).
Saeculo III (12)
Irenaeus (circa 202), Perpetua et Felicitas (202-203), Callistus (222),
Pontianus et Hippolytus (235), Fabianus (250), Cornelius (253), Xystus II
et Socii (258), Laurentius (258), Cyprianus (258), Dionysius et Socii, Agatha,
Caecilia (?)
Saeculo IV (25)
ante pacem Ecclesiae (11)
Sebastianus, Agnes, Vincentius, Blasius, Georgius, Nereus et Achilleus,
Pancratius, Marcellinus et Petrus, Ianuarius, Cosmas et Damianus, Lucia.
post pacem Ecclesiae (14)
Antonius abbas, Nicolaus, Silvester (335), Hilarius (367), Eusebius Ver-
cellensis (370-371), Athanasius (373), Ephraem (378), Basilius (379), Dama-
sus (384), Cyrillus Hierosolymitanus (386), Monica (387), Gregorius Na-
zianzenus (389), Ambrosius (397), Martinus Turonensis (397).
Saeculo V (8)
Ioannes Chrysostomus (407), Hieronymus (420), Augustinus (430), Pau-
linus (431), Cyrillus Alexandrinus (444), Petrus Chrysologus (circa 450),
Patricius (461), Leo Magnus (461).
Saeculo VI (3)
Ioannes I (526), Scholastica (547), Benedictus (547).
Saeculo VII (5)
Gregorius Magnus (604), Augustinus Cantuariensis (604-605), Columba-
nus (615), Isidorus (636), Martinus I (656).
154
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Saeculo VIII (3)
Beda (735), Ioannes Damascenus (749), Bonifatius (755).
Saeculo IX (2)
Ansgarius (865), Cyrillus (869) et Methodius (circa 885).
Saeculo X (1)
Wenceslaus (929).
Saeculo XI (7)
Henricus (1024), Romualdus (1027), Stephanus Hungariae (1038), Petrus
Damiani (1072), Stanislaus (1079), Gregorius VII (1085), Margarita Sco-
tiae (1093).
Saeculo XII (5)
Bruno (1101), Anselmus (1109), Norbertus (1134), Bernardus (1153),
Thomas Becket (1170).
Saeculo XIII (12)
Dominicus (1221), Franciscus Assisiensis (1226), Antonius de Padua
(1231), Elisabeth Hungariae (1231), Hedwiges (1243), Clara (1253), Ludo-
vicus (1270), Thomas de Aquino (1274), Bonaventura (1274), Raymundus
de Penyafort (1275), Albertus Magnus (1280), VII Fundatores Ordinis Ser-
vorum B. M. V.
Saeculo XIV (4)
Gertrudes (1302), Elisabeth Lusitaniae (1336), Birgitta (1373), Catha-
rina Senensis (1380).
Saeculo XV (6)
Vincendus Ferrer (1419), Francisca Romana (1440), Bernardinus Se-
nensis (1444), Ioannes de Capistrano (1456), Ioannes de Kety (1473), Casi-
mirus (1484).
Saeculo XVI (17)
Franciscus de Paula (1507), Ioannes Fisher et Thomas More (1535),
Hieronymus Emiliani (1537), Antonius Maria Zaccaria (1539), Angela Me-
riti (1540), Caietanus (1547), Ioannes a Deo (1550), Franciscus Xavier (1552),
Ignatius de Loyola (1556), Pius V (1572), Teresia de Avila (1582), Carolus
Borromeo (1584), Aloisius Gonzaga (1591), Ioannes a Cruce (1591), Phi-
lippus Neri (1595), Paulus Miki et Socii (1597), Petrus Canisius (1597).
ELENCHUS CHRONOLOGICUS SANCTORUM
155
Saeculo XVII (17)
Turibius de Mongrovejo (1606), Maria Magdalena de’ Pazzi (1607), Ioan-
nes Leonardi (1609), Camillus de Lellis (1614), Rosa de Lima (1617), Lau-
rentius de Brundusio (1619), Robertus Bellarmino (1621), Fidelis de Sigma-
ringa (1622), Franciscus de Sales (1622), Iosaphat (1623), Martinus de
Porres (1639), Ioanna Francisca de Chantal (1641), Isaac Jogues et Socii
(1647), Ioseph Calasanz (1648), Vincentius de Paul (1660), Ioannes Eudes
(1680), Margarita Maria Alacoque (1690).
Saeculo XVIII (3)
Ioannes Baptista de la Salle (1719), Paulus a Cruce (1775), Alfonsus
Maria de’ Liguori (1787).
Saeculo XIX (6)
Petrus Chanel (1841), Ioannes Maria Vianney (1859), Antonius Maria
Claret (1870), Carolus Lwanga et Socii (1886), Ioannes Bosco (1888), Te-
resia a Iesu Infante (1897).
Saeculo XX (2)
Maria Goretti (1906), Pius X (1914).
V
ELENCHUS ALPHABETICUS SANCTORUM
Achilleus, 12 maii ,
Agatha, 5 februarii
Agnes, 21 ianuarii
Albertus Magnus, 15 novembris
Aloisius Gonzaga, 21 iunii
Alfonsus Maria de' Liguori, 1 augusti
Ambrosius, 7 decembris
Andreas, 30 novembris
Angela Merici, 27 ianuarii
Angeli Custodes, 2 octobris
Anna, 26 iulii
Anselmus, 21 aprilis
Ansgarius, 3 februarii
Antonius Abbas, 17 ianuarii
Antonius de Padua, 13 iunii
Antonius Maria Claret, 24 octobris
Antonius Maria Zaccaria, 5 iulii
Athanasius, 2 maii
Augustinus, 28 augusti
Augustinus Cantuariensis, 27 maii
Barnabas, 11 iunii
Bartholomaeus, 24 augusti
Basilius, 2 ianuarii
Beda Venerabilis, 25 maii
Benedictus, 11 iulii
Bernardus, 20 augusti
Bernardinus Senensis, 20 maii
Birgitta, 23 iulii
Blasius, 3 februarii
Bonaventura, 15 iulii
Bonifatius, 5 iunii
Bruno, 6 octobris
Caecilia, 22 novembris
Caietanus, 8 augusti
Camillus de Lellis, 14 iulii
Carolus Borromeo, 4 novembris
Carolus Lwanga, 3 iunii
Casimirus, 4 martii
Catharina Senensis, 29 aprilis
Clara, 11 augusti
Clemens, 23 novembris
Columbanus, 23 novembris
Cornelius, 16 septembris
Cosmas, 26 septembris
Cyprianus, 16 septembris
Cyrillus Alexandrinus, 27 iunii
Cyrillus Hierosolymitanus, 18 martii
Cyrillus, monachus, 14 februarii
Damasus, 11 decembris
Damianus, 26 septembris
Dionysius, 9 octobris
Dominicus, 7 augusti
Elisabeth Hungariae, 17 novembris
Elisabeth Lusitaniae, 4 iulii
Ephraem, 9 iunii
Eusebius Vercellensis, 2 augusti
Fabianus, 20 ianuarii
Felicitas, 7 martii
Fidelis de Sigmaringa, 24 aprilis
Francisca Romana, 9 martii
Franciscus Assisiensis, 4 octobris
Franciscus de Paula, 2 aprilis
Franciscus de Sales, 24 ianuarii
Franciscus Xavier, 3 decembris
Fundatores Ordinis Servorum
B. M. V., 17 februarii
Gabriel, 29 septembris
Georgius, 23 aprilis
Gertrudes, 16 novembris
Gregorius Magnus, 3 septembris
Gregorius VII, 25 maii
Gregorius Nazianzenus, 2 ianuarii
ELENCHUS ALPHABETICUS SANCTORUM
157
Hedwiges, 16 octobris
Henricus, 13 iulii
Hieronymus, 30 septembris
Hieronymus Emiliani, 8 februarii
Hilarius, 13 ianuarii
Hippolytus, 13 augusti
Iacobus Maior, 25 iulii
Iacobus Minor, 3 maii
Ianuarius, 19 septembris
Ignatius Antiochenus, 17 octobris
Ignatius de Loyola, 31 iulii
Innocentes, 28 decembris
Ioachim, 26 iulii
Ioanna Francisca de Chantal,
12 decembris
Ioannes Baptista:
— In Nativitate, 24 iunii
— In Passione, 29 augusti
Ioannes Evangelista, 27 decembris
Ioannes I, 18 maii
Ioannes Bosco, 31 ianuarii
Ioannes de Capistrano, 23 octobris
Ioannes Chrysostomus, 13 septembris
Ioannes a Cruce, 14 decembris
Ioannes Damascenus, 4 decembris
Ioannes a Deo, 8 martii
Ioannes Eudes, 19 augusti
Ioannes Fisher, 22 iunii
Ioannes de Kety, 23 decembris
Ioannes Leonardi, 9 octobris
Ioannes Baptista de la Salle, 7 aprilis
Ioannes Maria Vianney, 4 augusti
Iosaphat, 12 novembris
Ioseph:
— Sollemnitas, 19 martii
— Opifex, 1 maii
Ioseph Calasanz, 25 augusti
Irenaeus, 28 iunii
Isaac Jogues, 19 octobris
Isidorus, 4 aprilis
ludas, 28 octobris
Iustinus, 1 iunii
Laurentius, 10 augusti
Laurentius de Brundusio, 21 iulii
Leo Magnus, 10 novembris
Lucas, 18 octobris
Lucia, 13 decembris
Ludovicus, 25 augusti
Marcus, 25 aprilis
Marcellinus, 2 iunii
Margarita Scotiae, 16 novembris
Margarita Maria Alacoque,
16 octobris
Maria:
— Sancta Dei Genetrix, 1 ianuarii
— B. M. V. de Lapurdo, 11 februarii
— Visitatio, 31 maii
— Cor Immaculatum, sabbato post
SS. Cor Iesu
— B. M. V. de Monte Carmelo, 16 iulii
— Dedicatio basilicae S. Mariae,
5 augusti
— Assumptio, 15 augusti
— B. M. V. Regina, 22 augusti
— Nativitas, 8 septembris
— B. M. V. Perdolens, 15 septembris
— B. M. V. a Rosario, 7 octobris
— Praesentatio B. M. V., 21 nov.
— Conceptio Immaculata, 8 dec.
(Annuntiatio et Praesentatio Do-
mini inter festa Domini adnu-
merantur)
Maria Goretti, 5 iulii
Maria Magdalena, 22 iulii
Maria Magdalena de’ Pazzi, 25 maii
Martha, 29 iulii
Martinus Turonensis, 11 novembris
Martinus I, 13 aprilis
Martinus de Porres, 3 novembris
Matthaeus, 21 septembris
Matthias, 14 maii
Methodius, 14 februarii
Michael, 29 septembris
Monica, 27 augusti
158
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Nereus, 12 maii
Nicolaus, 6 decembris
Norbertus, 6 iunii
Omnes Sancti, 1 novembris
Pancratius, 12 maii
Patricius, 17 martii
Paulus:
— Conversio, 25 ianuarii
— Sollemnitas, 29 iunii
— Dedicatio basilicae ostiensis,
18 novembris
Paulus a Cruce, 19 octobris
Paulus Miki, 6 februarii
Paulinus, 22 iunii
Perpetua, 7 martii
Petrus:
— Cathedra, 22 februarii
— Sollemnitas, 29 iunii
— Dedicatio basilicae vaticanae,
18 novembris
Petrus, martyr romanus, 2 iunii
Petrus Canisius, 21 decembris
Petrus Chanel, 28 aprilis
Petrus Chrysologus, 30 iulii
Petrus Damianus, 21 februarii
Philippus, 3 maii
Philippus Neri, 26 maii
Pius V, 30 aprilis
Pius X, 21 augusti
Polycarpus, 23 februarii
Pontianus, 13 augusti
Protomartyres romani, 30 iunii
Raphael, 29 septembris
Raymundus de Penyafort, 7 ianuarii
Robertus Bellarmino, 17 septembris
Romualdus, 19 iunii
Rosa de Lima, 23 augusti
Scholastica, 10 februarii
Sebastianus, 20 ianuarii
Silvester, 31 decembris
Simon, 28 octobris
Stanislaus, 1 1 aprilis
Stephanus, 26 decembris
Stephanus Hungariae, 16 augusti
Teresia de Avila, 15 octobris
Teresia a Iesu Infante, 1 octobris
Thomas, 3 iulii
Thomas de Aquino, 28 ianuarii
Thomas Becket, 29 decembris
Thomas More, 22 iunii
Timotheus, 26 ianuarii
Titus, 26 ianuarii
Turibius de Mongrovejo, 23 martii
Vincentius diaconus, 22 ianuarii
Vincentius Ferrer, 5 aprilis
Vincentius de Paul, 27 septembris
Wenceslaus, 28 septembris
Xystus II, 5 augusti
COMMENTARIUS IN LITANIAS SANCTORUM
I Principia generalia
1. De diversis formulariis Litaniarum Sanctorum
Liturgia romana tria praebet formularia pro Litaniis Sanctorum:
— formulare amplius, quod adhibetur praesertim in Rogationibus;
— formulare abbreviatum, quod e priore derivatur, quodque adhibetur
in nocte paschali et in ritibus recognitis secundi libri Pontificalis;
— formulare breve, quod invenitur in ritu commendationis animae
(Rit. Rom. tit. VI, cap. 7).
2. De principiis ad Litanias Sanctorum recognoscendas
Duo priora formularia recognoscenda erant iuxta principia generalia
Constitutionis de sacra Liturgia. Oportebat:
— supprimere duplicationes, eas praesertim quae oriri possunt quando
Litaniae adhibentur in ritu, qui cum Missa coniungitur;
— recognoscere textum : elenchum nempe Sanctorum reficere, ut magis
universalis quoad tempus et regiones inveniatur; recognoscere diversas
categorias Sanctorum; plures formulas in tertia parte emendare, quae cum
spiritu documentorum Concilii amplius non cohaerent (ex. gr. «Ut ini-
micos sanctae Ecclesiae humiliare digneris »);
— faciliorem reddere participationem populi, simpliciores efficiendo
invocationes, quae frequentius aequo mutabantur (ex. gr. ora, orate, inter-
cedite pro nobis);
— pluralitatem formulariorum admittere: quae si accipitur pro lectio-
nibus, orationibus, cantibus, immo pro ipsis precibus eucharisticis, non
videtur absona pro Litaniis Sanctorum;
— concedere Conferentiis Episcopalibus, immo aliquando ipsis Epi-
scopis, facultatem aptandi textum Litaniarum expressionibus diversarum
regionum.
II Applicatio principiorum ad instaurandas Litanias
1. Suppressio duplicationum
a) Duplicationes exstantes inter Litanias et Ordinem Missae
— Ultima pars Litaniarum Sanctorum : series intentionum Ut... digne-
ris, quae inveniuntur in ultima parte Litaniarum, respondet orationi uni-
versali, seu orationi fidelium.
160
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
Convenit ergo ut in Missis, in quibus dicuntur Litaniae, ultima earun-
dem Litaniarum pars locum teneat orationis universalis, praebens inten-
tiones respicientes tam bonum Ecclesiae et mundi quam personas aut res
circa quas ritus vertit, nempe baptizatos in nocte paschali, ordinandos,
ecclesiam aut altare quae dedicantur, etc.
— Agnus Dei certe pertinet ad structuram romanam Litaniarum;
deest tamen in Litaniis pro commendatione animae. Cum autem perti-
neat etiam ad Ordinem Missae, in quo constituit cantum fractionis inde
a saec. vii, praecedentia videtur esse danda Ordini Missae, ita ut Agnus
Dei supprimatur e Litaniis, quae infra Missam canuntur.
b) Duplicationes in ipsis Litaniis
Comparando, sub luce traditionis. Litanias commendationis animae
cum Litaniis Rogationum, clare apparet quod prius formulare, in sua
simplicitate, vitat quasdam duplicationes, quae saepius natae sunt ex
fusione diversorum usuum.
— Pater de caelis Deus : Litaniae pro commendatione animae non
habent post invocationem Kyrie, eleison; Christe, eleison quattuor alias
invocationes ad Patrem, ad Filium, ad Spiritum Sanctum et ad Trinita-
tem: quae constituunt veram duplicationem, ut clare patet ex traditione.
— Sancta Maria : Litaniae pro commendatione animae unam tantum
habent invocationem ad beatam Virginem. Amplificatio Sancta Dei Gene-
trix, Sancta Virgo virginum inducta est saeculo X. Etsi non constituit
duplicationem proprie dictam, in forma tamen breviore omitti potest.
— - Christe, audi nos; Christe, exaudi nos : hae duae invocationes, quae
desunt in Litaniis pro commendatione animae, non sunt necessario con-
iunctae. Dum enim prior iam apparet saec. viii, altera invenitur tantum-
modo sub fine saec. xm. In iis videri potest aliqua amplificatio invoca-
tionum Kyrie, eleison et Christe, eleison.
2. De textibus revisendis
a) Elenchus Sanctorum
Elenchus Sanctorum partem repraesentat, in qua amplior facultas
tributa est usibus localibus et pietati personali. Elenchus romanus pri-
maevus pauca tantum nomina praebet; Litaniae vero Ludovici Germanici
continent saltem 532 nomina (277 martyrum, 153 confessorum, 102 vir-
ginum).
Elenchus romanus hodiernus recognoscendus est ope cognitionum
hagiographicarum, ita ut Sancti legendarii excludantur. Item universalior
fieri debet sub respectu tum temporis tum regionum. Convenit enim ut in
COMMENTARIUS IN LITANIAS SANCTORUM
161
illum assumantur Sancti maioris momenti Orientis, necnon Sancti magis
recentes quam S. Franciscus Assisiensis. Insuper, ante invocationem
Omnes sancti Patriarchae et Prophetae enumerantur aliqui Sancti Vete-
ris Testamenti, secundum exemplum Litaniarum pro commendatione ani-
mae, in quibus invocantur sanctus Abel et sanctus Abraham.
b) Ordines Sanctorum
Antiquiores Litaniae invocant: Omnes Sancti in fine enumerationis
plus minusve amplae. Diversi ordines qui per Omnes introducuntur pau-
latim ingressi sunt formularium romanum.
In recensione breviore textus instaurati, invocationes generales unius-
cuiusque ordinis supprimuntur, et retinetur tantummodo invocatio Omnes
Sancti et Sanctae Dei in fine enumerationis nominum.
In recensione tamen longiore servantur quaedam invocationes col-
lectivae: Omnes sancti Angeli, Omnes sancti Patriarchae et Prophetae,
Omnes sancti Apostoli (si 12 Apostoli non invocantur nominatim). Omnes
sancti Discipuli Domini. Pro serie Sanctorum non biblicorum, cum se-
quuntur, sufficit servare: Omnes sancti Martyres, Omnes Sancti et Sanc-
tae Dei.
c) Emendatio invocationum in ultima parte occurrentium (Series A
et Series Ut).
Series « A »: In hac serie petitur a Domino ut protegat populum suum
a quibusdam calamitatibus. Haec series aliquam flexibilitatem praebere
debet, quia offert influxum diversarum aetatum: ex. gr. invocationes
A flagello terraemotus et A peste, fame et bello introductae sunt a
Clemente XI ob calamitates, quae afflixerunt Italiam anno 1703.
Series « Ut »: Haec series plures locutiones continet, quae amplius
non sunt respondentes nostrae aetati, aut quae hodie male sonant, uti
ex. gr. illa introducta a Pio XI: Ut omnes errantes ad unitatem Ecclesiae
revocare et infideles universos ... Ex hac enim invocatione duae confici
possunt, aliis tamen verbis expressae.
d) De participatione populi
Litaniae Sanctorum sunt deprecatio popularis per excellentiam. Atta-
men earum cantus difficultatibus non caret, quia invocationes quae per-
tinent ad fideles saepius variantur.
Opportunum visum est servare, praeter Kyrie, eleison, et Christe, audi
nos, sequentes invocationes:
ora pro nobis
orate pro nobis
miserere nobis
libera nos, Domine
te rogamus, audi nos
11 ( 790 )
162
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
3. De pluralitate formarum
Finis Litaniarum est dirigere supplicationes populi Christiani ad Chri-
stum et ad Sanctos. Expressio autem litteraria variare potest non tan-
tum inter unam et aliam regionem, sed et in eadem communitate.
Hac ratione et pro quibusdam partibus ipsarum Litaniarum plures
formae proponuntur, et simul facultas tribuitur easdem partes complendi,
aut inserendo nomina Sanctorum qui unicuique communitati vel coetui
sunt magis proprii (ex. gr. Patroni, Titulus, Fundator, Sancti qui magis
sunt venerati), aut addendo peculiares invocationes in supplicationibus,
quibus ratio habeatur diversarum necessitatum et rerum adiunctorum.
Haec aptatio Litaniarum fieri potest primo a Conferentia Episcopali,
quae potest schema generale pro universa regione statuere. Fieri potest,
eadem ratione, a singulis Episcopis, pro sua dioecesi. Sed excludi nequit
aptatio magis immediata, quae tribui debet parochis vel ipsi sacerdoti
qui celebrationi praeest: hoc profluit ex ipsa natura additionum quae
inseri possunt in schema generale (ex. gr. nomina Sanctorum propriae
ecclesiae vel communitatis, aliquae invocationes particulares).
Duo tamen prae oculis habenda sunt: schema generale nequit sup-
pressionibus amputari, ne universalitas invocationum in periculum ver-
tatur; quae vero adduntur, in textibus typis impressis, debent diverso
charactere notari, ut clare appareat natura invocationum.
APPENDIX
SCHEMA CALENDARII GENERALIS
PRO ANNO DOMINI 1970
IANUARIUS
1
Feria V
In Octava Nativitatis.
SOLLEMNITAS S. DEI GENETRICIS MARIAE
N
Sollemnitas (I cl.)
2
Feria VI
De ea
3
Sabbato
De eo
4
Dominica
Dominica II post Nativitatem
Ordinarium de tempore Nativitatis
(ut 1 ian.), psalmi
de dominica, lectiones de Sacra Scriptura ut die 4 ian.
5
Feria II
De ea
6
Feria III
IN EPIPHANIA DOMINI
Sollemnitas (I cl.)
7
Feria IV
De ea
8
Feria V
De ea
9
Feria VI
De ea
10
Sabbato
De eo
11
Dominica
Baptismatis Domini
Partes propriae ut die 13 ianuarii.
Festum (II cl.)
12
Feria II
Hebdomadae I post Epiphaniam (I per annum), De ea
13
Feria III
De ea
14
Feria IV
De ea
ad libitum S. Hilarii, episcopi et Eccl. doct.
15
Feria V
De ea
16
Feria VI
De ea
17
Sabbato
S. Antonii, abbatis
Memoria (III cl.)
18
Dominica
Dominica II post Epiphaniam (II
per annum)
19
Feria II
De ea
20
Feria III
De ea
ad libitum Ss. Fabiani, papae, et Sebastiani, martyrum.
21
Feria IV
S. Agnetis, virginis et martyris
Memoria (III cl.)
22
Feria V
De ea
ad libitum S. Vincendi, martyris.
23
Feria VI
De ea
ad libitum S. Raymundi de Penyafort, presbyteri.
24
Sabbato
S. Timothei, episcopi
Memoria (III cl.)
25
Dominica
Dominica III post Epiphaniam (III per annum)
De Conversione S. Pauli hoc anno
nihil fit.
26
Feria II
S. Polycarpi, episcopi et martyris
Memoria (III cl.)
27
Feria III
S. Ioannis Chrysostomi, episc. et
Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
11* (790)
164
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
28
Feria IV
De ea
29
Feria V
S. Francisci de Sales, episc. et Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
30
Feria VI
De ea
31
Sabbato
S. Ioannis Bosco, presbyteri Memoria (III cl.)
FEBRUARIUS
1
Dominica
Dominica IV post Epiphaniam (IV per annum)
De S. Ignatio Antiocheno hoc anno nihil fit .
2
Feria II
In Praesentatione Domini Festum (II cl.)
3
Feria III
De ea
ad libitum S. Blasii, episcopi et martyris,
vel S. Ansgarii, episcopi.
4
Feria IV
De ea
5
Feria V
S. Agathae, virginis et martyris Memoria (III cl.)
6
Feria VI
De ea
ad libitum S. Titi, episcopi, vel Ss. Pauli Miki, presby
■teri et sociorum martyrum.
7
Sabbato
De eo
ad libitum S. Romualdi, abbatis, vel B. M. V. in sabbato.
8
Dominica
Dominica V post Epiphaniam (V per annum)
9
Feria II
De ea
ad libitum S. Cyrilli Alexandrini, episcopi et Eccl. doct.
10
Feria III
S. Scholasticae, virginis Memoria (III cl.)
In vesperis cantatur
y. Benedicamus Domino, alleluia, alleluia.
I£. Deo gratias, alleluia, alleluia.
11
Feria IV
FERIA IV CINERUM
De B. M. V. de Lapurdo hoc anno nihil fit.
12
Feria V
De ea
ad libitum comm. Ss. VII Fundatorum Ordinis Servo-
rum B. M. V.
13
Feria VI
De ea
14
Sabbato
De eo
15
Dominica
DOMINICA I IN QUADRAGESIMA
16
Feria II
De ea
17
Feria III
De ea
18
Feria IV
De ea
19
Feria V
De ea
20
Feria VI
De ea
21
Sabbato
De eo
22
Dominica
DOMINICA II IN QUADRAGESIMA
De Cathedra S. Petri hoc anno nihil fit.
SCHEMA CALENDARII PRO A. D. 1970
165
23
Feria II
De ea
ad libitum comm. S . Petri Damiani, episcopi et Eccl.
doct.
24
Feria III
S. Matthiae, apostoli Festum (II cl.)
25
Feria IV
De ea
26
Feria V
De ea
27
Feria VI
De ea
28
Sabbato
De eo
MARTIUS
1
Dominica
DOMINICA III IN QUADRAGESIMA
2
Feria II
De ea
3
Feria III
De ea
4
Feria IV
De ea
ad libitum comm. S. Casimiri.
5
Feria V
De ea
6
Feria VI
De ea
ad libitum comm. Ss. Perpetuae et Felicitatis, martyrum.
7
Sabbato
De eo
ad libitum comm. S. Thomae de Aquino, presbyteri et
Eccl. doct.
8
Dominica
DOMINICA IV IN QUADRAGESIMA
De S. Ioanne a Deo hoc anno nihil fit.
9
Feria II
De ea
ad libitum comm. S. Franciscae Romanae, religiosae.
10
Feria III
De ea
11
Feria IV
De ea
ad libitum comm. S. Gregorii Magni, papae et Eccl. doct.
12
Feria V
De ea
13
Feria VI
De ea
14
Sabbato
De eo
15
Dominica
DOMINICA V IN QUADRAGESIMA
16
Feria II
De ea
17
Feria III
De ea
ad libitum comm. S. Patricii, episcopi.
18
Feria IV
De ea
ad libitum comm. S. Cyrilli Hierosolymitani, episcopi
et Eccl. doct.
19
Feria V
S. IOSEPH, SPONSI B. M. V. Sollemnitas (I cl.)
20
Feria VI
De ea
21
Sabbato
De eo
ad libitum comm. S. Benedicti, abbatis.
22
Dominica
DOMINICA IN PALMIS DE PASSIONE DOMINI
166
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
23 Feria II FERIA II HEBDOMADAE SANCTAE
24 Feria III FERIA III HEBDOMADAE SANCTAE
25 Feria IV FERIA IV HEBDOMADAE SANCTAE
26 Feria V FERIA V HEBDOMADAE SANCTAE
Cum Missa vespertina in Cena Domini incipit
TRIDUUM PASCHALE.
27 Feria VI FERIA VI IN PASSIONE DOMINI
28 Sabbato SABBATUM SANCTUM
29 Dominica DOMINICA PASCHAE IN RESURRECTIONE
DOMINI Sollemnitas (I cl.)
30 Feria II FERIA II INFRA OCTAVAM PASCHAE
31 Feria III FERIA III INFRA OCTAVAM PASCHAE
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
APRILIS
Feria IV FERIA IV INFRA OCTAVAM PASCHAE
Feria V FERIA V INFRA OCTAVAM PASCHAE
De S. Francisco de Paula hoc anno nihil fit.
Feria VI FERIA VI INFRA OCTAVAM PASCHAE
Sabbato SABBATO INFRA OCTAVAM PASCHAE
De S. I sidor o hoc anno nihil fit.
Dominica DOMINICA IN OCTAVA PASCHAE seu
DOMINICA II PASCHAE
De S. V incentio Ferrer hoc anno nihil fit.
Feria II IN ANNUNTIATIONE DOMINI Sollemnitas (I cl.)
Feria III De ea
Feria IV De ea
Feria V De ea
Feria VI De ea
Sabbato S. Leonis Magni, papae et Eccl. doct. Memoria (III cl.)
Dominica DOMINICA II POST PASCHA seu
DOMINICA III PASCHAE
Feria II De ea
Feria III S. Iustini, martyris Memoria (III cl.)
Feria IV De ea
Feria V De ea
Feria VI De ea
Sabbato De eo
Dominica DOMINICA III POST PASCHA seu
DOMINICA IV PASCHAE
Feria II De ea
Feria III De ea
ad libitum S. Anselmi, episcopi et Eccl. doct.
SCHEMA CALENDARII PRO A. D. 1970
167
De ea
De ea
ad libitum S . Georgii, martyris.
De ea
ad libitum S. Fidelis de Sigmaringa, presbyteri et
martyris.
S. Marci, evangelistae Festum (II cl.)
DOMINICA IV POST PASCHA seu
DOMINICA V PASCHAE
De ea
ad libitum S. Petri Canisii, presbyteri et Eccl. doct.
De ea
ad libitum S. Pauli a Cruce, presbyteri,
vel S. Petri Chanel, presbyteri et martyris.
De ea
S. Catharinae Senensis, virginis Memoria (III cl.)
MAIUS
1 Feria VI De ea
ad libitum S. Ioseph Opificis.
2 Sabbato S. Athanasii, episcopi et Eccl. doct. Memoria (III cl.)
3 Dominica DOMINICA V POST PASCHA seu
DOMINICA VI PASCHAE
4 Feria II S. Monicae Memoria (III cl.)
5 Feria III De ea
ad libitum S. Pii V, papae.
6 Feria IV De ea
7 Feria V IN ASCENSIONE DOMINI Sollemnitas (I cl.)
De S. Stanislao hoc anno nihil fit.
8 Feria VI De ea
9 Sabbato S. Gregorii Nazianzeni, episcopi et Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
10 Dominica DOMINICA POST ASCENSIONEM seu
DOMINICA VII PASCHAE
11 Feria II Ss. Philippi et Iacobi, apostolorum Festum (II cl.)
12 Feria III De ea
ad libitum Ss. Nerei et Achillei atque Pancratii, mar-
- tyrum.
13 Feria IV De ea
ad libitum S. Roberti Bellarmino, episcopi et Eccl. doct.
De ea
S. Ioannis Baptistae de la Salle, presbyteri
Memoria (III cl.)
22 Feria IV
23 Feria V
24 Feria VI
25 Sabbato
26 Dominica
27 Feria II
28 Feria III
29 Feria IV
30 Feria V
14 Feria V
15 Feria VI
168
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
16
Sabbato
De eo
17
Dominica
DOMINICA PENTECOSTES
Sollemnitas
(I cl.)
18
Feria II
Hebdomadae VII per annum, De
Hoc anno lectiones Hebdomadae
ea
VI per annum
omit-
tuntur.
Lectiones in Officio et oratio de feria dicuntur de Heb-
domada VI post Epiphaniam.
19 Feria III De ea
20 Feria IV De ea
ad libitum S. Bernardini Senensis, presbyteri.
21 Feria V De ea
22 Feria VI De ea
23 Sabbato De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
24 Dominica SANCTISSIMAE TRINITATIS Sollemnitas (I cl.)
25 Feria II Hebdomadae I post Pentecosten (VIII per annum).
De ea
ad libitum S. Gregorii VII, papae.
26 Feria III S. Philippi Neri, presbyteri Memoria (III cl.)
27 Feria IV De ea
ad libitum S. Bedae Venerabilis, presbyteri et Eccl. doct.,
vel S. Ioannis I, papae et martyris.
28 Feria V SS.MI CORPORIS CHRISTI Sollemnitas (I cl.)
De S. Augustino Cantuariensi hoc anno nihil fit.
29 Feria VI De ea
ad libitum S. Mariae Magdalenae de' Pazzi, virginis.
30 Sabbato De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
31 Dominica Dominica II post Pentecosten (IX per annum)
De B. M. V. Regina hoc anno nihil fit.
IUNIUS
1 Feria II De ea
ad libitum S. Angelae Merici, virginis.
2 Feria III De ea
ad libitum Ss. Marcellini et Petri, martyrum.
3 Feria IV De ea
ad libitum Ss. Caroli Lwanga et sociorum, martyrum.
4 Feria V De ea
5 Feria VI SACRATISSIMI CORDIS IESU Sollemnitas (I cl.)
De S. Bonifatio hoc anno nihil fit.
SCHEMA CALENDARII PRO A. D. 1970
169
6
Sabbato
De eo,
ad libitum S. Norberti, episcopi,
vel B. M. V. in sabbato.
7
Dominica
Dominica III post Pentecosten (X per annum)
8
Feria II
De ea
9
Feria III
De ea
10
Feria IV
De ea
ad libitum S. Margaritae Scotiae.
11
Feria V
S. Barnabae, apostoli Memoria (III
cl.)
12
Feria VI
De ea
13
Sabbato
S. Antonii de Padua, presbyteri et Eccl. doct.
Memoria (III
cl.)
14
Dominica
Dominica IV post Pentecosten (XI per annum)
De S. Basilio hoc anno nihil fit.
15
Feria II
De ea
16
Feria III
De ea
17
Feria IV
De ea
18
Feria V
De ea
ad libitum S. Ephraem, diaconi et Eccl. doct.
19
Feria VI
De ea
20
Sabbato
De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
21
Dominica
Dominica V post Pentecosten (XII per annum)
De S. Aloisio Gonzaga hoc anno nihil fit.
22
Feria II
De ea
ad libitum S. Paulini Nolani, episcopi,
vel Ss. Ioannis Fisher, episcopi, et Thomae More, mar-
tyrum.
23
Feria III
De ea
24
Feria IV
IN NATIVITATE S. IOANNIS BAPTISTAE
Sollemnitas (I cl.)
25
Feria V
De ea
26
Feria VI
De ea
27
Sabbato
De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
28
Dominica
Dominica VI post Pentecosten (XIII per annum)
29
Feria II
SS. PETRI ET PAULI, APOSTOLORUM
Sollemnitas (I cl.)
30
Feria III
De ea
ad libitum Ss. Protomartyrum Sanctae Romanae
clesiae.
Ec-
170
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
IULIUS
1
Feria IV
De ea
2
Fer ia V
In Visitatione B. M. V. Festum (II cl.)
3
Feria VI
S. Irenaei, episcopi et martyris Memoria (III cl.)
4
Sabbato
De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
5
Dominica
Dominica VII post Pentecosten (XIV per annum)
De S. Antonio Maria Zaccaria hoc anno nihil fit.
6
Feria II
De ea
ad libitum S. Mariae Goretti, virginis et martyris.
7
Feria III
S. Cyrilli, monachi, et S. Methodii, episcopi
Memoria (III cl.)
8
Feria IV
De ea
ad libitum S. Elisabeth Lusitaniae.
9
Feria V
De ea
10
Feria VI
De ea
11
Sabbato
De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
12
Dominica
Dominica VIII post Pentecosten (XV per annum)
13
Feria II
De ea
14
Feria III
S. Bonaventurae, episcopi et Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
15
Feria IV
De ea
ad libitum S. Henrici.
16
Feria V
De ea
ad libitum B. M. V. de Monte Carmelo.
17
Feria VI
De ea
18
Sabbato
De eo
ad libitum S. Camilli de Lellis, presbyteri,
vel B. M. V. in sabbato.
19
Dominica
Dominica IX post Pentecosten (XVI per annum)
De S. Vincentio de Paul hoc anno nihil fit.
20
Feria II
De ea
ad libitum S. Hieronymi Emiliani, preshytevi.
21
Feria III
De ea
ad libitum S. Laurentii de Brundusio, presbyteri et
Eccl. doct.
22
Faria IV
S. Mariae Magdalenae Memoria (III cl.)
23
Feria V
De ea
24
Feria VI
De ea
25
Sabbato
S. Iacobi, apostoli Festum (II cl.)
26
Dominica
Dominica X post Pentecosten (XVII per annum)
De S. Anna hoc anno nihil fit.
171
SCHEMA CALENDARII PRO A. D. 1970
27
Feria II
De ea
28
Feria III
De ea
29
Feria IV
S. Marthae
Memoria (III cl.)
30
Feria V
De ea
31
Feria VI
S. Ignatii de Loyola, presbyteri
Memoria (III cl.)
1
Sabbato
AUGUSTUS
De eo
2
Dominica
ad libitum B. M. V. in sabbato.
Dominica XI post Pentecosten et I augusti
3
Feria II
(XVIII per annum).
De S. Alfonso Maria de’ Liguori hoc anno nihil fit.
De ea
4
Feria III
S. Dominici, presbyteri Memoria (III cl.)
5
Feria IV
De ea
6
Feria V
ad libitum Dedicationis basilicae S. Mariae,
vel Ss. Xysti II et sociorum, martyrum (e die 6 augusti).
In Transfiguratione Domini Festum (II cl.)
7
Feria VI
De ea
8
Sabbato
ad libitum S. Caietani, presbyteri.
S. Ioannis Mariae Vianney, presb. Memoria (III cl.)
9
Dominica
Dominica XII post Pentecosten et II augusti
10
Feria II
(XIX per annum).
S. Laurentii, diaconi et martyris Festum (II cl.)
11
Feria III
De ea
12
Feria IV
S. Clarae, virginis Memoria (II cl.)
13
Feria V
De ea
14
Feria VI
ad libitum Ss. Pontiani, papae, et Hippolyti, martyrum.
De ea
15
Sabbato
IN ASSUMPTIONE B. M. V. Sollemnitas (I cl.)
16
Dominica
Dominica XIII post Pentecosten et III augusti
17
Feria II
(XX per annum).
De S. Ioachim hoc anno nihil fit.
De ea
18
Feria III
De ea
19
Feria IV
De ea
20
Feria V
ad libitum S. Ioannis Eudes, presbyteri.
S. Bernardi, abbatis et Eccl. doct. Memoria (III cl.)
21
Feria VI
De ea
22
Sabbato
ad libitum S. Ioannae Franciscae de Chantal, religiosae.
De eo
ad libitum Immaculati Cordis B. M. V.
172
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
23 Dominica Dominica XIV post Pentecosten et IV augusti
(XXI per annum).
24 Feria II S. Bartholomaei, apostoli Festum (II cl.)
25 Feria III De ea
ad libitum S. Ludovici.
26 Feria IV De ea
27 Feria V De ea
ad libitum S. Ioseph Calasanz, presbyteri.
28 Feria VI S. Augustini, episcopi et Eccl. doct. Memoria (III cl.)
29 Sabbato In Passione S. Ioannis Baptistae, martyris
Memoria (III cl.)
30 Dominica Dominica XV post Pentecosten et V augusti
(XXII per annum).
De S. Rosa de Lima hoc anno nihil fit.
31 Feria II De ea
SEPTEMBER
1 Feria III De ea
2 Feria IV De ea
ad libitum S. Stephani Hungariae.
3 Feria V S. Pii X, papae Memoria (III cl.)
4 Feria VI De ea
5 Sabbato De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
6 Dominica Dominica XVI post Pentecosten et I septembris
(XXIII per annum).
7 Feria II De ea
8 Feria III In Nativitate B. M. V. Festum (II cl.)
9 Feria IV De ea
10 Feria V De ea
11 Feria VI De ea
12 Sabbato De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
13 Dominica Dominica XVII post Pentecosten et II septembris
(XXIV per annum).
14 Feria II In Exaltatione S. Crucis Festum (II cl.)
15 Feria III B. M. V. Perdolentis Memoria (III cl.)
16 Feria IV Ss. Cornelii, papae, et Cypriani episc., martyrum
Memoria (III cl.)
17 Feria V De ea
18 Feria VI De ea
19 Sabbato De eo
ad libitum S. Ianuarii, martyris,
vel B. M. V. in sabbato.
SCHEMA CALENDARII PRO A. D. 1970
173
20
Dominica
Dominica XVIII post Pentecosten et IV septembris
(XXV per annum).
In Officio omittuntur hoc anno lectiones Hebdomadae
III septembris.
21
Feria II
S. Matthaei, apostoli et evangelistae Festum (II cl.)
22
Feria III
De ea
23
Feria IV
De ea
24
Feria V
De ea
25
Feria VI
De ea
26
Sabbato
De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
27
Dominica
Dominica XIX post Pentecosten et V septembris
(XXVI per annum).
28
Feria II
De ea
ad libitum S. Wenceslai, martyris.
29
Feria III
Ss. Michaelis, Gabrielis et Raphaelis,
ARCHANGELORUM Festum (II cl.)
In Officio et in Missa nihil mutatur.
30
Feria IV
S. Hieronymi, presbyteri et Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
1
Feria V
OCTOBER
De ea
2
Feria VI
Ss. Angelorum Custodum
Memoria (III cl.)
3
Sabbato
S. Teresiae a Iesu Infante, virginis
Memoria (III cl.)
4
Dominica
Dominica XX post Pentecosten et I
OCTOBRIS
5
Feria II
(XXVII per annum).
De S. Francisco Assisiensi hoc anno
De ea
nihil fit.
6
Feria III
De ea
7
Feria IV
ad libitum S. Brunonis, presbyteri.
B. M. V. a Rosario
Memoria (III cl.)
8
Feria V
De ea
9
Feria VI
ad libitum S. Birgittae, religiosae.
De ea
10
Sabbato
ad libitum Ss. Dionysii , episcopi, et sociorum, martyrum,
vel S. Ioannis Leonardi, presbyteri.
De eo
11
Dominica
ad libitum B. M. V. in sabbato.
Dominica XXI post Pentecosten et
II OCTOBRIS
12
Feria II
(XXVIII per annum).
De ea
174
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
13
Feria III
De ea
14
Feria IV
De ea
ad libitum S. Callisti I papae et martyris.
15
Feria V
S. Teresiae de Avila, virginis Memoria (III cl.)
16
Feria VI
De ea
ad libitum S. Hedwigis, religiosae.
17
Sabbato
De eo
ad libitum S. Margaritae Mariae Alacoque, virginis,
vel B. M. V. in sabbato.
18
Dominica
Dominica XXII post Pentecosten et III octobris
(XXIX per annum).
De S. Luca hoc anno nihil fit.
19
Feria II
De ea
ad libitum Ss. Isaac Jogues, presbyteri, et sociorum,
martyrum.
20
Feria III
De ea
ad libitum S. Ioannis de Kety, presbyteri.
21
Feria IV
De ea
22
Feria V
De ea
23
Feria VI
De ea
ad libitum S. Antonii Mariae Claret, episcopi.
24
Sabbato
De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
25
Dominica
Dominica XXIII post Pentecosten et IV octobris
(XXX per annum).
26
Feria II
De ea
27
Feria III
De ea
28
Feria IV
Ss. Simonis et Iudae, apostolorum Festum (II cl.)
29
Feria V
De ea
30
Feria VI
De ea
31
Sabbato
De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
NOVEMBER
1
Dominica
Dominica XXIV post Pentecosten (XXXI per annum).
OMNIUM SANCTORUM Sollemnitas (I cl.)
2
Feria II
IN COMMEMORATIONE OMNIUM FIDELIUM
DEFUNCTORUM
3
Feria III
Hebdomadae XXIV post Pentecosten, I novembris
(XXXI per annum), De ea.
Quae non habentur propria dicuntur de Dominica IV
quae superfluit post Epiphaniam,
ad libitum S. Martini de Porres, religiosi.
SCHEMA CALENDARII PRO A. D. 1970
175
4 Feria IV
5 Feria V
6 Feria VI
7 Sabbato
8 Dominica
9 Feria II
10 Feria III
11 Feria IV
12 Feria V
13 Feria VI
14 Sabbato
15 Dominica
16 Feria II
17 Feria III
18 Feria IV
19 Feria V
20 Feria VI
21 Sabbato
22 Dominica
23 Feria II
24 Feria III
25 Feria IV
S. Caroli Borromeo, episcopi Memoria (III cl.)
De ea "
De ea
De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
Dominica XXV post Pentecosten et III novembris
(XXXII per annum).
Quae non habentur propria dicuntur de Dominica V
quae superfuit post Epiphaniam.
In Dedicatione basilicae Lateranensis Festum (II cl.)
De ea
S. Martini Turonensis, episcopi Memoria (III cl.)
De ea
ad libitum S. Martini I, papae et martyris.
De ea
S. Iosaphat, episcopi et martyris Memoria (III cl.)
Dominica XXVI post Pentecosten et IV novembris
(XXXIII per annum).
Quae non habentur propria dicuntur de Dominica VI
quae superfuit post Epiphaniam.
De S. Alberto Magno hoc anno nihil fit.
De ea
ad libitum S. Gertrudis, virginis.
De ea
De ea
ad libitum Dedicationis basilicarum Ss. Petri et Pauli,
apostolorum.
S. Elisabeth Hungariae, religiosae Memoria (III cl.)
De ea
In Praesentatione B. M. V. Memoria (III cl.)
Dominica XXVII post Pentecosten (ultima per annum).
D. N. I. C. UNIVERSORUM REGIS
Sollemnitas (I cl.)
De S. Caecilia hoc anno nihil fit.
Hebdomadae XXXIV per annum et V novembris.
De ea
Quae non habentur propria dicuntur de Dominica ul-
tima post Pentecosten.
ad libitum S. Clementis I, papae et martyris,
vel S. Columbani, abbatis.
S. Ioannis a Cruce, presbyteri et Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
De ea
176
CALENDARIUM ROMANUM GENERALE
26
Feria V
De ea
27
Feria VI
De ea
28
Sabbato
De eo
ad libitum B. M. V. in sabbato.
29
Dominica
DOMINICA I ADVENTUS
30
Feria II
S. Andreae, apostoli
DECEMBER
Festum (II cl.)
1
Feria III
De ea
2
Feria IV
De ea
3
Feria V
S. Francisci Xavier, presbyteri
Memoria (III cl.)
4
Feria VI
De ea
ad libitum S. Petri Chrysologi, episcopi et Eccl. doct.
5
Sabbato
De eo
6
Dominica
DOMINICA II ADVENTUS
De S. Nicolao hoc anno nihil fit.
7
Feria II
S. Ambrosii, episcopi et Eccl. doct.
Memoria (III cl.)
8
Feria III
IN CONCEPTIONE IMMACULATA
B. M. V.
Sollemnitas (I cl.)
9
Feria IV
De ea
10
Feria V
De ea
11
Feria VI
De ea
ad libitum S. Dctmasi I, papae.
12
Sabbato
De eo
13
Dominica
DOMINICA III ADVENTUS
De S. Lucia hoc anno nihil fit.
14
Feria II
De ea
15
Feria III
De ea
16
Feria IV
De ea
ad libitum S. Eusebii Vercellensis,
episcopi.
17
Feria V
De ea
18
Feria VI
De ea
19
Sabbato
De eo
20
Dominica
DOMINICA IV ADVENTUS
21
Feria II
S. Thomae, apostoli
Festum (II cl.)
22
Feria III
De ea
23
Feria IV
De ea
24
Feria V
De ea
25
Feria VI
IN NATIVITATE DOMINI
Sollemnitas (I cl.)
26
Sabbato
S. Stephani, protomartyris
Festum (II cl.)
27
Dominica
S. Familiae Iesu, Mariae et Ioseph
De S. Ioanne hoc anno nihil fit.
Festum (II cl.)
28
Feria II
Ss. Innocentium, martyrum
Festum (II cl.)
SCHEMA CALENDARII PRO A. D. 1970
177
29 Feria III De die V infra octavam Nativitatis
ad libitum comm. S. Thomae Becket, episcopi et mar-
tyris.
30 Feria IV De die VI infra octavam Nativitatis
31 Feria V De die VII infra octavam Nativitatis
ad libitum comm. S. Silvestri I, papae.
INDEX
Decretum S. Congregationis Rituum 5
Litterae Apostolicae Pauli PP. VI motu proprio datae, quibus nor-
mae generales de Anno liturgico et novum Calendarium roma-
num generale approbantur 7
Normae universales de Anno liturgico et de Calendario
Caput I. De Anno liturgico 11
Caput II. De Calendario 17
Calendarium Romanum generale 23
Litaniae Sanctorum
Litaniae in sollemnibus supplicationibus adhibendae 33
Litaniae pro ritibus in quibus conferuntur consecrationes et sol-
lemnes benedictiones 38
Calendarium generale ad interim servandum, donec promulgentur
Breviarium et Missale ex decreto SS. Concilii Vaticani II instaurata 40
COMMENTARIUS
Commentarius in Annum liturgicum instauratum
Introductio 53
Caput I. Proprium de Tempore 54
Caput II. Proprium de Sanctis 65
Commentarius in novum Calendarium
Commentarius historicus Calendarii romani generalis instaurati 84
Variationes in Calendarium romanum inductae ....... 112
Elenchus geographicus Sanctorum 150
Elenchus chronologicus Sanctorum 153
Elenchus alphabeticus Sanctorum 156
Commentarius in Litanias Sanctorum 159
Appendix. Schema Calendarii generalis pro anno Domini 1970 . . 163
Live Music
Archive
Librivox
Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland
Museum of Art
Internet
Arcade
Console Living Room
Open Library
American
Libraries
TV News
Understanding
9/11